Yangtze Nehri’nde yüzen 150 yıllık antik gemi haliçten çıkarıldı

YAN WEİQİ

Çin’in Yangtze Nehri’nin devamında bir haliç olan Hengsha adası sularında 21 Kasım günü yerel saatle 0.40’ta Fenli adlı gemide tüm ışıklar yandı.

22 adet çelik yay kirişinden oluşan 48 metre uzunluğunda, 19 metre genişliğinde, 9 metre yüksekliğinde ve yaklaşık 8 bin 800 ton ağırlığındaki keson, antik gemiyi taşıyarak yavaş yavaş sudan çıktı. Denizde 70 gün süren sıkı çalışmalar sonucunda “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisi, bir bütün olarak başarıyla sudan çıkarıldı.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisi, şu an Çin’in yerel su altı arkeolojisi çalışmalarıyla keşfedilen en büyük ve en iyi korunmuş antik ahşap yelkenli gemisi olma özelliğini taşıyor.

Bu 100 yıllık gemiyi suda “avlamak” için dünyada ilk defa tüm gemi kurtarma ve taşıma teknolojisi kullanıldı. Bilimsel ve teknolojik inovasyonun su altı arkeolojisi çalışmalarında uygulanmasının da bir örneğini oluşturdu. Uluslararası su altı kültür miraslarının korunmasına da Çin modeli ve Çin deneyimleri geliştirildi.

SU ALTI ‘ZAMAN KAPSÜLÜ’NDE NELER SAKLANIYOR?

Zengin bilgiler taşıyan antik gemi, adeta bir zaman kapsülüdür. 2015’te Çin Ulusal Kültürel Kalıntılar İdaresi’nin yönetiminde, Şanghay Belediyesi Kültürel Kalıntılar Müdürlüğü’nün organizasyonunda Çin Ulusal Kültürel Kalıntılar İdaresi Arkeolojik Araştırma Merkezi, Şanghay Belediyesi Kültürel Kalıntıları Koruma ve Araştırma Merkezi ve diğer kuruluşlar, Yangtze Nehri Halicinin Chongming Hengsha sularında su altı arkeolojisi araştırmaları yürütürken, sonar (ses dalgası) taraması gibi teknolojilerle antik bir ahşap gemi bulundu. Geminin arkeolojik numarası “Yangtze Nehri Halici No. 2” olarak belirlendi.

Şanghay Belediyesi Kültürel Kalıntıları Koruma ve Araştırma Merkezi Başkan Yardımcısı Zhai Yang, “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisinin Qing Hanedanı dönemine ait bir ticari gemi olduğunu, geminin bulunduğu suların derinliğinin 8-10 metreyi bulduğunu, geminin gövdesinin 5,5 metre derinlikte alüvyona gömülü olduğunu, yaklaşık 38,1 metre uzunluğunda ve 9, 9 metre genişliğinde olan geminin 31 bölümü bulunduğunu anlattı. Zhai, Çin’in kıyı sularında su altı arkeolojisi çalışmaları sonucunda ilk kez böyle bir gemi türünün keşfedildiğine işaret etti.

DENİZ İPEK YOLU’NUN ÖNEMLİ DÜĞÜM NOKTALARININ KANITLARI

Geminin dört bölümündeki temizlik çalışmaları sonucunda başta düzgün bir şekilde istiflenmiş Jingde kasabasından porselen olmak üzere zarif kültürel kalıntılar bulundu. Bu kültürel kalıntılar arasında bütün olarak kalanların ve onarılabilenlerin çeşidi ve sayısı az değil. Geminin gövdesi ve çevresinde mor kil çaydanlık, Vietnam menşeili nargile kapı, ahşap kova kalıntıları, direkler, demir çapalar, palmiye halatlar, kasnaklar ve inşaat malzemeleri gibi çok sayıda kültürel kalıntı da sudan çıkarıldı. Özellikle altta “İmparator Tongzhi (1861-1864 yılları) arasında üretildi” yazılı yeşil sırlı bardak, antik geminin hangi döneme ait olduğunun değerlendirilmesi için önemli kanıt sağladı.

Şanghay Belediyesi Kültürel Kalıntılar Müdürlüğü, 2021 ve 2022’de iki defa profesyonel su altı arkeolojisi kuruluşlarını organize ederek, “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisi ve çevresinin su altı ortamı hakkında araştırmalar yapıldı. Önceki araştırmalarda keşfedilen Yuan Hanedanı dönemine ait porselen, 60 cm yüksekliğindeki yeşil sırlı mavi desenli porselen ve Jiangsu eyaletindeki Yixing ocağından porselen sudan çıkarıldı.

