Gökyüzündeki çelik kartalların bakımı nasıl yapılıyor? İşte Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı'nın uçak bakım çalışmaları...

Türk Ordusunun havadaki gözleri olarak nitelenen Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı bünyesindeki tüm hava araçları, uçuş öncesi ve sonrasında alanında uzman personel tarafından titizlikle kontrol ediliyor.

Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü seviyesinde icra edilenler haricindeki tüm bakımlar, Birlik Uçak Sistemleri Komutanlığınca Türkiye'nin çeşitli noktalarındaki ana jet üslerinde yapılıyor.

Bakımlar kapsamında, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan çeşitli tipteki helikopter ile CN-295 kargo tipi uçak, 

F16, F4 ve F5 muharip tipi savaş uçakları uçuş öncesi, uçuş sonrası, uçuş arası ile periyodik bakımları özenle gerçekleştiriliyor.

Alanında uzman uçak bakım personeli, Türk Silahlı Kuvvetlerinin gökyüzündeki vurucu gücü olan hava araçlarını en ince detayına kadar inceliyor.

Uçakların faaliyetini her an sağlayan personel, "Uçar dediğimiz uçak, o andan itibaren uçar." sloganıyla görevini yerine getiriyor.

Türkiye’nin uçan güçleri jet uçaklarının bakımı, Milli Savunma Bakanlığı'nın Eskişehir’de bulunan 100 futbol sahası büyüklüğündeki 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğünde özenle yapılıyor.

MSB Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğüne (ASFAT) bağlı olarak faaliyet gösteren 100 futbol sahası büyüklüğündeki 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğünde jet uçakları ile uçaklara ait motorların fabrika seviyesinde bakımları gerçekleştiriliyor.

Faaliyetlerini 147 bin metrekarelik alanda sürdüren 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü, jet uçaklarına özenle bakıyor. 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğüne bağlı farklı birim müdürlüklerinde ise jet uçakları için detaylı çalışmalar gerçekleştirilerek, bakımlar özele indirgeniyor.

Jet Revizyon Müdürlüğünün faaliyetlerine dair bilgiler veren Jet Revizyon Müdürü Albay Can Danışman, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, TSK ve diğer kuvvet komutanlıklarına ait hava taşıtlarının gaz türbin motorlarının revizyonunu gerçekleştirdiklerini söyledi.

Gaz türbin motor revizyonunda dünyada sayılı tesislerden olduklarını belirten Danışman, “Kurulduğumuz 1968’den bugüne kadar 10 binin üzerinde motorun revizyonunu bu tesiste gerçekleştirdik.

Bu alanda dünyada sayılı tesislerden bir tanesiyiz. Hatta bu çapta bu kadar çok çeşitte motora hizmet veren tesisiz diyebilirim. Burada turbofan, turboprop, turbojet ve turboşaft olmak üzere toplamda on çeşit motor revizyonu gerçekleştiriliyor” dedi.

Uçak Fasfat Müdürü Binbaşı Murat Keskin ise, “F-16, F-4, F-5, T-38 ve KT-1T uçaklarının fasfat, analitik kontrol, aviyonik modernizasyon, yapısal yenileme gibi birçok faaliyeti yürütülmektedir.

Birliğimize bakım için gelen uçaklar, uçak tipine göre değişik yıllarda birliğimize sevk edilmekte olup, her uçağın bakımı esnasında 11 bine yakın bölgede kontrol ve onarım işlemleri yapılmaktadır. Ayrıca uçaklarımızın boya yenileme ve diğer bakım kontrol faaliyetleri birliğimiz tarafından yerine getirilmektedir” diye konuştu.

Üsteğmen Cem Berkay Karaca da müdürlüğün yürüttüğü bir diğer görevin hava, silah ve savunma sistemlerinin uçuş ve yer emniyeti harekat etkinliğini arttırmak amacıyla milli ve uluslararası iyileştirme, yenileştirme, geliştirme projeleri olduğunu dile getirdi.

Karaca, şöyle devam etti: “Hava Kuvvetlerinin geleceğine yön verecek olan modernizasyon ve silah sistem geliştirme faaliyetleri tamamıyla milli imkanlarla yürütülmekte olup, silah sistem geliştirme projeleri çerçevesinde modern, aviyonik ve silah sistem Türk Hava Kuvvetleri uçaklarına entegrasyonu yapılması ve yine aynı şekilde harekat uçuş yazılımının geliştirilmesi, aviyonik, tasarım, imalat ve montaj ve entegrasyonun yapılması, uçuş test ölçümlendirme cihazları ile uçuş test verilerinin toplanmasına yönelik tasarım, imalat ve montajın yapılması sağlanmaktadır.”

