19 Mayıs eskiden nasıl kutlanırdı? İşte mazide kalan o kareler

Atatürk'ü Anma , Gençlik ve Spor Bayramı, her yıl 19 Mayıs tarihinde kutlanan, Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin millî bayramıdır.

19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal Atatürk Bandırma Vapuru ile Samsun'a çıkmıştır ve bu gün itilaf devletlerinin işgaline karşı Kurtuluş Savaşı'nın başladığı gün kabul edilir.

Atatürk bu bayramı Türk gençliğine armağan etmiştir.

20 Haziran 1938 tarihli kanunla "Gençlik ve Spor Bayramı" olarak kutlanan bu ulusal bayramın adı 12 Eylül Darbesinden sonra Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı adını almıştır.

Her yıl 19 Mayıs günü Atatürk'ü Anma , Gençlik ve Spor Bayramı Türkiye'nin dört bir yanında spor gösterileri ve törenlerle kutlanır.

"Gençlikten Atatürk Sevgisiyle Cumhurbaşkanına" yazan ve "Sevgi Bayrağı" olarak adlandırılan dev bir bayrak Kurtuluş Yolu'ndaki Tütün İskelesi'nden karaya çıkarılarak Samsun valisine verilir.

Bayrak, Cumhurbaşkanına sunulmak üzere genç atletlere teslim edilir.

Samsun'dan yola çıkarılarak Amasya, Tokat, Sivas, Erzincan, Erzurum, Kayseri, Nevşehir, Kırşehir ve Kırıkkale'den sonra, 19 Mayıs törenlerinde, Ankara'da Cumhurbaşkanına sunulur.

Cumhuriyet'le yaşıt olan bu kutlamalar sadece Cumhurbaşkanı'nın katılımıyla Ankara'da gerçekleşmekle sınırlı kalmaz, ülke genelinde stadyumlarda kutlanır.

Samsun işgal kuvvetleri için önemli noktalardan biriydi. Stratejik bakımdan büyük öneme sahipti ve Karadeniz’den Orta Anadolu’ya açılan en rahat ve güvenilir bir kapıydı.

İngilizler 9 Mart 1919 tarihinde Samsun’a askerî birlik çıkarmışlardı.

19 Mayıs, şüphesiz ki ülkemizin kuruluşunda kilit rol oynuyor. Atatürk’ün imkansızlıklar içinde ve tüm engellere rağmen Samsun’a ayak bastığı gün, Milli Mücadele’nin başlamasında kritik bir öneme sahip.

Ulu Önder’imiz, “Benim doğduğum gün” dediği 19 Mayıs’ı, gençliğe armağan ederek; bu tarihi günün ölümsüzleşmesini ve gelecek nesillere aktarılmasını sağlamıştır.

19 Mayıs 1919, hepimizin bildiği üzere Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün Milli Mücadele’yi başlatmak üzere attığı ilk adımı işaret ediyor. Atatürk, bu tarihte Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıkarak ülkemiz için tarihin seyrini değiştirdi

İtilaf devletleri, memleketimizin dört bir yanını işgal ettiği sırada kimsenin aklında Türkiye Cumhuriyeti kurma hayali yoktu. Tek bir kişi dışında: Mustafa Kemal Atatürk!

Hatta o dönem Anadolu’da birlik ve beraberlik anlayışı gelişmemişti. Herkes kendi yaşadığı bölgeyi kurtarmayı hedefliyordu. Ancak Atatürk, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a giderek; halkı uyandırmak ve milli mücadeleyi harekete geçirmek için ilk adımları atmıştı.

Onun vatan sevgisi, birleştirici gücü ve eşsiz liderliği, daha önce sadece kendi bölgesini kurtarmak isteyen grupları, zamanla Milli Mücadele için savaşır hale getirdi.

O dönem, devasa bir yoksulluk içinde savaşlar yapıldı. Savaşlarda kadınlar, erkekler, yaşlılar hatta küçük çocuklar bile cephede amansız bir mücadele verdi.

Ve Atatürk’ün önderliğinde verilen bu büyük kurtuluş mücadelesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile sonuçlandı.

19 Mayıs’ın özel bir gün olarak kutlanmasında Samsun halkının büyük rolü oldu.

Atatürk’ün Eylül 1924’te şehirlerine gelmesinden büyük coşku duyan Samsun halkı, 19 Mayıs’ı “Gazi Günü” olarak kutlamak istedi.

