Vatandaş zincir marketlere müdahale istiyor

Zincir marketlere tepki sosyal medyaya taşındı. Geçtiğimiz hafta temel gıda dahil olmak üzere pek çok ürüne yapılan zamlar, Twitter ve İnstagram’da gündem oldu. Vatandaşlar zincir marketlerin bıktıran zamlarını ‘market terörü’ olarak yorumladı. Gün boyunca binlerce paylaşım yapıldı. Paylaşımlarda vatandaşlar, acil çözüm istedi. Piyasanın daha sıkı denetlenmesi, yaptırımların arttırılması, merkezi fiyatlandırma sistemine geçilmesi talep edildi.

352 BUÇUK LİRADAN 437 BUÇUK LİRAYA

Vatandaşlar tepkilerini, ürünlerdeki fiyat etiketlerinin eski ve yeni hali hallerini sunarak gösterdiler, haftalık fiyat değişimlerinin piyasa normalinin üzerinde olduğunu belirttiler. Döviz kuru ve akaryakıt fiyatlarının sabit olduğunu, hatta düşüşler yaşandığını belirten vatandaşlar, yüzde 30 ve 40’lara varan zamları kınadılar. Paylaşımlarda 62 buçuk lira olan 600 gramlık bir inek peynirinin 17 Kasım Perşembe günü 81 liraya çıkarıldığı görüldü. Başka bir zincir markette 53 liralık beyaz peynirin 73 buçuk lira yapıldığı bildirildi. 352 buçuk lira olan 5 litrelik sızma zeytinyağının 437 buçuk liraya yükseltildiği kaydedildi. Bir örnekte de başka yerde 92 lira olan 1650 gram domates salçasının A101 isimli zincir markette 119 lira olduğu aktarıldı.

‘SERBEST PİYASA DİYE ÇARPIYORLAR’

Vatandaşların değerlendirmelerinde Tarım Kredi Kooperatifi marketlerine de geçersiz not verildi. Kooperatif marketinin ileri sürüldüğü gibi ekonomik olmadığı savunuldu. İşte zincir marketlerin orantısız zam uygulamalarına verilen tepkilerden bazıları:

“Serbest piyasa diye diye üç harfli marketler vatandaşı çarpıyor.”

“Ticaret Bakanlığı ceza kesmiş. Marketler cezayı bize ödetiyor. Kontrol eden kim? Bu iş böyle olmaz. Müdahale etmeniz gerekli.”

“Dolar, euro artmadı. Bazı ürünlere gelen yüzde 40’a varan zammın sebebi nedir?”

“Ülkede resmen market darbesi oluyor.”

“Devlet ceza mı kesti? Zam yap. Nasıl olsa serbest ticaret ekonomisi. Kur aynı, akaryakıt aynı ama fiyat aynı değil. Bu marketlere acilen kayyum şart.”

“Patatesi bir gün 6 liraya, ertesi gün 11 liraya satıyor. Sonra ‘9 liraya indirdim’ diyor. Oysa 3 gün önceki fiyattan yüzde 50 zamlı satıyor. Milletin aklıya oynuyorlar.”

REKABET KURUMU: ‘TOPLA DAĞIT KARTELİ’

Rekabet Kurumu, kovid-19 salgını sürecinde, A101, BİM, CARREFOURSA, MİGROS ve ŞOK ile bazı tedarikçilerin fiyatları ortaklaşa belirledikleri, kartel oluşturdukları ve rekabeti ihlal ettiklerini tespit etmişti. Kestiği cezalarla ilgili açıkladığı gerekçeli kararda 5 büyük zincir marketle ilgili "topla-dağıt karteli" iddiasına yer verilmişti. Aydınlık’ın 20 Ocak 2022’de yayınladığı raporda olay şöyle anlatılmıştı:

“Doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla fiyatların ve fiyat geçişlerinin koordinasyonunun sağlandığı; yine doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla geleceğe dönük fiyatlar, fiyat geçiş tarihleri, dönemsel aktiviteler ve kampanyalar gibi rekabete hassas bilgilerin paylaşıldığı; fiyat indirimine giden veya pazar genelinde fiyatların arttığı dönemde henüz fiyat artışı yapmayan teşebbüslerin fiyatlarına tedarikçiler aracılığıyla müdahale edilmek suretiyle söz konusu fiyatların tüketiciler aleyhine yükseltilmesinin sağlandığı; rakip fiyatlarının yükselmemesi halinde ürün ve/veya bölge özelinde süratle hayata geçirilen fiyat indirimleri ve/veya tedarikçiye iade faturası kesmek gibi cezalandırma stratejileri yoluyla teşebbüsler arasındaki danışıklılığa uyumun sürekli olarak gözetildiği; böylelikle adı geçen teşebbüslerin satışa sundukları pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt (hub and spoke) özelliği de sergileyen kartel niteliğindeki anlaşma veya uyumlu eylemler yoluyla, anılan teşebbüslerin 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini açıkça ihlal ettikleri..."