Osmanlı'da katledilen tek valide sultan! 20 yıl devleti yönetti... Kösem Sultan kimdir?

Osmanlı İmparatorluğu'nda, özellikle 17. yüzyılın ilk yarısında çocuk yaşta tahta çıkan padişahlar ve farklı pek çok sebep nedeniyle, devlet yönetiminde otorite boşluğu meydana gelmişti.

Bu dönemde valide sultanlar devlet yönetiminde ön plana çıktı. Devlet ve harem yönetimini elinde tutan valide sultanlar arasında en güçlü figür, Mahpeyker Kösem Sultan'dı. 

Mahpeyker Kösem Sultan, naip olarak Osmanlı İmparatorluğu'nu 20 yıl boyunca yönetti. 

Peki Kösem Sultan kimdir?

Doğumu ve kökeni hakkında net bir bilgiye sahip olunmayan Anastasia, çocukluğundan sonra Bosna Beylerbeyi'nin sarayına girdi. Beylerbeyi'nin dikkatini güzelliği ve zekasıyla çeken Anastasia, 1604 yılında saraya gönderildi.

Saraya geldiğinde Mahpeyker adını alan Anastasia, zamanla haremde cariyelere yol yordam öğretmeye başlayınca Kösem adını aldı.

I. Ahmed'in annesi Handan Valide Sultan tarafından seçilen Kösem, padişaha sunuldu. Oğlu üzerinde etkiye sahip olan Handan Sultan vefat edinceye kadar, Kösem'in sarayda yükselmesine pek imkan yoktu.

 Özlem Kumrular tarafından Venedik Devlet Arşivi'nde yapılan bir tarama araştırmada keşfedilen belgeyle, Kösem Sultan'ın Sultan Ahmed ile nikahlı olduğu ortaya çıkarıldı.

Kösem Sultan, I. Ahmed'in erkek çocuklarından 6 tanesini doğurdu Bunlardan iki tanesi küçük yaşta ölmesine rağmen, şehzade annesi olarak saraydaki en nüfuzlu kadın da Kösem Sultan oldu.

Erkek çocukları: 

Şehzade Mehmed (1605-1621) - II. Osman tarafından boğduruldu.
IV. Murad (27 Temmuz 1612 - 8 Şubat 1640) - 17. Osmanlı padişahı ve 96. İslam halifesi
Şehzade Kasım (1614-1638) - IV. Murad tarafından boğduruldu.
Sultan İbrahim (5 Kasım 1615 - 18 Ağustos 1648) - 18. Osmanlı padişahı ve 97. İslam halifesi

Kız çocukları:

Fatma Sultan (1606-1667'den sonra)
Ayşe Sultan (1605-1656'den sonra)
Gevherhan Sultan (1608-1660)
Atike Sultan (1614-1672'den sonra)
Cemre Sultan (1616-1620)

22 Kasım 1617'de Sultan I. Ahmed'in ölümünün ardından, ikbalden düşerek eski saraya gönderildi. Devlet erkanı, padişahın oğulları yerine, Sultan Ahmed'in kardeşi ve daha büyük yaşta olan Şehzade Mustafa'nın tahta geçmesini uygun buldu. Evlatlarının ölmemesini isteyen Kösem Sultan'ın da bu kararı desteklediği rivayet edilir.

Ancak 'deli' olarak nitelendirilen I. Mustafa, bir süre sonra tahttan indirildi. Yerine ise Kösem'in üvey oğlu  II. Osman getirildi. Ancak  II. Osman da bir süre sonra tahttan indirildi. Osman'ın yerine Mustafa tekrar tahta çıkarılsa da,  tekrar tahttan indirildi.

Yerine ise Kösem Sultan'ın kendi oğlu IV. Murad'ın geçmesi konusunda karara varıldı. Sultan Murad, tahta çıktığında sadece 11 yaşındaydı. Bu nedenle Kösem Sultan, oğlu idareyi eline alana kadar oğlu adına devleti yönetti. 

Valide Kösem Sultan, ülkeyi toparlama konusunda yoğun bir çaba sarf etti. Kösem Sultan, yaklaşık 10 yıllık saltanatı boyunca 8 veziriazam, 9 defterdar değiştirdi.

Ancak yaşı büyüyen Murad, yönetimi tekrar eline aldı ve annesinin devlet idaresindeki etkisini azaltmaya çalıştı. Kösem Sultan'ın öz oğlu ve IV. Murad'ın öz kardeşi Şehzade Kasım, 1638'de Bağdat seferi arefesinde, IV. Murad'ın emriyle katledildi.

Kösem Sultan'ın, diğer oğlu İbrahim'in katline engel olduğu  ve devleti yok olmaktan kurtardığı rivayet edilir.

Murad'ın erken vefatının ardından ise tahta İbrahim geçti. Kösem Sultan, bir kez daha valide sultanlığa ve saltanat naipliğine devam etti.

Ancak akıl sağlığı yerinde olmayan Sultan İbrahim'in de saltanatı pek uzun sürmedi. İbrahim'in ardından tahta çıkan 7 yaşındaki oğlu IV. Mehmed ile, saraydan ayrılması gereken Kösem Sultan saraydan ayrılmadı. Zira saray dışından ve askerden destek görüyordu. Neticede Kösem Sultan, dört padişah döneminde de devletin en etkili kişisi olmaya devam etti.

Ancak bir süre sonra, Sultan Mehmed'in annesi Turhan Sultan, Kösem Sultan tarafından oğlunun katledileceğini haber alınca, Kösem Sultan'ın da sonu gelmiş oldu. 

2 Eylül 1651'de Kösem Sultan, Turhan Sultan ile yaşadığı otorite mücadelesi sonunda Lala Süleyman Ağa tarafından oluşturulan bir ekiple katledildi. Böylece katledilen ilk ve tek valide sultan oldu. 

Kösem Sultan'ın cenazesi, kocasının Sultan Ahmet Camii'ndeki I. Ahmed türbesine gömüldü.

İlber Ortaylı'nın hocası Halil İnalcık, Kösem Sultan'ın valide sultanlar sıralamasının dışında Osmanlı'nın en kritik devrini yönlendiren "büyük valide" konumunda olduğunu belirterek, 17. yüzyılın Kösem Devri olduğunu belirtiyor.