İşte Atatürk'ün son 1 yılı

Atatürk, 12 Kasım 1937'de Başbakan Celal Bayar ile birlikte trenle yurt gezisine çıktı.

Sivas - 13 Kasım 1937

Sivas - 13 Kasım 1937

Malatya - 14 Kasım 1937

Diyarbakır / Ergani - 15 Kasım 1937

Atatürk’ün, saat 18.00’de Diyarbakır’a geldi.

 ''Yirmi sene sonra tekrar Diyarbakır’da bulunuyorum. Dünyanın en güzel ve en modern binası içinde, modern, nefis bir müziği dinleyerek... İnsanlığın uygar bir halkı huzurunda, bu halkın evinde duyduğum zevk ve saadetin ne kadar büyük olduğunu elbette takdir edersiniz. Bunu kaydetmekle bahtiyarım”

Diyarbakır - 16 Kasım 1937

Elazığ - 17 Kasım 1937

Singeç Köprüsü’nün açılışı - Pertek / Tunceli - 17 Kasım 1937

Pertek - Tunceli / 17 Kasım 1937

Pertek - Tunceli / 17 Kasım 1937

Adana - 19 Kasım 1937

Kız Enstitüsünü ziyaret ederken / Adana - 19 Kasım 1937

Mersin - 19 Kasım 1937

Mersin - 19 Kasım 1937

Afyon - 20 Kasım 1937

7 Şubat 1938

Balkan Antantı Konseyi üyeleri ile Ankara'da - 27 Şubat 1938

'ÇOCUK, NE YAPACAKSAN ÇABUK YAP; BEN HASTAYIM'

15 Mart 1938 Atatürk’ün, Başbakan Celâl Bayar’ı kabulü ve onun yabancı hekim getirilmesi isteğini tekrarlaması üzerine cevabı: “Çocuk, ne yapacaksan çabuk yap; ben hastayım!”

30 Mart 1938 Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, -Fransa’dan davet edilen Prof. Dr. Fiessinger’in Atatürk’ü muayenesinden sonra

31 Mart 1938 Prof. Dr. Fiessinger’in, akşam ekspresle İstanbul’dan Paris’e hareketi ve gazetecilere Atatürk hakkında söyledikleri: “Bu kadar dinamizmin, bu kadar zekâ ve canlılığın bir arada toplanması pek enderdir. Zamanımızın birçok büyük adamlarıyla temas ettim; fakat Büyük şefiniz Atatürk, bunlardan hiçbiriyle bir tutulamaz!”

Yugoslavya Savunma Bakanı Orgeneral Lujibomir MARİÇ ile Ankara'da - 19 Mayıs 1938

Viranşehir Harabeleri’nde / Mersin - 21 Mayıs 1938

Viranşehir Harabeleri’nde / Mersin - 21 Mayıs 1938

Mersin - 22 Mayıs 1938

Haydarpaşa / İstanbul - 27 Mayıs 1938

28 Mayıs 1938 Atatürk’ün, akşam Florya’dan Dolmabahçe Sarayı’na dönerken

29 Mayıs 1938 Atatürk’ün, akşam geçirdiği rahatsızlık üzerine Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp tarafından muayene edilmesi (Neşet Ömer, bu muayenesinde karında su toplanmaya başlandığını belirlemiştir).

1 Haziran 1938 Atatürk’ün Savarona yatına geçişi (Atatürk, bu tarihten 25 Temmuz 1938 gününe kadar yatta kalmıştır)

Savarona yatında - 1 Haziran 1938

14 Haziran 1938 Atatürk’ün, Savarona yatından Cenevre’de bulunan Afet İnan’a mektubu: “...Tamamen iyileşme ümidi ve şansı kuvvetlidir”

21 Haziran 1938 Atatürk’ün, Savarona yatında, kullandığı uçakla Balkan turunu tamamlayarak Yeşilköy’e inen Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “Gökçen, döndüğüne sevindim. Beni çok mutlu ettiğini biliyor musun bu yaptıklarında? Kaç gündür dünya ajanslarını dikkatle izliyorum. Hepsi senden uzun uzun sitayişle bahsediyorlar. Türk gençlerini, Türk kızlarını şerefle temsil ettin çocuğun. Bu, benim için en büyük mükâfat sayılır!”

