10 yılda en az 671 çocuk çalışırken öldü

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG Meclisi) 2013-2023 yılları arasında ölümlü iş kazalarında yaşamını yitiren çocuklara ilişkin raporunu yayınladı. Buna göre son 11 yılda en az 671 çocuk çalışırken yaşamını yitirdi. İSİG Meclisi raporunu, ocak ayında Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) kapsamında staj gördüğü iş yerlerinde hayatını kaybeden 14 yaşındaki Arda Tonbul ve 15 yaşındaki Erol Can Yavuz şahsında bütün çocuk işçilere adadı.

TARIM İŞKOLU BAŞI ÇEKTİ

2013-2023 yıllarında çocuk iş cinayetlerinin işkollarına göre dağılımı şöyle oldu: Tarım, orman 380 (250 işçi ve 130 çiftçi); inşaat-yol 71; metal 46; konaklama, eğlence 45; gıda 23; ticaret 21; genel işler 20; tekstil-deri 17; taşımacılık 14; ağaç, kâğıt 11; kimya, lastik 7; enerji 4; çimento, toprak, cam 3; madencilik 1; iletişim 1; sağlık 1; işkolu belirlenemeyen 6 çocuk işçi. Tarım işçiliğinin çocuklar için “en kötü çalışma biçimleri” arasında yer aldığı vurgulanan İSİG Meclisi raporunda, “Tarım, Türkiye’de ücretli ve ücretsiz aile işçisi çocuk işçiliğin en yoğun olduğu işkolu ve çocuk işçilik bakımından başlıca sektör. Tarımda çocuk emeğinin yoğun olmasının iki yönü bulunuyor: Bir yönünü tarımın çökertilmesi ve aile emeği içinde görmeliyiz. Diğer yönü ise mevsimlik işçiliktir. Çocuklar mevsimlik işçiliğin kadınlar ile birlikte omurgasını oluşturmaktadır ve ‘çocukları çekip alırsanız mevsimlik işçilik kalmaz.” notu düşüldü.

Ölümlerin nedeni incelendiğinde ise trafik-servis kazaları 186 çocuk ölümüyle birinci sıraya oturdu. Zehirlenme, boğulma nedeniyle 112 çocuk; ezilme, göçük nedeniyle 92 çocuk; yüksekten düşme nedeniyle 61 çocuk; şiddet nedeniyle 56 çocuk; elektrik çarpması nedeniyle 44 çocuk öldü. Öte yandan yaşamını yitirenlerin 98’ini kız; 573’ünü oğlan çocukları oluşturdu.

SOKAKTA ÇALIŞMA

Tarımın ardından en fazla çocuğun çalıştırıldığı sektörün hizmet sektörü olduğu ifade edilen raporda son dönemde motokuryeliğin arttığına ve sokakta çalıştırılmaya dikkat çekildi:

“Sokakta çalışan çocuklar genel olarak ayakkabı boyacılığı, seyyar satıcılık, araba camı silme, atık toplama gibi işlerde çalışırken, bu işler genel olarak kalabalık şehir merkezlerinde ve tehlikeli ortamlardadır. Çalışma yaşı 10’un altına düşmüştür. Dengeli ve yeterli beslenmeyen, bir kısmı ise geceyi sokakta veya çöplüklerde geçiren çocukların çalışmaları haftanın 7 günü ve günlük 14 saate varan çalışma saati bulabilmektedir. Bu çocuklar iş cinayetlerinin yanı sıra yaralanmalara, fiziksel ve ruhsal şiddete, cinsel tacize ve saldırıya, ağır aşağılamalara maruz kalıyor.”

MESEM ‘işçiliği’ İSİG Meclisi’nin raporunda son beş ayda çoğu MESEM kapsamında 7 çocuğun çırak ya da stajyer olarak çalışırken hayatını kaybettiği yer aldı. Güncel bir tartışma olarak MESEM’lere ilişkin şu değerlendirme yer aldı:

“Yoksul ailelerin çocuklarına yapılacak eğitim yatırımının maliyetini ortadan kaldırmak üzere kurulan ve 1970’lerden bu yana uygulanan bu model sınıfsal eşitsizliği derinleştirmiştir. Belirli dönemlerde çıraklığa ilişkin mevzuat düzenlemeleri yapılmıştır. Ancak bu düzenlemeler çıraklığı ortadan kaldırmak ya da azaltmak üzere değil tam tersine mevcut yeni piyasa koşullarına ya da yasal değişikliklere uyum sağlamak üzere geliştirilmiştir.

“MESEM kapsamında yaklaşık 1,5 milyon öğrencinin olduğu açıklandı. Bu öğrencilerin yaklaşık 300 binini ise 18 yaşın altındaki çocuklardan oluşuyor. Yani çocuk işçilik ‘bir gün okulda dört gün işyerinde eğitim alma’ uygulamasıyla meşrulaştırılıyor. Tabi bu uygulamanın kökenlerinde 24 Ocak kararları ve 12 Eylül darbesi ile hayata geçirilen neoliberal politikalar, 1990’lı yıllardan itibaren eğitimin metalaştırılması ve sanayi-eğitim işbirliği politikaları, 2006 yılında MEB-Koç Holding işbirliği ile ‘Meslek lisesi memleket meselesidir’ şiarıyla öğrencilerin sanayi için ara eleman olarak yetiştirilmeye başlanması bulunmaktadır.”