Yalan bilgi çığ gibi: İşte sosyal yıkıcılar

Türk milleti devletiyle kenetlenerek bin yılın deprem felaketinde yaraları sarmaya çalışırken, oldukça hızlı yayılan yalan haberler ise yıkım yaratıyor. Bir taraftan yıllar önce başka ülkelerde çekilmiş videolar "yağma" görüntüsü olarak dolaşıma sokuluyor; bir taraftan da bırakalım Türkiye'yi dünyanın hiçbir yerinde yaşanmamış yalanlar ortalığa saçılıyor. İçinde bulunduğumuz olağanüstü durumda, bilgi bozmanın can güvenliğini dahi tehlikeye attığını acı şekilde tecrübe ediyoruz. Büyük acılar yaşadığımız bu günlerde doğru bilgiden daha hızlı yayılan yalan ve çarpıtılmış bilgilerle mücadele etmek büyük önem taşıyor. Aydınlık, çeşitli medya organlarından yayılan yalanları ve hakikatleri derledi:

Yanlış: Deprem bölgesinde arama kurtarma çalışması yapılmıyor.

Doğrusu: Bazı sosyal medya hesapları tarafından depremin ilk günü paylaşılan, "Afet bölgesinde arama kurtarma çalışmaları yapılmıyor." iddiaları gerçeği yansıtmıyor.

Resmi makamlardan yapılan açıklamalarda; depremin ilk günü olan 6 Şubat saat 13:04 itibarıyla 9 bin personelin arama kurtarma çalışması yürüttüğü ve bu sayının sürekli artmakta olduğu ifade edildi.

AFAD’dan yapılan açıklamaya göre, depremden etkilenen bölgede 15 bine yakın arama kurtarma personeli, yine aynı şekilde 5 bine yakın araç ve iş makinesi görevlendirildi. Ayrıca AFAD gönüllüsü 10 bin 409 kişi de çalışmalara destek verdi. Bu ekipler 216 araç ve 3 bin 226 iş makinesiyle arama kurtarma faaliyetlerini sürdürdü, 10 ildeki ekiplere ve ambulanslara ilaveten il dışından 602 ambulans, 187 UMKE timi, 2 ambulans uçak ile toplam 2 bin 256 acil sağlık personeli hasar gören illere ulaştı.

Yanlış: Suriye'den yüz binlerce yeni sığınmacı Türkiye'ye getiriliyor.

Doğrusu: CHP Parti Meclisi ve MYK üyesi Fikri Sağlar'ın sosyal medya üzerinden iddia ettiği bu sav yanlış. Sınır kapılarımızdan herhangi bir yeni geçiş söz konusu değil.

Sağlar, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç ile görüşmesinde sığınmacı geçişinin olmadığı aktarılmasına rağmen, 2,6 milyon görüntülenme alan söz konusu paylaşımını kaldırmadı.

Kars Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Harmankaya’nın paylaşımı.

Yanlış: Kahramanmaraş’taki depreme ABD’li şirketin açtığı 6 bin metrelik petrol kuyusu sebep oldu.

Doğrusu: Kahramanmaraş ilini kısmen kapsayan petrol ruhsatları ABD'li değil, kamu kurumu ve yerli özel şirkete aittir.  Bölgede 6 bin metre derinlikte kuyu bulunmamakta. Kuyu çapı ortalama 24 cm çapında olup, iddiaya konu görüntülerin petrol kuyularına ait olması ise mümkün değil.

Yanlış: Hatay’da Yapı Denetim Müdürlüğündeki evraklar yok edilmeye çalışılıyor.

Doğrusu: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Hatay İl Müdürlüğü Binasının büyük bir bölümü depremde hasar gördü ve yıkıldı. Ağır hasar alan İl Müdürlüğü binasının hemen yanında bulunan ek hizmet binasına izinsiz bir şekilde giren şahıslar, il müdürlüğü ana binasındaki yangın merdiveninin ek binanın üzerine çökme riskine karşı çıkarıldı. Mukavemet gösteren kişiler, sosyal medya aracılığıyla "Çeşitli evrakların yok edilmeye çalışıldığı" iddiasını ortaya attı.