Zhai Yang, “Geminin gövdesi ve gemideki eşyalar iyi korunmuştur. Gemideki çok sayıda günlük eşya, Qing Hanedanı’nın son döneminin ticari gemi navigasyonu ve gemideki yaşamı tekrar canlandırdı. Antik geminin taşıdığı malların çeşidi de son derece zengin. Bu da Çin’in modern ekonomisi ve ticareti tarihi ile Yangtze Nehri’nin altın su yolu üzerindeki denizcilik tarihi ve modern Deniz İpek Yolu hakkındaki araştırmalara önemli malzemeler sağladı.” şeklinde değerlendirmede bulundu.

Şanghay Müzesi Başkanı Zhu Xiaobo, “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisinin keşfedilmesinin, Şanghay’ın uzun tarihe sahip bir liman kenti olduğunu kanıtlarken, modern Şanghay’ın Doğu Asya hatta dünyanın ticaret ve su ulaşımının merkezi olmasının değerli bir tarihi tanığı haline geldiğini belirtti. 

ANTİK GEMİNİN ÇIKARILMASINDA İNOVASYON BÜYÜK ROL OYNADI

Görünürlüğü hemen hemen sıfır olan denizin nehirle buluştuğu Yangtze Nehri’nin halicinde su altı kültürel miraslarının keşfi, samanlıkta iğne aramaktan daha zor. Çamurlu su ortamı, Çin’de hatta dünyada su altı arkeolojisi çalışmalarının gelişmesinde geçilmesi zor olan bir darboğazdır. Nanhai I antik gemisinin keşfedilmesine göre, “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisi, daha geç bir döneme ait olmasına rağmen, gövdesi daha büyük. Bulunduğu sularda düşük görünürlük nedeniyle geminin sudan çıkarılmasının zorluğu da son derece fazladır.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisine yönelik araştırma çalışmalarında daha ileri su altı tespit ve konumlandırma teknolojileri kullanıldı. Nanhai I gemisine göre mühendislik teknolojilerinde daha fazla inovasyon kullanıldı. Bu da, Çin’in su altı arkeolojisi çalışmaları ve su altı kültürel miraslarını koruma yetkinliğinin yükseldiğini gösteriyor.

Geminin su altı arkeolojisi çalışmalarının ilk başlatıldığında Şanghay Kültürel Kalıntılar Müdürlüğü, Çin Ulusal Kültürel Kalıntılar İdaresi’ne bağlı Arkeolojik Araştırma Merkezi, Şanghay Kültürel Kalıntıları Koruma ve Araştırma Merkezi, Şanghay Üniversitesi, Çin Ulusal Su Altı Kültürel Mirasları Koruma Ningbo Merkezi’nden çalışanlar ile bilim ve teknoloji çerçevesinden çalışanları organize ederek, bağımsız olarak ulusal patent alan “çamurlu sular için su altı görüntüleme cihazı” ile Şanghay Bilim ve Teknoloji Ödülleri’nde ikinciliği kazanan “Robotik su altı arkeolojisi ekipmanlarının temel teknolojileri ve uygulamalarını” geliştirdi. Yangtze Nehri halicinde su altı araştırması yapmak için insansız tekne, çok ışınlı sonar, yandan taramalı sonar ve manyetometre gibi deniz jeofizik ekipmanları kullanıldı.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisinin sudan çıkarılması için dünyada ilk defa “yay kirişiyle kültürel kalıntıları bir bütün olarak temassız transfer teknolojisi” kullanıldı. Bu yöntem, dünyadaki en ileri gemi kurtarma tekniği, teknoloji yol haritası, ekipman imalatını bir araya getirdi.