10 Temmuz 1938 Atatürk’ün, gece ateş yükselişinin eşlik ettiği bir rahatsızlık geçirmesi (Yapılan muayene sonucu zatürree başlangıcı teşhisi konulmuştur).

26 Temmuz 1938 İsmet İnönü’nün, Atatürk’e mektubu: “Büyük, Sevgili Atatürk, Lozan günü vesilesiyle iltifatınızı söyletmek lütfunda bulundunuz. Kendi ıstırabınızı unutarak bana yeniden sağlık, bahtiyarlık verdiniz. Şükran ve minnetlerimi kabul buyurunuz. Velinimetim Atatürk, kesinlikle eminim ki bu hastalık günlerini geçireceğiz. Siz, bütün afiyet ve neşenizle ve şerefle daha çok uzun seneler millet ve memleketi idare buyuracaksınız. Derin tazimle ve dayanılmaz bir özleyişle ellerinizden öperim velinimetim”

30 Ağustos 1938 Atatürk’ün, Sabiha Gökçen’i kabulü, o günkü tüm gazetelerde yer alan 30 Ağustos’la ilgili yazıları okutarak dinlemesi

7 Eylül 1938 Atatürk’e, Prof. Dr. Mim Kemal Öke tarafından -birinci defa- karın ponksiyonu yapılarak toplanan suyun dışarı alınması

8 Eylül 1938 Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reflat Belger, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Prof. Dr. Fiessinger’in müşterek raporu: “.. Bu vakada ‘Laennec’ tipinde bir ‘skleröz hepatit’ söz konusu olamaz. Fakat söz konusu olan ‘Hanot ve Gilbert’ tipinde bir hipertrofi fleklidir”

11 Eylül 1938 Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reflat Belger, Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp ve Prof. Dr. Fiessinger’in müflterek raporu: “Yatakta kesin istirahatin devamı. ..Ankara’ya dönüş, bütün yorgunluklardan kaçınmak, 100 metreden fazla yayan yürümemek, karın sarılı olmak ve ikinci ponksiyondan itibaren 6 gün geçmifl bulunmak şartıyla mümkün olabilir. Seremonilere gelince, en aşağı 4 ay müddetle seremoniler, yorulmamak ve ayakta durmamak ve yürümemek şartıyla kabul edilebilir. Aksi takdirde seremonilerden kaçınmak gerekir. Şimdilik ve ponksiyonların arası 3 ayı bulmadan evvel, otomobil veya deniz motoruyla gezinti uygun değildir. Radyo ile nutuk söylemek 15-20 dakikalık kısa zamanla sınırlı kalmak şartıyla mümkün olabilir. Mühim ziyaretler, şezlongta ve mümkün ponksiyonlardan 5-8 gün sonra kabul edilecektir; bu ziyaretler nadir ve kısa olacaktır. Alelâde ziyaretler, yorulmamak şartıyla günde 1-2 saati geçmemelidir. Özet olarak, mümkün olduğu kadar yatakta istirahate devam etmek ve her türlü yorgunluk sebeplerinden kaçınmak şarttır”

19 Eylül 1938 Atatürk’ün sağlık durumu hakkında Dr. Nihat Reflat Belger ve Prof. Dr. Neşet Ömer İrdelp’in müşterek raporu: “Genel durum çok yorgun ve takatsizdir. ..Asit toplanması, ilerleyici bir şekilde devam etmektedir. Miktarı da parasentez ile alınan miktara yaklaşmıştır. Bundan dolayı evvelce söz konusu olan Ankara’ya dönüş meselesinin gerçekleşmesi, daha uygun vaziyet ve şartlara ertelenmesi gerekli görülmüştür”

9 Ekim 1938 Atatürk’ün, 45 dakika süreyle radyo dinlemesi

16 Ekim 1938 Atatürk’ün, akşama doğru ilk ağır komaya girişi... Koma hali 2 gün devam etti. Atatürk’ün sağlık durumu hakkında gece saat 22.45’te sürekli ve danışman hekimlerin müşterek raporu: “..Atatürk, kendisini ve etrafındakileri tanımıyor ve sorulan suallere cevap vermiyor; her şeye karşı kayıtsız ve kendisini uyandırmak mümkün olmuyor. Refleksler çok hafif, umumî duyarlılık azalmış; küçük ve hafif hareketler alınabiliyor.

