10 gün boyunca 150 kişi çalıştı: Çıkan çöp miktarına inanamayacaksınız!

Binlerce çamurlu plastik şişe, strafor parçaları ve suya batmış diğer çöp parçaları Macaristan'daki Tisza Nehri kıyısında bir açık kasa römorkun üzerine yığılıyor. Bir metrik ton atık, su yolundan ve taşkın yatağından tek bir günde elle çıkarıldı.

Macaristan'ın en büyük ikinci nehrini akıntıya kapılan çöplerden arındırmak için düzinelerce kanoya doluşan her yaştan 150'den fazla can yelekli nehir gezgininin katıldığı 10 günlük bir yarışma düzenlendi.

Her yıl en çok çöp toplayanlara ödül verilen Plastik Kupa yarışmasına katılanlar, 2013 yılında başladığından bu yana Tisza ve diğer Macar nehirlerinden 330 tondan (yaklaşık 727.000 pound) fazla atık topladı.

Plastic Cup'ın yarışma direktörü Zsolt Tamas, bu çabanın sadece Macaristan'ın doğal çevresini iyileştirmeyi ve korumayı değil, aynı zamanda mümkün olduğunca fazla atığın denizlere ve okyanuslara gitmesini önleyerek büyüyen küresel ekolojik krize müdahale etmeyi amaçladığını söylüyor.

"Küresel atık kirliliğinin en büyük kaynağı nehirlerdir. Atıklar nehirlerden aşağıya, denizlere ve akıntıların büyük adalar oluşturduğu okyanusa geliyor" diyen Tamas, okyanus akıntılarının girdap adı verilen dev alanlarda topladığı çöp ve mikroplastik yığınlarına atıfta bulundu.

Nehirlerdeki bu küresel sorunu önleyebilirsek, o zaman okyanuslara daha az girecektir. Önlemek, boru hattının başında çözmek en iyisidir. Eğer Tisza'ya girmezse, o zaman çekip çıkaracak bir şeyimiz olmaz.

Küresel plastik krizinin ele alınmasına yönelik çağrılar, bu tür kirliliğe maruz kalmanın ciddi ekolojik ve insan sağlığı riskleri taşıyabileceği sonucuna varan çalışmalar nedeniyle son yıllarda daha acil hale geldi.

Plastik üretiminden kaynaklanan karbondioksit emisyonlarının iklim değişikliğine katkıda bulunduğu bilinmektedir ve bazı çalışmalar, plastiklerin özellikle küçük parçalara ayrıldığında hormonlar, doğurganlık ve endokrin, sinir ve bağışıklık sistemleri üzerinde etkili olabileceğini ve kanser riskini artırabileceğini göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Çevre Programı'nın 2023 raporunda atıfta bulunulan bir araştırmaya göre mikroplastikler, yani beş milimetreden daha küçük parçalar, "okyanusun en derin girintilerinde, el değmemiş dağ buzullarında, anne sütünde ve insan vücudunda" bulunmuştur.

BM'ye göre, plastik atıkların %75'i okyanuslara taşınmadan önce kentsel katı atık kaynaklarından geliyor ve deniz ve kıyı yaban hayatının plastik atıklara dolanması ya da yiyecek sanarak yutması gibi "çevresel bozulma ve biyolojik çeşitlilik kaybına önemli ölçüde katkıda bulunuyor".

Tisza'da gönüllüler kanolarından iniyor ve ellerinde sarı toplama torbalarıyla nehrin dik kıyılarına tırmanıyor, yoğun bitki örtüsüne giriyor ve atık ararken yoğun sivrisineklere, dikenlere ve ısırgan otlarına göğüs geriyorlar. Bazıları, herhangi bir kişinin yıl boyunca daha büyük çöp birikintileri bulduğu yerleri işaretleyebildiği açık kaynaklı bir çevrimiçi uygulamayı rehber olarak kullanıyor.

Kanoları toplama poşetleriyle dolduğunda, bunları bekleyen "ana gemilere" - balyalanmış plastik şişelerden oluşan dubalar üzerinde yüzen derme çatma sallara - boşaltıyorlar ve ekip üyeleri poşetleri toplayıp çöpleri ayırmaya başlıyorlar.

Nehir boyunca ilerlerken her gece yeni bir noktada kamp kuran gönüllüler, her yıl Tisza'dan ortalama 70 ton (yaklaşık 154.000 pound) atık topluyor. Grup, Macar su yollarından yaklaşık 4 milyon plastik şişe çıkardığını tahmin ediyor ve geri dönüştürülebilir malzemelerin tamamı - topladıklarının yaklaşık %60'ı - işlenmek üzere geri dönüşüm tesislerine gönderilirken, geri kalanı düzenli depolama alanlarına taşınıyor.

Ancak koruma mühendisi ve Plastik Kupa'nın proje lideri Gergely Hanko, atıkların büyük bir kısmının taşkın yatağından elle çıkarılabildiğini, ancak erişilemeyen çok daha fazla atık olduğunu söyledi.

