Epik bir opera: Troya Efsanesi

Troya Antik Kenti'nin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne kabulünün 20. yıldönümünde, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2018 yılının 'Troya Yılı' ilan edilmesi üzerine; Çanakkale Belediyesi, dünya repertuvarına 'Troya'nın hikayesini ele alan iki sanat yapıtı kazandırdı. İki Türk bestecinin, 'Troya' için hazırladıkları müzikal çalışmalar, 55. Uluslararası Troia Festivali kapsamında dünya prömiyerini gerçekleştirdi. Fazıl Say 'Truva Sonatı' adlı yapıtını seslendirirken, Tevfik Akbaşlı 'Troya Efsanesi Operası'nı sanatseverlerle buluşturdu. Ünlü besteci Tevfik Akbaşlı ile 'Troya Efsanesi Operası'nı tüm ayrıntıları ile konuştuk.

'Troya' için 'Opera' projesi ile buluşmanız nasıl gerçekleşti?

2017 yılının son aylarında, Troya Antik Kenti'nin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'ne kabulünün 20. yıldönümünde, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2018 yılının, 'Troya Yılı' ilan edildiğini öğrendik. Çanakkale Belediyesi, büyük önem taşıyan yılı, 'Troia' için yazılmış bir opera ile taçlandırma düşüncesini bizimle paylaştı. İlk toplantımızda 'Troya Yılı'nı üçlü bir tema ile üzerine inşa edeceklerini bildirdiler. Bizde çalışmalarımızı bu yapı üzerinden hayata geçirdik.

Kurguyu detaylandırabilir misiniz? Çıkış noktası ve kurgusal işleyişinizi nasıl gelişti?

Troia'nın düşmesinden yaklaşık 1500 yıl sonra Fatih Sultan Mehmet, Trabzondan dönerken atını Çanakkale tarafına sürmüş ve 'Hektor'un öcünü aldım' sözünü söylemiş. Benzer şekilde Mustafa Kemal'inde Dumlupınar'da 'Ben Troia'nın öcünü aldım' sözü, yapıtın libretto yaratılma aşamasında hareket noktamızı oluşturdu. Hiç şüphesiz Hektor, Anadolu'nun ilk halk kahramanıydı. Sonrasında tarihsel olarak Fatih Sultan Mehmed ve Mustafa Kemal Atatürk geliyor. Yapıtın ana fikrini bu üçlü temadan yola çıkarak ürettik.

SANIYORUM BİR REKORA İMZA ATTIK

Yaratıcı ekipte kimlerle çalıştınız?

Operanın mükemmel olmasını istediğimiz için, alanında en iyi olduğunu düşündüğümüz kişilerle iletişime geçtik. Heyecanımızı bizimle paylaşan isimler arasında olağanüstü yeteneğiyle, hayran olduğum yönetmenimiz Aytaç Manizade, kanaatimce kendi alanındaki en yetkin isimlerden biridir. Devlet Opera ve Balesi'nde yıllardır çok başarılı rejileri hayata geçiriyor. Daha önce 'Kösem Sultan Balesi' ve 'Muhteşem Süleyman Operası'nda birlikte çalıştığım librettist Işık Noyan ile üçüncü kez çalışma şansı buldum. Göz alıcı yeteneği ve birbirimizi iyi tanımamız sayesinde çok başarılı bir işe imza attığımıza inanıyorum.Orkestra şefimiz Murat Cem Orhan, ödüllü besteciliğinin ve koro orkestra şefliğinin yanı sıra şancıdır. Vokale olan yatkınlığı ve tüm bu özellikleriyle yapıtımızın müzik kısmının lokomotifliğini üstlendi.

Hazırlık sürecinizden bahsedebilir misiniz?