Aksesuar Revizyon Müdürlüğünde gerçekleştirilen faaliyetleri aktaran Üsteğmen Metehan Şal da, “Uçak, uçak motoru ve yer destek teçhizatlarına ait çeşitli aksesuar ünitelerinin bakım, onarım, yenileme ve tadilatları ile fonksiyonel testleri yapılmaktadır. Farklı tipteki uçak ve motorlara ait hidrolik, servo, yağ, yakıt, elektrik güç, fren ve iniş takımları, oksijen konvertörleri ile pnömatik sistemleri ve kabin tazyik üniteleri gibi çeşitli sistemlerin bakım-onarım kabiliyetine sahip olan Aksesuar Revizyon Müdürlüğü'nde işlemler, teknik dokümanlarda belirlenen yüksek kalite standartlarına uygun olarak gerçekleştirilmektedir” açıklamasını yaptı.

Hava Mühendis Üsteğmen Recep Güner, İmalat Müdürlüğünde gerçekleştiren faaliyetleri şöyle anlattı: “İmalat Müdürlüğü'nde uçak sistemlerine havacılık standartlarında parça tasarım ve imalat faaliyetleri yürütülmektedir. Müdürlükte talaşlı imalat teknolojilerinden torna, freze, taşlama, EDM, sac şekillendirme teknolojilerinden kesme, bükme, form kalıp, sıcak işler teknolojilerinden kaynak, ısıl işlem, döküm ve dövme, yüzey hazırlama teknolojilerinden kaplama, boya ve kumlama kabiliyetleri bulunmaktadır.”

Üsteğmen Sercan Arslantürk ise şöyle konuştu: “Bakımları, hassas ölçü aletlerinin kalibrasyon ve onarımları, yağ ve hidrolik analiz cihazları ile jet motor bremzelerinin kalibre ve onarımları gerçekleştirilmektedir. Müdürlüğün bünyesinde yer alan Kalibre Laboratuvarı'nın süreçleri ve ortam şartları iki yıllık periyotlarda denetim görmekte, sadece Hava Kuvvetleri Komutanlığına değil, diğer kuvvetlere de kalibrasyon desteği sağlamaktadır. İmalat Müdürlüğünde uçak sistemlerine, havacılık standartlarında parça tasarım ve imalat faaliyetleri yürütülmektedir.”

Müdürlüğün sahip olduğu belgelere işaret eden Plan Program Başkanı Albay Murat Taşkesen de şunları kaydetti:

“Kalite yönetim sistemlerini sürekli iyileştirme çabası içerisinde olan 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü, bu açıdan da ilkleri başararak Türk Silahlı Kuvvetlerine (TSK) öncülük yapmaktadır. Bu kapsamda AS 9110 belgesini Avrupa'da, AS 9100 ve AQAP 2310 belgelerini ise TSK’da ilk alan askeri fabrika 1'inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğüdür. Ayrıca müdürlüğümüz ISO 9001 Kalite, ISO 14001 Çevre, ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği ve NATO AQAP 2310, AQAP 2210 belgelerine de sahiptir. Söz konusu bu belgelerin denetimleri ilgili kuruluşlarca belirli periyotlarla yapılmakta ve sürekliliği sağlanmaktadır.”

Eskişehir 1. Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü; tasarım, üretim, bakım, onarım ve modernizasyonda yerli ve sürdürülebilir ileri teknoloji merkezi olma vizyonuyla sorumlu olduğu sistemleri, gelecekte de emniyet ve etkinlikle harekat icra edebilecek şekilde lojistik açıdan desteklemeye devam edecek.

