Dilatasyon nedir, nerede kullanılır?

Dilimize Fransızcadan geçen ve genişleme, genleşme anlamına gelen dilatasyon, inşaat sektöründe bilinçli bırakılan boşlukların önceden planlanmasına denir. Peki inşaatta bu boşluklar neden bilinçli şekilde bırakılır? Bu boşluklar yüksek katlı ve geniş oturum planlı yapıların oturtulduğu zeminin farklılığı, değişken sıcaklıklar, üzerine bindirilecek yatay ya da düşey elemanların oluşturacağı statik yükler, malzemelerin genleşme, rötre, kısalma gibi hareketleri gibi faktörlerden kaynaklı olarak oluşabilecek form bozukluklarına karşı ve depremden daha az etkilenmesi düşülerek bırakılmaktadır.

Dilatasyon işlemi de bu boşlukların uygun malzemelere kapatılması doldurulmasıdır. İnşaat sırasında kullanılan bir çok malzeme vardır ve malzemelerin ısı değişimleri de birbirinden farklıdır gösterir. Bu yüzden her malzemenin gösterdiği elastikiyet, büzüşme ve genleşme davranışları da farklılık gösterir.Bu yüzden inşaatlar da bırakılan bu bilinçli dilatasyon boşlukları inşaatın statik bütünlüğü için elzem ve çok önemlidir. Bu boşluklar uygun dilatasyon profilleriyle sonrasında kapatılırlar. Fiziksel bir hasarı önleyen ve boşlukları en iyi şekilde önleyip kapanmasına yardımcı olan ve birçok çeşidi bulunan dilatasyon profilleri sayesinde binaların dayanıklılığı artar.

Binalar genellikle esnek malzemeler kullanılarak inşa edilse de, plan boyutları büyük olduğunda dilatasyon profili uygulaması gereklidir. İnşaat sırasındaki ortam sıcaklıkları ve bir binanın ömrü boyunca beklenen sıcaklık aralığı gibi birçok değişken söz konusu olduğundan, genleşme ve kısalma aralıkları, projelerde doğru şekilde fizibilite yapılarak mühendislik ve teknik alt yapı ile dilatasyon boşlukları detaylı planlanmalıdır.

DİLATASYONA NEDEN İHTİYAÇ DUYULUR?

Binaların geniş bir oturma alanı üzerinde inşaat edildiği düşünüldüğünde, zeminin ve malzemelerinin her birinin sıcaklıkla etkileşiminin farklı olduğundan bahsettik. Bu geniş oturma alanın üzerinde yapılandırılmış boşluklar binayı sanki ayrı ayrı bölümlere ayırdığı için malzemelerin ve etkileştiği yüzeyin genleşme, büzüşme, titreşim gibi davranışlardan ayrı ayrı etkilenmesini sağlar, bu sayede de bina daha sağlam bir yapıda olur.

Bunun için dilatasyon derzleri de denilen bu boşluklar binanın statik kuvveti için oldukça önemlidir. Dilatasyon derzleri, binaları temelden çatıya kadar yatay ve düşey olmak üzere farklı bölümlere ayırdığı için her bir malzeme kendi alanında sıcaklık, titreşim, depremden doğan etkilere karşı hareket özgürlüğü kazanır ve oluşabilecek kırılımlar azalır. Böyle bina bütün bir halde daha korunaklı ve sağlam olur.

Dilatasyon derzleri, zemin oturmasından kaynaklı, sıcaklık genleşme ve büzüşmesinden kaynaklı, titreşim ve deprem kaynaklı etkiler sonucu binada oluşabilecek çatları minimize etmeyi amaçlamaktadır.