Dünyada bir ilk! Hitit tabletleri dijital ortamda okunmaya başladı!
Dünyada bir ilk olarak hayata geçirilen proje ile bin 954 Hitit tabletleri yapay zeka yöntemiyle okunuyor. Çivi tabletlerden elde edilen veriler, kurulacak Hitit Dijital Kütüphanesiyle hizmete sunulacak.
Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri ve Çorum Müzesi envanterinde bulunan Hitit çivi yazılı tabletlerin yapay zeka kullanılarak okunması, taranması ve dijital ortama aktarılması amacıyla başlatılan projenin ilk aşaması tamamlandı.
Ankara Üniversitesi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün iş birliğinde yürütülen proje çerçevesinde, Hititçe tabletler üzerinde gerçekleştirilen bu örnek proje ile binlerce yıllık tarihi vesikaların çözümlenmesi kolaylaşacak ve bu sayede tablet okumalarının ve yayınları da hız kazanacak.
500 tabletin yapay zekayla okuma süreci tamamlandı
Hititlerin başkenti Hattuşa'da bulunan yüksek çözünürlüklü olarak fotoğraflanması ve 3 boyutlu taranmak suretiyle yapay zekaya öğretme sürecinin ilk aşaması sona erdi. Bin 954 çivi tablet üzerinde yüksek çözünürlüklü fotoğraflarla yapay zeka yöntemiyle çalışma yapılırken, ilk etapta çivi yazılı 500 Hititçe tabletin yapay zeka ile öğrenme süreci tamamlandı. Yapay zeka çalışmasında yüzde 75,66 başarı sağlandı. Okumalardan elde edilen veriler Hititologlar tarafından bilim dünyasıyla paylaşılacak. Ayrıca yapay zeka çalışmaları tamamlandığında tabletlerden elde edilen bilgiler sözlük oluşturularak dijital kütüphaneyle Hititolog ve tarih meraklısı herkesin hizmetine sunulacak.
"Bu proje dünyada bir ilk"
“Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafından Okunması" projesi koordinatörü Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz, projenin dünyada bir ilk olduğunu vurgulayarak, “Boğazkale tabletlerinin Çorum'dan çıkmasının büyük bir anlamı var. Dünyada ilk olarak Hititçe tabletlerinin yapay zeka tarafından okunmasına yönelik bir proje başlatmış olduk. Örnekleri var mıydı? Vardı. Chicago'da, Toronto'da, Tel Aviv Üniversitesi'nde bunun örnekleri vardı. Yapay zeka ile doğrudan bağlantılı olanlar Babilce, Akadça tabletler üzerineydi. Hititçe tabletler üzerine doğrudan bizim gibi hem dijitalleştirme hem de arkasından yapay zeka ile bunu entegre etme projesi yoktu. Bu nedenle çok mutluyuz" diye konuştu.
“Yapay zeka çalışmalarında yüzde 75,66 başarı sağlandı"
“Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafından Okunması" projesi yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil, projenin iki temel ayağının bulunduğunu bunlardan ilkinin çivi Hititçe tabletlerin dijitalleştirilmesi, ikincisinin ise yapay zeka ile okutulma süreci olduğunu açıkladı.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara Üniversitesi ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafından yürütülen çalışmada bin 954 yüksek çözünürlüklü fotoğrafla yapay zeka sürecini başlattıklarını açıklayan Dr. Karacagil, “İlk etapta bunlardan 500'ünde yapay zeka ile öğrenme süreci planlandı. Yapay zeka çalışmalarında yüzde 75,66 başarı sağlandı. Bu genel bir ortalama. Yapay zekanın bazı karakterleri yüzde 95 başarıyla yakaladığı durumlarda var. Bazı karakterleri ise yüzde 50 ile yakaladı. Yüzde 75,66 çok büyük bir başarı. Bazı tabletlerin kırık olması, deforme olmaları birçok faktör bunu etkiliyor. Ama yüksek çözünürlüklü fotoğrafları farklı algoritmalarla çözmeye çalışıyoruz. İlk fazda yüzde 75,66 oranı akademisyen camiası ve ülkemiz için büyük bir başarı. İlk defa çivi yazılı tabletlerde, Boğazköy tabletlerinde uygulanan proje dünyada ilk kez yapılıyor. İlk defa böyle bir başarıyı yerli ve milli akademisyenlerimizle çalışanlarımızla yapmak bizim için bir övünç ve gurur kaynağı. Yapay zeka alanında sadece yabancıların çalışma yapabileceği algısını da kırmış oluyoruz. Çünkü bir projenin ilk fazında yüzde 75,66 oranlık bir başarı çok önemli. İlk yılda çeşitli farklı sonuçlarda elde ettik. Bunları ilerleyen dönemlerde Hititolog uzmanlarımız açıklayacak" diye konuştu.
'Tabletlerden elde edilen verilerle sözlük oluşturulacak'
Projenin ikinci dönem hedeflerinde okunan çivi yazılı tabletlerden elde edilen bilgilerle bir sözlük hazırlanacağını açıklayan Dr. Karacagil, “Bu sözlükten ilk etapta akademisyen uzman Hititologlar faydalanacak gibi gözükse de bu alana ilgi duyan öğrenci olsun lisansüstü eğitim ağalan öğrenci olsun veya herkes faydalanacak. Ayrıca kuracağımız Hitit Dijital Kütüphanesinin içerisine yapay zekanın sonuçları ile çalışacak bir modül ekleyeceğiz. Hititçe ve Hititçe'nin karşılığı olan transliterasyonunu göreceğiz" şeklinde konuştu.
Dr. Zeynel Karacagil yürütücülüğünde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Anabilim Dalı'ndan Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz koordinatörlüğünde ve bilimsel danışmanlığında yürütülen projede, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi'nden Dr. Öğr. Üyesi Gülgüney, Masalcı Şahin, baş yazılım mimarı Emre Cırık, 'önyüz geliştirmecisi' Enes Öztürk, doktora öğrencileri Semra Dalkılıç, Cansu Altun, Şafak Beldan, yüksek lisans öğrencisi Melih Salih Keçeci, lisans öğrencileri Seminay Kabadayı, Hazel Yamaç Kara görev alıyor. Proje Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü ve uzmanları ve Turizm Bakanlığı ile Ankara Üniversitesi Rektörlüğünün katkıları ile destekleniyor.