ASFAT’ın askeri fabrikalar ile kurduğu koordinasyon, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin harbe hazırlık düzeyini yüksek tutması için büyük avantajlar sağlamaktadır. Bunları kısaca; bakım, onarım, imalat, yenileştirme, test/kalibrasyon, tedarik, modernizasyon faaliyetleri olarak ifade edebiliriz. Tüm bu faaliyetler ise yerinde ve zamanında sağlanmaktadır. Temininde güçlük çekilen ya da temin edilemeyen malzemelerin / sistemlerin millî imkânlarla üretilmesi için de çeşitli projeler gerçekleştirilmekte. Bu süreçte bakım, onarım ve modernizasyon süreçlerinde kullanılan malzemelerin yenileştirilmesine yönelik çalışmalar da yapılmakta olup güncel üretim ve bakım teknolojileri takip edilirken Fabrikaların, fiziki ve teknolojik altyapı modernizasyonu gerçekleştirilmektedir. 2018 yılında kurulan ASFAT’ın havacılık alanındaki faaliyetleri Ankara, Eskişehir ve Kayseri’de konuşlu 4 fabrika müdürlüğünde icra edilmektedir. Ziyaret ederek kabiliyetlerini yerinde gözlemleme imkanı bulduğumuz bahse konu fabrikalar şunlardır: 1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (Eskişehir), 2’nci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (Kayseri), 3’üncü Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü (Ankara) ve 5’inci Ana Bakım Fabrika Müdürlüğü (Ankara).

1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nün genel faaliyet alanı ve görevleri; uçak ve motorlara yönelik fabrika seviyesi bakım, uçak modernizasyonu, uçak ve motorlarda kullanılan mekanik ve aviyonik sistemlerin bakım onarımıdır. Ayrıca malzeme imalat faaliyetleri, motor test sistemleri tasarım ve imalatı ile kalite yönetim faaliyetleri yapmaktadır. Faaliyetlerine Eskişehir Tayyare Tamirhanesi olarak 1926 yılında başlayan 1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğümüz, 1950’li yıllara kadar pervaneli uçakların bakım ve onarımlarını gerçekleştirdi. 1950 yılından itibaren muharip jet uçaklarının bakım ve onarımını da üstlenen fabrika müdürlüğü, 1968 yılında ilk jet motor revizyonu ile imkân ve kabiliyetlerini genişletti. 1979 yılında F-4 uçağı ile başlayan ilk kapsamlı uçak fabrika seviyesi bakım ve yenileme faaliyetlerini 1980’li yıllarda diğer uçaklara yönelik çalışmalar izlemiş olup, 1992 yılında ilk F110 motorunun revizyonu kabiliyetlere ilave edildi. 2000’li yılların başlarında F-4E/2020 ve F-5/2000 Yapısal Yenileme 7 projeleri başarıyla gerçekleştirilmiş, 2008 yılında başlatılan F-16 PO-III modernizasyonu ve T-38 uçaklarının yapısal ve aviyonik modernizasyonları da başarıyla tamamlanarak uçaklarımızın kullanım ömrü ve harekât etkinlikleri arttırıldı. 2006 yılında başlatılan çalışmalar ile Türkiye’nin ilk motor test ünitesi olan Atılım, 1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü çatısı altında yazılım ve donanım olarak tamamen millî imkânlarla geliştirildi.

Günümüzde, verilen görevleri eksiksiz ve doğru biçimde yerine getiren 1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü yürüttüğü onarım ve geliştirme projeleriyle uçakların emniyetli ve etkin bir şekilde görev yapmasına önemli katkı sağlamaktadır. 

1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nün görevleri içerisinde yer alan en önemli unsurlardan biri Teknik Yönetim Sorumluluğudur. Teknik Yönetim Sorumluluğu, sorumluluğuna verilen sistemlere mühendislik hizmetinin sunulmasıdır. Bu kapsamda sistemlerin idame-işletme ve geliştirilmesine yönelik olarak, uçuş ve kullanım emniyeti, bakım konseptinin belirlenmesi ve planlaması, uymazlık çözümü, arıza izolesi, iş standardı, teknik emir ve dokümantasyon geliştirilmesi, yeterlilik ve sertifikasyon ihtiyacı ile diğer ilgili teknik ihtiyaçların karşılanmasını öngören mühendislik çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Fabrika Müdürlüğümüz, sorumluluğundaki uçak ve motorlar için Mühendislik alanında Türkiye Cumhuriyeti sınırları içindeki en üst seviyede karar ve icra otoritesidir.

1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nün sorumluluğunda olan sistemler, uçak sistemleri ve motor sistemleri olarak iki ayrı başlıkta değerlendirilebilir. Uçak sistemlerinde, Türk Silahlı Kuvvetleri envanterinde bulunan; muharip uçaklar (F-16, F-4E/2020), gösteri uçakları (NF-5 Akrotim) ve eğitim uçakları (T-38 ve KT-1T) yer almaktadır. Motor sistemlerinde ise muharip, gösteri ve eğitim uçaklarının motorlarına ilave olarak; C-130, C-160, A400M, CN-235 Nakliye Uçakları, Tanker Uçakları, Havadan Erken İhbar ve Kontrol Uçakları (HİK/E-7T), Komuta Kontrol Uçakları ile Uçak Çalıştırıcılarının motorları, 1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nün Teknik Yönetim Sorumluluğu altında yer almaktadır.