Ancak, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, evraklarını matbu olarak tuttuğu gibi, bütün resmi yazışma ve raporlarını Belgenet üzerinden dijital ortama anlık olarak aktarıyor. Ek binadaki tüm evraklar, diğer tüm resmi evraklar gibi Müdürlüğü arşivine taşınacak.

Yanlış: Türkiye-Suriye sınırındaki bazı duvarlar yıkıldı, çeteler Türkiye’ye giriyor.

Doğrusu: İletişim Başkanlığı, son olarak sosyal medyada paylaşılan ''Suriye sınırında duvar yıkılmış, çeteler yağma için geliyor'' iddialarının gerçeği yansıtmadığı açıkladı. İletişim Başkanlığı, söz konusu sınır duvarında herhangi bir hasarın olmadığını duyurdu.

Veryansın TV'de Erdem Atay ve Serkan Öz’ün gemi iddiaları tartışma yaratmıştı.

Yanlış: Mersin’e gönderilen akaryakıt gemisi EPDK tarafından engellendi.

Doğrusu: Bölgede arama kurtarma faaliyetleri devam ederken, sosyal medyada yapılan bir yayında gönüllüler tarafından ayarlanan ve yakıt taşıyan bir geminin Türkiye'ye sokulmadığı öne sürüldü. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu yetkililerince yapılan açıklamada, "Sosyal medyada çıkan, 'Mersin'e gönderilen akaryakıt gemisi EPDK tarafından engellendi.' şeklindeki iddiaların kesinlikle yalandır. EPDK'nın böyle bir yetkisi olmadığı gibi kurumumuz bölgeye daha fazla akaryakıt ulaştırılması için azami gayret göstermektedir. Bu provokatif ve alçak iftirayı atanlar ile farklı mecralarda yayanlar hakkında  yasal süreç başlatılacaktır. Kamuoyunu saygıyla duyurulur." ifadelerine yer verildi. Mersin Valiliği de EPDK tarafından yapılan açıklamayı doğruladı ve iddiada bahsedilen olayın gerçek olmadığını belirtti.

Yanlış: Gaziantep’te yağma yapmaya kalkışan Suriyeliler tekme tokat dövüldü.

Doğrusu: Bir Instagram hesabından 10 Şubat 2023'te yapılan paylaşımda fotoğrafın Gaziantep’te yağma yapmaya kalkışan bir Suriyelinin Gaziantepliler tarafından fiziksel şiddete uğradığı anları gösterdiği iddia edildi. 22 Eylül 2022’de yayınlanan habere göre fotoğraf Sakarya’da geçen bir olaya ait. Fotoğraf kayda alınmış bir kavgayı gösteriyor. Söz konusu haberlerde bu kavganın farklı fotoğraflarını da görmek mümkün.

Yanlış: Afet bölgesinde bir yağmacının kulağı kesildi.

Doğrusu: Deprem bölgelerinde yağma faaliyetlerinde bulunan şahısların kulaklarının güvenlik güçlerince kesildiği iddiası Yaşam gazetesi gibi internet sitelerinde ve sosyal medya hesaplarından yayıldı. Bahse konu video; depremden önce 16.01.2023'te "watchpeopledie.tv" isimli internet sitesinde yayınlandı. Videodaki kişinin de İspanyolca konuştuğu duyuluyor.

Yanlış: 13-14 yaşındaki depremzedeler istismar edildi.