Atıkların bir kısmı nehir yatağındaki çamurun içine gömülmüş durumda. Balıklar ve Tisza mayıs sinekleri orada yumurtladığı için buranın iyi bir yer olmadığı açık. Parçalanmış plastiğin zararlı etkileri olduğunu biliyoruz. Kana karışabilir, içme suyuna karışabilir, her yere, hayvanların vücuduna girebilir.

Tisza'ya kıyısı olan güney Macaristan'daki Szeged Üniversitesi tarafından 2021 yılında yapılan bir araştırmaya göre, Plastik Kupa'nın başlamasından bu yana geçen on yılda Tisza'daki katı atık kirliliğinin miktarı önemli ölçüde iyileşmiş olsa da, mikroplastik konsantrasyonu hala yüksek.

Bu çalışma, nehirdeki mikroplastiklerin kilogram sediment başına 3-4.000 parça halinde bulunduğunu ortaya koymuştur ki çalışmanın yazarları bu rakamın, genellikle dünyanın en kirli nehirlerinden biri olarak lanse edilen Hindistan'ın Ganj Nehri'nden daha yüksek olduğunu belirtmişlerdir.

Hanko, Tisza'daki atıkların büyük bir kısmının Ukrayna'nın Transcarpathia bölgesindeki kaynaklarından geldiğini, burada düzenli depolama kapasitelerinin ve toplama altyapısının eksikliğinin, sellerin ardından atıkların Macaristan'a taşınmasına neden olan uygunsuz bertarafla sonuçlandığını söylüyor.

Sorunun kaynağına inen Plastik Kupa geçtiğimiz yıl Ukrayna'daki atık yönetimi çalışmalarına mali destek sağladı ve 2022 yılında Ukrayna'nın Yukarı Tisza'sından 700 ton atık toplamayı başardı.

Ancak tek kullanımlık plastik üretimi yüksek olduğu sürece, bu tür kirliliğin devam edeceği kesin. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü'ne göre, dünya her yıl 430 milyon metrik ton plastik üretmektedir ve bu rakam mevcut gidişatla 2060 yılına kadar üç katına çıkacaktır.

Bu plastiklerin üçte ikisinden fazlası kısa ömürlü ya da tek kullanımlık ürünler olup kısa sürede atık haline gelmektedir. Birleşmiş Milletler her yıl 19 ila 23 milyon ton plastiğin su ekosistemlerine sızdığını tahmin etmektedir.

Sorunun üstesinden gelmek için Mayıs ayında Paris'te plastik kirliliğinin nasıl sona erdirilebileceğine dair çözümlerin paylaşıldığı uluslararası bir forum düzenlendi. Forum, "ürünlerin yeniden düşünülmesi ve tasarlanması, yeniden kullanılması, geri dönüştürülmesi, pazarların yeniden yönlendirilmesi ve çeşitlendirilmesi ve dayanıklı plastiklere olan talebin ele alınması" yoluyla 2040 yılına kadar plastik kirliliğinde %80'lik bir azalmanın mümkün olduğunu ortaya koyan bir BM çalışmasından yararlandı.

23 yaşındaki Eszter Hosszu, bu yıl ilk kez Plastik Kupa'da gönüllü olmaya geldi ve iklim değişikliği ve ekolojik hasar nedeniyle kararan bir gelecek olarak gördüğü için harekete geçmeye karar verdiğini söyledi.

Bence yarının yaşanabilir olmasını sağlamak için çevrenin korunması herkesin meselesi. Bence herkesin bir sorumluluğu var. Sadece bir günde ne kadar çöp toplayabildiğimizi düşünürseniz, bu gibi etkinliklerle çok şey yapılabilir.

Plastik Kupa yıllar içinde Tisza Gölü, Bodrog ve Maros nehirlerindeki temizlik çalışmalarını da kapsayacak şekilde genişledi. Yarışmanın direktörü Tamas, diğer ülkelerde de benzer organizasyonlar düzenlenmesinin okyanusların üzerindeki yükü hafifletmek için çok şey yapabileceğini söylüyor.

Plastik Kupa, Sırbistan, Romanya ve Bulgaristan'daki diğer kuruluşlarla uluslararası işbirliğine girerek edindikleri bilgi ve deneyimi başkalarının kendi nehirlerindeki kirlilikle mücadele etmelerine yardımcı olmak için aktarmayı umuyor.

Koruma mühendisi Hanko, kuruluşun umudunun Tisza ve diğer su yollarını temizlemek için suya girmek yerine doğal hazinelerinin tadını çıkarabilecekleri bir duruma getirmek olduğunu söyledi.

Hanko, "Uzun vadeli hedefimiz çöp toplamak değil, uzun mesafeli kano turları düzenlemek," dedi. "Sürekli olarak (Tisza'yı) temizlemek istiyoruz, böylece sonunda tek yapmamız gereken kürek çekmek olacak."

Erkin Koray'dan gençlere altın değerinde tavsiye: "Milliyetçiliğinizi kaybetmeyin..."Hayatın İçinden

ABD ordusunda parçalanma! Halkın orduya güveni düştüAmerika

Kaynak: Associated Press