1’inci Hava Bakım Fabrika Müdürlüğü’nün yürüttüğü bir diğer görev ise hava silah ve savunma sistemlerinin uçuş ve yer emniyeti, ekonomik kullanımı ile harekât etkinliğini arttırmaya yönelik millî ve uluslararası iyileştirme, yenileştirme ve ürün geliştirme projeleridir.

Uçak bakım ve onarım bölümü, havacılık sektöründe çalışacak olan teknisyenleri, mühendisleri ve uzmanları yetiştirmeyi hedefler. Bu bölümde öğrencilere uçakların bakım, onarım, revizyon, denetim ve test işlemleri konusunda gerekli teorik ve pratik eğitim verilir. Uçakların emniyetli bir şekilde uçuş yapmasını sağlamak, teknik arızaları gidermek ve düzenli bakımı gerçekleştirmek bu bölümün temel amacıdır. Eğitim süresi ise 4 yıldır.

Bu bölümün mezunları, havacılık endüstrisinde çeşitli görevleri üstlenebilirler. İstihdam edilebilecekleri meslekler şu şekildedir:

Uçak bakım ve onarım bölümü mezunları, havacılık sektörünün temel taşıdır çünkü uçakların güvenliği ve işleyişi onların bilgi ve becerilerine dayanır. Havacılık endüstrisindeki gelişmeler ve artan hava trafiği, bu mezunlara olan talebi artırmaktadır. Uzmanlaşarak farklı uçak tipleri ve teknolojileri hakkında bilgi edinebilir, yönetim pozisyonlarına yükselebilir veya özel projelerde çalışabilirler. Dolayısıyla uçak bakım ve onarım mezunları iş olanakları da kendilerine yaptıkları bilgi yatırımına göre değişebilmektedir. Bunlar aşağıdaki gibidir.

• Havayolu Şirketleri: Havayolu şirketlerinin bakım ve onarım departmanlarında çalışabilirler.
• Özel Uçak Bakım Şirketleri: Uçak bakım ve onarım hizmetleri sunan özel şirketlerde görev alabilirler.
• Havacılık Üretim Şirketleri: Uçak üretim şirketlerinde veya tedarikçi firmalarda çalışabilirler.
• Havalimanları: Havalimanlarında bulunan bakım üslerinde uçakların bakım ve onarımını yapabilirler.
• Havacılık Eğitim Kuruluşları: Havacılık okullarında eğitmen olarak görev alabilir veya uçak bakım eğitimleri düzenleyebilirler.
• Askeri Havacılık: Askeri uçakların bakım ve onarım birimlerinde görev alabilirler.

Uçak bakım ve onarım bölümü dersleri; öğrencilerine uçakların bakımı, onarımı, testleri, sistemleri ve güvenliği konularında geniş bir teknik altyapı sunar. Aşağıda liste halinde sıralanmıştır.

• Temel Havacılık Teknolojileri
• Uçak Elektroniği
• Uçak Motorları ve Sistemleri

• Uçak Malzemeleri ve Teknolojileri
• Uçak Bakımı ve Onarımı
• Uçak Sistemleri Testleri
• Havacılık Emniyeti ve Kalite Kontrolü

• Hidrolik ve Pnömatik Sistemler
• Elektrik ve Elektronik Sistemler Bakımı
• Motor Bakımı ve Onarımı

• Aviyonik Sistemler
• Uçak Yakıt ve Yakıt Sistemleri
• Uçuş Kontrol Sistemleri
• Uçak Kabin Sistemleri
• Uçak Yapı ve Gövde Bakımı
• Ağırlık ve Denge Kontrolü
• Radyo Navigasyon ve İletişim Sistemleri
• Uçak Test Uçuşları ve Değerlendirmesi
• Uçak Emniyet Yönetimi
• Uçak Bakım Yönetimi
• Havacılık Hukuku ve Regülasyonlar
• Uçak Bakım Eğitimi
• Teknik Resim ve Dokümantasyon
• Uçak Motoru Testleri
• Uçak Onarım Atölyesi Pratiği