17 Ekim 1938 Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün geçirmekte olduğu rahatsızlığa ait sabah ve akşam yayımlanan iki bildirisi: “...Karaciğer hastalığı normal seyrini izlerken 16.10.1938 pazar günü birdenbire umumî halsizlikle birlikte sindirim ve sinir sistemine ait belirtiler göstermeye başlamıştır.'' (Atatürk’ün sağlık durumu ile ilgili bu bildiriler, 22 Ekim 1938 gününü de içermek üzere sabah ve akşam günde 2 defa yayımlanmıştır).

20 Ekim 1938 Komayı atlatan Atatürk’ün, tamamen kendine gelişi ve durumunun düzelmeye başlaması

22 Ekim 1938 Atatürk’ün, Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak’a söyledikleri: “Gel bakalım, ne dersin; biz gittik, geldik! Bu doktorlar insana âdeta can veriyorlar!”

'BUGÜNÜ HALKIMLA KUTLAMAK İSTERDİM GÖKÇEN'

28 Ekim 1938 Atatürk’ün, akşam Sabiha Gökçen’i kabulü ve söyledikleri: “Yarın bayram, değil mi Gökçen? Bu günü halkımla, halkımın içinde kutlamak isterdim. Beni Cumhuriyet Bayramı’nda halkımdan uzak tutan bu hastalığa lânet ediyorum”

8 Kasım 1938 Atatürk’ün, ikinci defa ağır komaya girişi.. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığına ait akşam tekrar resmî bildiri yayımlamaya başlaması: “...Bugün saat 18.30’da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhî vaziyetleri yeniden ciddiyet kazanmıştır.''8 Kasım 1938 Atatürk’ün, ikinci defa ağır komaya girişi.. Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığına ait akşam tekrar resmî bildiri yayımlamaya başlaması: “...Bugün saat 18.30’da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhî vaziyetleri yeniden ciddiyet kazanmıştır.''

9 Kasım 1938 Atatürk’te, ağır koma halinin devam etmesi Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin, Atatürk’ün sağlığıyla ilgili olarak saat 10.00, saat 20.00 ve saat 24.00’te olmak üzere üç bildiri yayımlaması (Saat 24.00’teki bildiride “Dolmabahçe Sarayı / İstanbul - 10 Kasım 1938 Atatürk yaşamını yitirdi.Umumî durumun tehlikeli bir hal aldığı” bildirilmiştir).

Dolmabahçe Sarayı / İstanbul - 10 Kasım 1938 cumhuriyetin kurucusu Gazi Mustafa Kemâl Atatürk yaşamını yitirdi.

Atatürk’ün müdavim doktorları tarafından verilen vefat raporu - 10 Kasım 1938 ATATÜRK’ün vefatı, müdavim tabipleri Prof. Neşet Ömer İrdelp, Prof. Mim Kemal Öke ve Dr. Nihad Reşat beyler ile müşavir tabipler Prof. Akil Muhtar Özden, Prof. Hayrullah Diker, Prof. Süreyya H. Serter, Dr. Kamil Berk ve Dr. Abravaya Marmaralı tarafından yazılan şu raporla tespit edildi: “Reisicumhur ATATÜRK’ün umumî hâllerindeki vehamet dün gece saat 24’te neşir edilen tebliğden sonra her an artarak bugün, 10 İkinciteşrin 1938 Perşembe sabahı saat dokuzu beş geçe büyük şefimiz derin koma içinde terki hayat etmişlerdir. 10 İkinciteşrin 1938.”

Dolmabahçe Sarayı / İstanbul - 16 Kasım 1938 Atatürk'ün naaşı, Dolmabahçe Sarayı salonunda özel bir katafalka yerleştirildi. Türk bayrağına sarılı ve başında silah arkadaşlarının nöbet tuttuğu tabut, üç gün müddetle milletin ziyaretine bırakıldı.