2018'in Ocak ayında operayı bestelemeye başladım. Aytaç Manizade ve Işık Noyan'la sürekli toplantılar yaparak, yapıtın librettosunu geliştirdik. Zamanımız çok kısıtlıydı. Operanın henüz yarısını bitirdiğimde, Aytaç Manizade sahne çalışmalarına başladı. Sabahları notaları gönderdiğimde Murat Cem Orhan, koro ve solistleri çalıştırıyordu. Öğleden sonra sahne çalışmalarına geçilirken ben de ertesi gün çalışılacak olan kısımları besteliyordum. Bu inanılmaz tempoyla 2018 Temmuz ayının ilk haftasında yapıtı çıkarttık. Sanıyorum bu kadar kısa bir sürede bir operanın bestelenip sahnelenmesi bir rekordur.

KÜÇÜK BÜTÇELERLE ETKİSİ BÜYÜK YAPITLAR

Troia için kalıcı bir yapıta imza attınız. Düşünceleriniz nelerdir?

Çanakkale Belediyesi'nin bu büyük girişimi, Türk operasında bir ilktir. İlk kez bir belediye tarafından yeni bir opera yapıtı sipariş edilmiş ve hayata geçirilmesi sağlamıştır. Bu açıdan çok mutluyum. Bu örnek davranışın diğer tüm belediyeler için, sanatsal bir emsal teşkil etmesini yürekten diliyorum. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de yerel yönetim destekleri olmadan opera, bale, senfonik müzik ve tiyatroyu yaşatmak çok güçleşti.

Sahneleme anlayışınızda minimalizm göze çarpıyor. Bunun özel bir nedeni var mı?

Aldığımız desteği en doğru şekilde kullanmak için kadromuzu çok küçük tuttuk. 17 kişilik genç ve dinamik bir koronun yanı sıra kullandığımız teknoloji sayesinde orkestramızı sınırlı bir kadrodan oluşturabildik. Tüm ekip üyelerimiz birden fazla görev üstelendi. Buna benzer yenilikçi yöntemlerle sayıca küçük ama etkisi çok büyük bir yapım gerçekleştirebildik. Troia Efsanesi Operası, sahne sanatlarımızın geleceğine dair çok önemli önermeler içeriyor. Bütün dünyada artık minimalist yaklaşımlar geçer akçe oldu. Eskiden olduğu gibi sahneye çok kalabalık bir insan grubuyla devasa dekorlar koymak yerine küçük bütçelerle etkisi büyük yapıtlar oluşturuluyor. Büyüklük, yapıtın işlevselliğinde ortaya çıkıyor.

SİNEMA DİLİNİN BENZERSİZ ALBENİSİ

Yapıtınızda güçlü ve tutkulu Anadolu ezgileri hissediliyor. Siz nasıl yorumluyorsunuz?

Gramer olarak film müziği dilinden çok yararlandığımı itiraf etmem gerekiyor. Sahnelemede baskın bir dekor kullanmayarak video eşliğinde yapılması da bu görüşümü doğrular niteliktedir. Ben gişe rekortmeni film müziklerini yaparken bir opera bale ciddiyetiyle düşünüyorum, aynı şekilde opera ve balelerimi de bestelerken milyonlarca insana ulaşan sinema dilinin benzersiz albenisini yakalamaya çalışıyorum. Günümüz sanatçısının temel felsefesinin artık sanatsal parametreleri elden geldiğince yüksek tutarak, yani sanatın tüm akımlarından ve tüm disiplinlerinden hiç ödün vermeden, elden geldiğince çok insanın yüreğine ulaşmak olduğu ya da olması gerektiği bir dönemdeyiz. Yapıtlarımda daima bu bakış açısının peşinden gidiyorum. Umarım başarılı oluyordur.

'Troya Efsanesi Operası'nı yeni dönemde sahnelemeye devam edecek misiniz?

'Troya Efsanesi Operası'nı, İstanbul başta olmak üzere ve farklı kentlerde yapıtı daha fazla kitleye ulaştırmak üzere kurumlarla görüşmelerimiz sürüyor. Takvim netlik kazandığında kamuoyu ile paylaşacağız.