Doğrusu: İletişim Başkanlığından yapılan açıklamaya göre, Zafer Partili Ümit Özdağ’la görüşen bir vatandaşın, "Hassa’da, Suriyelilerin sınırdan geçip 13-14 yaşında kızlara tecavüz ettiğini öğrendik. Olay polis kayıtlarına geçti. Kızlar şu anda Kuvvet Komutanlığı’nın korumasında" iddiaları tamamen asılsız. Bölgedeki emniyet kaynaklarından edinilen bilgiye göre, kayıtlara geçmiş böyle bir olay söz konusu değil.

İletişim Başkanlığı, "İstismar sonrası askerimizce korunmaya alınan kız çocukları" iddiasının, halkı kin ve düşmanlığa tahrik amacıyla yapılan bir manipülasyon olduğunu tespit ettiklerini kaydetti.

Yanlış: Mersin’deki KYK yurdunda Suriyeliler ahlaksız görüntü verdi.

Doğrusu: Bazı sosyal medya hesaplarından paylaşılan, "Mersin’de Kredi Yurtlar Kurumu yurdunda Suriyeliler olumsuz görüntülere sebebiyet verdi" iddiası doğru değildir. İletişim Başkanlığından yapılan açıklamada şu ifadeler yer aldı:

"Depremzedelerin kullanımına tahsis edilen KYK Mersin Kırkkaşık Kız Öğrenci Yurdu’na sadece depremden dolayı mağdur olanlar yerleştirilmiştir. AFAD koordinesinde ilgili kurumlar tarafından yaşlı ve çocuklar öncelikli olmak üzere afetzedelerin yurtta barınmaları sağlanmıştır. Yurt yetkilileri, sosyal medyada iddia edildiği gibi bir durumun söz konusu olmadığını ve herhangi bir şikayet almadıklarını belirtmiştir. CHP Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır, sosyal medyada yer alan iddialar üzerine ilgili yurda gitmiş ve odaları tek tek gezerek herhangi bir olumsuzluğa rastlamadığını ifade etmiştir. Provokasyon amaçlı sosyal medya paylaşımlarına itibar edilmemelidir."

Yanlış: Ahbap Platformu’nun çalışmaları engelleniyor.

Doğrusu: Bazı siyasetçiler tarafından ortaya atılan ve basın yayın organlarında habere konu olan, “Ahbap platformu engellendi” iddiaları doğru değil. Afet bölgesindeki tüm yardım kuruluşları, kurtarma ekipleri ve gönüllüler AFAD koordinasyonunda çalışmalarına devam ediyor. Ahbap Platformu Genel Başkanı Haluk Levent de yaptığı açıklamada valisinden komutanına kadar tüm devlet yetkililerinden her zaman destek gördüklerini belirterek tüm kurumlarla koordinasyon içinde çalıştıklarını belirtti.

Yanlış: Bir Suriyeli, bakan konuşurken itfaiye erinin telefonunu çaldı.

Doğrusu: Zafer Partisi Genel Başkanı Ümit Özdağ’ın Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay açıklama yaptığı sırada "Suriyeli biri itfaiye erinin cep telefonunu çaldı" iddiası gerçek dışı. Görüntülerdeki mavi yağmurluklu şahsın emniyetteki işlemleri sırasında Suriyeli olmadığı, "çaldığı" iddia edilen kırmızı telefonun da kendisine ait olduğu tespit edildi. İftiranın odağındaki şahıs, Özdağ’a tazminat davası açacağını ve parayı depremzedelere bağışlayacağını açıkladı. İddiaların yalan olduğunun ortaya çıkması bir yayın sırasında kendisine sorulan Ümit Özdağ ise özür dilemek yerine bahanelere sığındı.

Yanlış: Afgan sığınmacı cenazenin kolunu kesti, altınlarını çaldı.

