İsviçre'den Türkiye'ye iade edilen eserlerin yolculuğu başlıyor

Kültür ve Turizm Bakanlığının girişimiyle İsviçre'den Türkiye'ye iade edilen 37 parçalık kültür varlığı, Bern Büyükelçiliğinde teslim alındıktan sonra Turkish Cargo'nun uzman ekiplerince hassas yöntemlerle taşınacak.

Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy'un, Arkeoloji Çalıştayı'nda açıkladığı, İsviçre'den Türkiye'ye gönderilecek 37 parçalık kültür varlığı ile bu eserlerin iade sürecine ilişkin ayrıntılar netleşti.

Bakanlıktan alınan bilgiye göre, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile İsviçre Federal Konseyi arasındaki "Arkeolojik Kültür Varlıklarının Yasadışı İthali ve Transit Geçişinin Önlenmesi ile İadesine İlişkin Anlaşma", Bakan Mehmet Nuri Ersoy ve İsviçre Federal Konseyi Başkan Yardımcısı ve İçişleri Bakanı Alain Berset tarafından 15 Kasım 2022'de Ankara’da imzalandı.

Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle Türkiye'den yasa dışı yollarla çıkarılan arkeolojik eserlerin İsviçre’ye girmesi de yasa dışı hale geldi.

Anlaşmayla, İsviçre makamları bu eserlere el koyma yetkisine sahip olurken İsviçre makamlarınca tespit edilen kültür varlıklarının Türkiye'den uzmanlarca incelenebilmesi ve Anadolu kökenli olanların iadesi mümkün hale geldi.

Kaçak kazılarda ele geçirildikleri ve kaçırıldıkları raporlarla ortaya konuldu

Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılıkla Mücadele Dairesi Başkanlığının yakın işbirliği halinde çalıştığı İsviçre Federal Kültür Bürosu yetkilileri, Anadolu kökenli olabilecek kültür varlıklarına ilişkin tespitlerini paylaştı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı uzmanlarının incelemeleri sonucu hazırlanan raporlar ve derlenen tüm bilgi ve belgelerle bu eserlerin kaçak kazılarda ele geçirildiği ve yine yasal olmayan yollarla yurt dışına kaçırıldığı kesinlik kazandı.

Hazırlanan rapor ve belgeler, İsviçreli makamlara sunuldu ve Urartu dönemine ait bronz kaplar, at koşum takımı parçaları, kusura tipi idol ile Roma Dönemi'ne ait geyik figürü ve gümüş vazo parçasından oluşan kültür varlıklarının Türkiye'ye iadesine karar verildi.

37 parça tarihi eser iade edildi

Öte yandan Türkiye'nin Bern Büyükelçiliği'nde düzenlenen programda, Türkiye ile İsviçre arasında 15 Kasım 2022'de imzalanan Arkeolojik Kültür Varlıklarının Yasadışı İthali ve Transit Geçişinin Önlenmesi ile İadesine İlişkin Anlaşma kapsamında eserlerin iadesi gerçekleşti.

Türkiye'nin Bern Büyükelçisi Emine Ece Özbayoğlu Acarsoy, burada yaptığı konuşmada, Türkiye'ye iade edilmek üzere İsviçre tarafından teslim edilen 37 eser için düzenlenen törene ev sahipliği yapmaktan büyük mutluluk duyduklarını belirtti.

Türkiye'nin zengin arkeolojik rezervleri ve Avrupa'ya coğrafi yakınlığı nedeniyle yasa dışı kültür varlığı kaçakçılığının en büyük mağdurlarından biri olduğunu vurgulayan Acarsoy, "Eski eserlerin statüsüne ilişkin erken mevzuat çalışmalarına ve Türkiye'nin aldığı koruyucu tedbirlere rağmen önemli sayıda eser Türkiye'den çıkarıldı. O tarihten bu yana başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere ilgili kurumlarımız bu alanda yatırım yaptı ve yoğun çalışmalar yaptı. Bu çalışmalar sayesinde 12 bin 39 eser Türkiye'ye iade edildi." dedi.

Acarsoy, kültür varlıklarının yasa dışı ticaretiyle mücadelede dünyanın en büyük sanat ve antika pazarlarından biri olan İsviçre ile verimli bir ortaklık kurmaktan son derece memnun olduklarını dile getirerek pazar ülkeleri arasında İsviçre'nin bu mücadeleye olan bağlılığı, kararlılığı ve netliğiyle öne çıktığının altını çizdi.

Desteklerinden dolayı İsviçre Federal Kültür Ofisi Kültür Varlıklarının Uluslararası Transferinden Sorumlu İhtisas Kuruluşu Başkanı Fabienne Baraga ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Zürih Kültür ve Tanıtma Ataşesi Senem Arslan'a teşekkürlerini ileten Acarsoy, "Bu tarihe güne tanık olmak muhteşem. Bugün bu eserlerin nihai olarak ait oldukları topraklara geri dönüşlerine tanık oluyoruz." ifadesini kullandı.

Konuşmaların ardından Acarsoy ile Baraga, tarihi eserlerin iadesine ilişkin tutanağı karşılıklı olarak imzaladı.

Tarihi eserler Türk Hava Yolları (THY) tarafından Turkish Cargo'nun uluslararası sertifikalı ve alanında uzman ekiplerince Türkiye'ye taşınacak.

İadesi sağlanacak eserler

Türkiye'ye iade edilecek eserler arasında, MÖ 9-7'inci yüzyıllar arasında Van Gölü ve çevresi merkez olmak üzere hüküm süren, metal işçiliğinde gelişmiş Urartu Krallığı'na ait kültür varlıkları da bulunuyor.

Urartularda soylu sınıf için birer prestij eşyası sayılan 3 adet "boğa başı tutamaklı kazanlar" da Türkiye'ye getirilecek.

At ayağı biçimli mobilya parçaları

Ölümden sonra yaşamın olduğuna inanan Urartular, mezarlarını evleri gibi döşediklerinden, mezarlarda ahşap ve bronz mobilya aksamları kullanıldı. Mezarlar için aslan pençesi, boğa ve at toynağı şeklinde bronz mobilya parçaları döküm tekniği ile üretildi. Arkeolojik çalışmalarda ulaşılan bronz mobilya aksamları, mezar buluntusu olarak kayıtlara geçti.

İsviçre'den iade edilecek eserler arasında, at ayağı biçimli 3 adet mobilya parçası, başlık kayışı ile yanaklık kayışına bağlanmış metal, fildişi ya da deriden yapılmış parçalardan oluşan 5 göz siperliği ile 22 at koşum takımı, bir süs öğesi ya da koruyucu amaçlı kullanılmış 1 adet alınlık da bulunuyor.

Türkiye'ye iade edilecek diğer eserler ise şöyle:

"Binek hayvanlarının göğsünde bir uçtan bir uca asılı deri ya da metal yapımı, hayvanları ok ve mızrak gibi saldırılardan koruyucu veya süsleme amaçlı parçaları olan 4 hilal tipli göğüs plakası, 6 mama önlüğü tipli göğüs plakası, 2 omuz süslemesi, koşum takımlarında kullanılan 4 disk, Urartu savunma silahları arasında önemli yere sahip 1 bronz miğfer, Urartu dönemine ait 5 gövdeli kap, 1 kusura tipi idol, Anadolu’da Roma dönemine ait kazılarda sıklıkla rastlanılan 1 geyik figürü, M.S. 2 - 3. yy olarak tarihlendirilen hayvan kabartmalı gümüş vazo."

Kaynak: AA