İşte Atatürk'ün oynadığı o film! Galası işgalde yapıldı...

1914’te kurulan Türk sinemasında o güne kadar 23 film çekilmişti. Yakın tarihte yaşanan I. Dünya Savaşı ile ilgili ilk film, 1917’de Sedat Simavi yönetmenliğinde, Müdafaa-i Milliye Cemiyeti'nin yapımcılığında 'Casus’ adıyla çekildi.

HALİDE EDİP'İN ROMANINDAN UYARLANDI

Kurtuluş Savaşı ile ilgili ilk film ise beyazperdeye Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı romanından 1923’te uyarlanan, Muhsin Ertuğrul’un senaryolaştırdığı ve yönettiği ‘Ateşten Gömlek’ oldu.

"TAMAM" DEDİ DEMESİNE AMA
Bedia Muvahhit ile Neyyire Neyir, bir sinema filminde rol alan ilk Türk kadın oyuncular olarak sinema tarihine geçti. Muvahhit ile Neyir’in kamera karşısına geçme hikâyesi oldukça ilginç. Şöyle; 1922’de İkdam Gazetesi’nde yayımlanan ‘Ateşten Gömlek’, büyük ilgi uyandırdı. Dönemin güncel konularını filme çekme arzusu içindeki Muhsin Ertuğrul, gördüğü ilgiden yola çıkarak romanı sinemaya uyarlamak istedi. Halide Edip Adıvar, “Tamam” dedi demesine ama bir şartı vardı.

TÜRK KADINLARIN ROL ALMASINI İSTEDİ

O dönemlerde Türk sinemasında birkaç istisna dışında kamera karşısına gayrimüslim kadınlar geçiyordu. Müslüman kadınların sinema filmlerinde rol alması uygun bulunmuyordu. Ne var ki Halide Edip Adıvar, ‘Ayşe’ ile ‘Kezban’ karakterlerini gayrimüslim oyuncuların değil, Türk oyuncuların canlandırmasını istedi. Muhsin Ertuğrul’a da bu şartla izin verdi.

OYUNCU GAZETE İLANIYLA BULUNDU

Romanı mutlaka filme çekmek isteyen Muhsin Ertuğrul, Adıvar’ın bu şartını kabul ederek kadın oyuncu arayışına başladı. ‘Ayşe’yi canlandıracak kadını aradan çok zaman geçmeden buldu. Doğum adı Emine Bedia Şekip olan Bedia Muvahhit...

SADECE MÜNİRE EYÜP BAŞVURDU

'Kezban'ı canlandıracak kadını ise bulamayan Muhsin Ertuğrul, en sonunda gazeteye ilan verdi. Rol için sadece Münire Eyüp başvuruda bulundu. Ertuğrul, ‘Kezban’ı canlandıracak oyuncuyu da bulduktan sonra ‘Ateşten Gömlek’in çekimlerine başladı.

• Münire Eyüp’ün adı filmin afişine Neyyire Neyir olarak yazıldı.

• Muhsin Ertuğrul ile Neyyire Neyir'in ‘Ateşten Gömlek’in setinde başlayan aşkları 1929’da evliliğe dönüştü.

GALASI İŞGAL GÜNLERİNDE YAPILDI

‘Ateşten Gömlek’in galası, 23 Nisan 1923’te Beyoğlu’ndaki Palas Sineması'nda yapıldı.
30 Ağustos 1922’de gerçekleştirilen Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile mutlak bir zaferle kazanılmıştı kazanılmasına ama Kurtuluş Savaşı henüz sona ermemişti. İstanbul’un işgal altında olduğu günlerde gösterime giren ‘Ateşten Gömlek’, şehirde büyük bir coşku yaşattı.

• Yapımcısının Türkiye’nin ilk film şirketi olan Kemal Film’in olduğu ‘Ateşten Gömlek’, iki ayrı bölüm halinde çift bilet karşılığında gösterime çıkarıldı.

Muhsin Ertuğrul, 1928'de yine bir Kurtuluş Savaşı konulu film olan 'Ankara Postası'nı çekti.
Reşat Nuri Güntekin, Fransız yazar François de Curel’in ‘Terre Inhumaine’ adlı oyununu ‘Bir Gece Faciası’ adıyla uyarladı.
‘Terre Inhumaine’nin konusu I. Dünya Savaşı sırasında Alsace Lorraine’de ‘Bir Gece Faciası’nda ise Kurtuluş Savaşı’nda Adapazarı’nda geçiyor.
Muhsin Ertuğrul’un ‘Bir Gece Faciası’nı ‘Ankara Postası’ adıyla beyazperdeye uyarladığı filmde başrolleri Neyyire Neyir, Nafia Arcan, İsmet Sırrı Sanlı, Behzat Butak ve Ercüment Behzat Lav paylaştı.