Doğrusu: Televizyonda yayımlanan bir yemek programı olan Masterchef'e katılan Mustafa Uğur Kardaş, sosyal medyada bir iddiada bulundu. Videoda bir yabancının, enkazdan çıkardıkları ve kenara koydukları bir cenazenin kolunu keserek altınlarını çaldığını öne sürdü. Sosyal medyada hızla yayılan iddia üzerine polisin ifadesine başvurduğu Kardaş ifadesinde "bir yabancının, cesetlerin kolunu keserek altın çaldığına şahit olmadığını, bu tarz iddiaların şehirde konuşulduğunu, elinde somut bir delilinin olmadığını" söyledi. Kardaş, Adıyaman Kahta Sulh Ceza Hakimliği kararıyla "Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma" suçu kapsamında tutuklandı.

Yanlış: Depremden sonra firar eden mahkumlar insanları tehdit ediyor.

Doğrusu: Adalet Bakanlığı kaynakları iddiaları yalanladı. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü de bazı cezaevlerinde başlatılan isyan girişimlerinin sert bir şekilde bastırıldığını duyurmuştu.

Yanlış: BirGün gazetesinin ‘Kızılay'ın konteyner üretemediği ve fabrikanın başına torpille kebapçı atadığı’ iddiası.

Doğrusu: Kızılay, Malatya'da 30 yıldır atıl durumda bekleyen "vagon fabrikası" alanında eski fabrika binasını yıktı ve yerine kurduğu Kızılay Sistem Yapı Fabrikasını 3 ay önce açarak kısmi üretime başladı. 2023 yılında tam kapasiteye ulaşması planlanan fabrika, yıllık 65-70 bin konteyner üretecek. İddiaya konu fabrikanın genel müdürü, 30 yıllık sektör tecrübesinin yanı sıra ODTÜ mezunudur ve bu alanda doktorası da bulunuyor.

Yanlış: Yağmacılar direklere bağlandı.

Doğrusu: "İnsanlar can derdinde, bu şerefsiz mal derdinde. Yağmacıyı halk yakalayarak direğe bağlamış, sabaha kadar burada bekletilen yagmacı polise teslim edildi." gibi ifadelerle paylaşılan, bir şahsın pantolonu indirilmiş vaziyette direğe bağlandığı görülen görsel 2022 yılı Şubat ayında Rusya’nın işgal harekâtının başlamasının ardından Ukrayna’nın Nikolayev (Mikolayiv) oblastında kaydedildi.

YALAN BİLGİ ÇALIŞMALARI DURDURMUŞTU: OĞUZHAN UĞUR İFADE VERDİ

BaBala TV adlı Twitter hesabından "Hatay Yarseli Barajı'nın duvarının çatladığı" yönünde yapılan asılsız paylaşımlar nedeniyle başlatılan soruşturma kapsamında Oğuzhan Uğur, ifade verdi.

Hesaptan yayılan ve Hatay'da arama-kurtarma faaliyetleri yürüten ekipler ile halkta büyük bir kaos yaratan paylaşımlar, kurtarma faaliyetlerinin durmasına neden olmuştu. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığınca Oğuzhan Uğur ve diğer sorumlu kişiler hakkında, "halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma" iddiasıyla resen soruşturma başlatılmıştı.

Sosyal medya fenomeni Oğuzhan Uğur, avukatı Çağdaş Çelik ile geldiği İstanbul Adalet Sarayı Basın Suçları Soruşturma Bürosu Savcılığı'nda yaklaşık 3 saat ifade verdi. Daha sonra adliyeden ayrılan Uğur, savcılık çıkışında basın mensuplarının "Deprem bölgesine dönecek misiniz?" sorusu üzerine, "İfademizi verdik, çalışmaya devam ediyoruz. Şu an öyle bir düşüncemiz yok, bakacağız." dedi.

Oğuzhan Uğur, soruşturma başlatılması üzerine sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda da, “İnanılmaz örgütlü ve kötü niyetli bir saldırı altındayız.” diyerek video yayınlamıştı. Uğur, açıklamasında, yalan bilgiyi yazan çalışanın uzaklaştırıldığını söylemişti.