O dönemde 19 Mayıs, sadece Samsun’da kutlanan bir gündü. Ayrıca Samsun’daki bazı yerel gazeteler ise bu günü, Atatürk’ün doğum günü olarak ilan ediyordu.

19 Mayıs 1927’de Atatürk hem kutlamalar hem de Gazi Heykeli’nin temel atma töreni için Samsun’a gitti. Bu özel gün, 3 ayrı tören ile sabahtan akşama kadar coşkuyla kutlandı.

Tören o gün içerisinde saat sabah 10.30’da Gazi Parkı’nda Reji fabrikasının düdüğünün işaretiyle başladı. Daha sonra bando, İstiklal Marşı’mızı çaldı. Diğer kuruluşlar ve fabrikalar da törene düdükleriyle katıldılar.

İstiklal Marşı okunduktan sonra belediye ve vilayet adına konuşmalar yapıldı. Daha sonra Samsun halkının Gazi Parkı’na dikilmesini istediği Gazi Heykeli’nin temel atma töreni gerçekleşti.

Törenin ikinci aşamasında ise, Gazievi’nin önünde Türk Ocağı adına konuşma yapıldı. Böylece gündüz etkinlikleri sona erdi.

Akşam ise okullar, cemiyetler, askerler farklı noktalarda üç fener alayı düzenledi. Ayrıca belediyede Cumhuriyet Halk Fırkası, bir şükran balosu gerçekleştirdi.

O zamanlar sadece dört bayramımız vardı: 23 Nisan Bayramı, Hakimiyet Bayramı (saltanatın kalkmasına ithafen), Cumhuriyet Bayramı ve Zafer Bayramı. 19 Mayıs ise beşinci olarak aralarına katıldı ancak resmiyet kazanması zaman aldı.

Daha sonra 24 Kasım 1934’te Ulu Önderimiz, “Atatürk” soyadını alınca 19 Mayıs da “Atatürk Günü” ismini aldı. Ve 1935’ten itibaren “Atatürk Günü” ismiyle kutlandı.

Bu kutlamalarda ise, öncekilerden farklı olarak Atatürk Günü ön plandaydı. Örneğin 1936’daki törenlerde Atatürk’ün büstü yerine portresi kullanıldı.

1937 yılında ise törenlerde büyük oranda değişiklik oldu. Milli Eğitim Bakanlığı okullara yazı göndererek bu özel günde “İdman Bayramı” olarak spor etkinlikleri yapılmasını sağladı.

Böylece ilk İdman Bayramı, 10 Mayıs 1928’de kutlandı. Spor etkinlikleri, Türkiye’de daha önce de ilkbahar aylarında bir bayram havasında yapılırdı ancak Milli Mücadele döneminde ne yazık ki unutulmaya başlamıştı.

Dolayısıyla İdman Bayramı, yeniden o coşkunun ortaya çıkmasına vesile oldu.

Dolayısıyla 1937 yılından itibaren 19 Mayıs gösterileri gündüz ve gece yapılmak suretiyle, üç aşamadan oluştu;

Önce sabah Samsun’da her zamanki program yapılırdı. Öğleden sonra yani ikinci aşamada ise spor etkinlikleri yapılırdı. Saat 14’te öğrenciler Cumhuriyet Meydanı’na gider, bando ile stadyuma yürürdü

15’te vali, maarif müdürü, belediye başkanı, garnizon komutanı, halkevi başkanı, beden terbiyesi asbaşkanı tarafından öğrenciler ve sporcular teftiş edilirdi.

19 Mayıs eskiden böyle kutlanırdı...

Ardından Milli Eğitim Bakanlığının yönergesi ışığında jimnastik gösterileri ve futbol müsabakaları yapılırdı. Öğrenciler ile sporcular stadyumdan çıkar ve Onuncu Yıl ile Sporcular Marşlarını söyleyerek Cumhuriyet Meydanı’na giderlerdi.

19 Mayıs, uzun yıllardır bu toprakların her tarafında büyük bir coşku ile kutlanıyor. Törenlerde Atatürk’ün kabrinin ziyaretinin yanı sıra, okullarda gösteriler de yapılıyor.

Eskiden stadyumlarda da gösteriler yapılıyordu ancak bu uygulama ne yazık ki sonradan kaldırıldı