İlk gösterimi 2 Ekim 1929’da gerçekleştirilen ‘Ankara Postası’nı İstanbul’da 15 bin kişi izledi. Bu gişe, o güne kadar ulaşılmış en yüksek izleyici sayısıydı.
Muhsin Ertuğrul, ‘Ateşten Gömlek’ ve 'Ankara Postası'ndan sonra Kurtuluş Savaşı ile ilgili filmlere devam etmek istiyordu.
‘Bir Millet Uyanıyor’…

Muhsin Ertuğrul, Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu'nun aynı adlı eserinden senaryolaştırdığı ‘Bir Millet Uyanıyor’u Çanakkale ve İstanbul’un Maltepe ile Kağıthane semtlerinde çekti. Kurtuluş Savaşı sırasında, İstanbul'a gizli bir görevle gelen Kuvayi Milliye üyesi ‘Yüzbaşı Davut'a âşık olan öğretmen ‘Nesrin'in öyküsü üzerine kurulan film, gösterime 7 Aralık 1932’de girdi.

‘Bir Millet Uyanıyor’un başlıca özelliği görüntülerinde Atatürk’ün olduğu ilk sinema filmi olması. Gerek Kurtuluş Savaşı hikâyesiyle gerekse ulu önderimiz Atatürk ile Mareşal Kazım Karabekir’in görüntülerinin yer alması 53 dakikalık ‘Bir Millet Uyanıyor’u Türk sinemasının özel filmlerinden biri haline getirdi.

'Bir Millet Uyanıyor' için Atatürk ile de çekimler yapıldı.
Atatürk'e önce senaryo gönderildi ve filmde rol alıp alamayacağı soruldu. Atatürk'e teklif edilen rol, 10'uncu Yıl Nutku'nu okumasıydı. Atatürk, teklifi kabul ederek çekim ekibini Ankara'ya davet etti. Sonrasında yaşananları Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu, şöyle anlatmıştı: Atatürk Çankaya’da bizi kabul etti. Biraz izahat istedikten sonra fon olarak getirdiğimiz kara örtünün önüne geçti ve nutkunu irada başladı. Makine rahat rahat işliyor, şefin sesi çok rahat değiştirebiliniyordu. Bu arada sol taraftaki bir kapının önünde bayan Afet, bir milletvekili ve General Kazım beliriverdi. Üçü de yüksek sesle konuşuyorlardı. Atatürk’ün yüzünde ani bir değişiklik oldu, onlara dönüp seslendi; "Susunuz! Film çeviriyoruz. Salona gidiniz." Atatürk’ün siniri bozulmuştu bir kere... “Bırakalım” dedi. Filmcilerin ısrarıyla devam etti. O sırada bahçıvanla birkaç kişi kapının yanında gülüşmeye başlamasın mı? Atatürk bu kez gürledi; "Ne o? Biz burada komedya mı oynuyoruz, yoksa bir devlet şefi gibi halka mütalaamızı mı bildiriyoruz. Bu ne terbiyesizliktir? Gülmeyiniz, çekiliniz, yıkılınız, gidiniz?” Sonra nutkunu tamamladı. Filmcileri uğurladı.

Ne var ki Çankaya Köşkü'nde çekilen sahneler, bilinmeyen nedenle 'Bir Millet Uyanıyor'da yer almadı. Nazım Hikmet'in laboratuvarda izlerken seste sorun olduğu yönündeki eleştirisinden dolayı Atatürk ile yapılan çekimlere filmde yer verilmediği yönünde tahminler bulunuyor.

İÇ DÜŞMANLARLA MÜCADELEYİ DE ANLATIYOR
‘Bir Millet Uyanıyor’, 1920‘de Kuvayi Milliye askerlerinin Akbaş cephaneliğini basmasıyla başlıyor. Film, gerek Yunanlılar ile gerek iç düşman olan Said Molla ve Kuvayi İnzibatiye güçleriyle mücadelesiyle devam ederken Kurtuluş Savaşı zaferi ve Türk ordusunun İzmir’e girişiyle sona eriyor.

Türk sinemasının ilk Türkçe sesli filmi olma özelliğine sahip 'Bir Millet Uyanıyor'un galası, 7 Aralık 1932'de Elhamra Sineması ve Melek Sineması'nda gerçekleştirildi.

'Bir Millet Uyanıyor', 1966'da Ertem Eğilmez tarafından yeniden çekildi.
1967 Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde tarihsel filmler dalında birinci olan çekimleri Bilecik'te 45 günde gerçekleştirildi.

ATIF KAPTAN HER İKİ FİLMDE DE ROL ALDI

1966 yapımı 'Bir Millet Uyanıyor'un özelliklerinden biri, 1932 yapımı ilk uyarlamada da rol alan Atıf Kaptan'ın 34 yıl sonra yeni versiyonunda da rol alması. Atıf Kaptan, her iki filmde de 'Yayha Kaptan'ı canlandırdı.

• Atıf Kaptan, sonraki yıllarda sahne adı olarak ilk filmde canlandırdığı ‘Yahya Kaptan’dan esinlenerek ‘Kaptan’ı kullanmaya başladı.

Kaynak: Habertürk