25 Ekim 1859 senesinde İstanbul Fatih’te Balat ve Fener semtleri arasında inşa edilen Doğu Ortodoks kiliselerinin tasarımını yansıtan bu yapı, adını Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde görev alan Bulgar devlet adamı Stefan Bogoridi’den alıyor. Bogoridi İstafanaki Bey olarakta biliniyor.
19. yüzyılın Bulgar milliyetçi hareketi ayrı bir Bulgar devletinin kurulmasını savundu. Fener Patrikhanesi'ni ağırlıklı olarak Yunan bir kurum olarak gördükleri için Bulgar Ortodoks Hıristiyanları için ayrı Bulgar dini bir organizasyon oluşturulmasını savunuldu. Bu çabalar Osmanlı İmparatorluğu Sultanı Abdülaziz tarafından yayınlanan bir fermanla Bulgar Eksarhlığının tanınmasıyla sonuçlandı.
Aslında ilk olarak Stefan Bogorid tarafından bağışlanan ahşap ev kilse olarak kullanılıyor ancak bu yapının yangınlardan etkilenmesi ve zayıf olan zemin koşullarıı nedeniylen daha sonrasında demirlerle yeniden restore ettiriliyor.
Bazı tarihi kaynaklar demirlerinin Viyana’da dökülüp Haliç’te monte edildiğini ve kilisenin adının Hristiyanlıkta tanınmış azizlerde biri olan Sveti Stefan’dan geldiğini de söylüyor. Tepesindeki altın yıldızlı ahşap aksamı hariç tamamen demirden yapılmıştır.
Kilisenin giriş kapısının üzerinde 40 metre yüksekliğinde bir çan kulesi, Rusya'nın Yaroslavl şehrinde dökülmüş 3 kubbesi ve günümüzde 2'si kullanılan 6 çanı bulunuyor. Yapımında 5 ton demir kullanılan kilise bu tarzda inşaa edilen ilk kilisedir.
Haç planlı bir tasarıma sahip olan kilisenin mimarı tasarımı Ermeni Mimar Hovsep Aznavur’a ait
Haç planlı tasarım nedir onu biraz açalım;
Haç Planlı Tasarım: Doğu Ortodoks Kiliseleri, genellikle haç planlı tasarıma sahiptir. Yani, genellikle haç şeklinde bir temaya sahiptirler ve üç kol olan transept ve bir uzun ana nefi içerirler.
Ayrıca neo gotik ve neo barok izlerde taşıyor.Yapının içerisinde rönans stilinde yapılan çok zarif mükemmel ikonostaslardan yer alıyor.
İkonostasis ya da ikonostas nedir? Hemen söyleyelim;
İkonostasis, Doğu Ortodoks Kiliselerinin ayin bölümlerini ve merkezi ibadet alanını ayıran bir ahşap veya taş perdedir. İkonostasis genellikle resimli ikonlarla süslenmiştir ve Hristiyanlıkla ilgili önemli figürleri ve olayları tasvir eder.
Demir kilise, merhum Kadir Topbaş'ın başkanlığında belediyenin katkılarıyla 2011-2018 yıllarında restore edildi. 7 Ocak 2018'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile dönemin Türkiye ve Bulgar başbakanlarının katıldığı tören ile yeniden hizmete açıldı.