YENİ BİR KURTARMA TEKNİĞİ

Şanghay Gemi Kurtarma Bürosu Başkan Yardımcısı Zhou Dongrong, “Bu, bilimsel araştırmalara ve teknolojik inovasyona dayalı olarak önerilen yepyeni bir kurtarma çözümüdür. Nükleer güçle yay kirişi yapım tekniği, tünel siperiyle tünel açma tekniği, daldırılmış tünel kenetlenme tekniği yaratıcı bir şekilde entegre edildi. Hidrolik basınçlı senkron kaldırma teknolojisi ve kapsamlı izleme sistemi gibi dünyadaki en gelişmiş yüksek teknolojiler kullanıldı. Bununla birlikte yay kirişlerinden oluşan kesonu istikrarlı ve güvenli bir şekilde kaldırıp iskeleye sorunsuz şekilde aktarmak için kurtarma amaçlı Fenli adlı gemi inşa edildi.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” gemisini kurtarmak için ana çalışma gemisi olan Dali gemisi, 6 Eylül’de antik geminin bulunduğu sularda çalışmalara resmen başladı. 12 Eylül’de uç plakası-gövde kirişinden oluşan çerçeve su altında planlanan konuma yerleştirildi. 29 Eylül’de yay kirişlerinin montajına başlandı. 15 Kasım’da 22 yay kirişinin tamamı yerleştirildi. 17 Kasım’da Fenli adlı mühendislik gemisi antik geminin bulunduğu sulara ulaştı. Kurtarma çalışmaları kritik bir aşamaya girdi.

“Fenli” gemisinin her iki ucu senkron kaldırma cihazları ile donatıldı. Geminin ortasında açılan, 56 metre uzunluğunda, 20 metre genişliğindeki bir ay havuzu bulunuyor. Antik gemiyi “kucaklayan” yay kirişlerinden oluşan keson, “Fenli” gemisi tarafından doğrudan deniz tabanından ay havuzuna kaldırıldı, ardından iskeleye aktarıldı ve indirildi. Bir gemi tarafından kaldırılıp taşınması ve indirilmesi sayesinde antik geminin bütünlüğü ve güvenliğini azami şekilde korundu.

‘ŞANGHAY HİKAYESİ’YLE POPÜLER HALE GELEN SUALTI ARKEOLOJİSİ

Geminin su altında keşfedilmesinden araştırmalar yapılmasına ve bir bütün olarak sudan çıkarılmasına kadar, bilim ve teknoloji antik gemiye yönelik arkeoloji ve kültürel kalıntıları koruma çalışmalarını ilerleten önemli yöntem ve çekirdek güç haline geldi. 

“Yangtze Nehri Halici No. 2” gemisini kurtarma ve yer değiştirmek için çok ışınlı sonar, yandan taramalı sonar, BV5000 panoramik üç boyutlu sonar ve hassas su altı konumlandırma sistemi gibi teknolojiler kullanıldı. Böylece su altındaki antik geminin görünümünün panaroması gösterildi. Kalıntı bölgesinde su ortamının karmaşık ve değişken olması ile su altında görünürlüğün düşük olması gibi zorlukların üstesinden gelindi. Arkeoloji ile kültürel kalıntıları koruma alanlarında ilk defa kullanılan söz konusu teknolojiler, su altındaki kalıntıların bir bütün olarak kurtarılmasına yeni yöntem ve düşünceler sağlamıştır.

Antik gemi, sudan çıkarılmasından birkaç gün sonra, Fenli gemisi tarafından Şanghay kenti Yangpu semti Binjiang Nehri kıyısındaki eski Şanghay gemi fabrikasının 1. İskelesine taşındı. Kültürel kalıntıları koruma ve arkeolojik keşif çalışmaları başlatıldı.

Şu an “Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisine yönelik geçici bir arkeoloji kulübesinin inşasına başlanıyor. Kısa süre sonra arkeoloji temalı bir müze, Yangpu semtinin Binjiang Nehri kıyısında ziyaretçilerle buluşacak.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisiyle ilgili arkeoloji ve kültürel kalıntıları koruma çalışması, 30 yılı aşkın bir süredir devam eden Çin’in su altı arkeolojisi çalışmaları gelişiminin bir yansıması. Çin ulusunun deniz medeniyeti hakkındaki araştırmalar ile farklı medeniyetler arasındaki iletişimin derinleştirilmesi için değerli kanıtlar sağlandı.

“Yangtze Nehri Halici No. 2” antik gemisiyle ilgili arkeolojik çalışmalar, Şanghay’ın su ulaşım merkezi ve ticaret merkezini inşa etmesine tarihi eksen uzatıp tarihi içerikleri zenginleştirdi. Çin’e özgü ve Çin tarzı arkeolojik çalışmalarının önemli bir uygulaması niteliğini taşıyor.” değerlendirmesinde bulunan Şanghay Kültür ve Turizm Bürosu Başkanı Fang Shizhong, “su altı kültürel mirasların korunması aracılığıyla Şanghay hikayesi ve Çin hikayesinin yaygınlaştırılmasını bekliyoruz, kamuoyunun su altı arkeolojisinin çekiciliğini ile bilimsel ve teknolojik inovasyonunun gücünü tanımasına imkân yaratmaya çalışacağız.” diye konuştu