11 Mayıs 2024 Dama Çözümleri

MUHLİS BEY (1878 - 2950)

Damacılar kahvesinde Muhlis Bey turnuva öncesi bazı talimatlar (20 Mart 1937) verirken Son Posta gazetecisi Selim Tevfik ile şunları konuşuyor:

Dama taşı yerinden kaldırıldığında yani altı hava alınca artık aynı murabbaın (karenin) içine bırakamazsınız. Başka yere oynamak mecburiyetindesiniz. 

Abdülaziz de iyi dama oynarmış. Ben Abdülaziz’e yarım taş bile çıkaramadım! Lisanımızda kullanılan “taş çıkarmak” tabîrî dama oyunundan çıkmadır. Dama bildiğiniz gibi, onaltışar taşla oynanır. Eğer iki taraftan birisi, ustalığına güvenir ve eksik bir taşla oynayıp da yenerse onun için; rakibine taş çıktı denilir.

Satrançla dama arasında çok fark var mı?

Tabii var. Dama, evvelleri çok kolaydır. Sonraları gittikçe zorlaşır. Satranç evvelâ çok zordur. Sonra gittikçe kolaylaşır. Ben satrancı on günde öğrendim, fakat damayı on dakikada. Satrancı altı aydan fazla oynamadığım halde, bugün; biliyorum diyebilirim ve isteyenle iddiaya girebilirim. Fakat damayı tam 49 senedir fasılasız oynuyorum. Bugün sorsanız size biliyorum diyemem.

Damada diyorum çok düşünülürmüş. Buna bakılırsa üç oyunluk bir patinin hayli uzun sürmesi lâzım.
Bu belli olmaz. Dama bu bakımdan da yağlı güreşe benzer. Bazı pehlivanların oyunları birbirini tutmaz, bu yüzden saatlerce güreşirler de bir türlü yenişemezler. Damada da öyledir. Bazı oyuncuların oyunları birbirini tutmaz. O zaman oyun İspanya harbinden uzun sürer. Buna misal olarak size fevkalâde bir vak’a anlatayım. Çıracıoğlu ile Miralay Recep vaktiyle İstanbul’un en usta damacılarıydılar.

Bir gün Topkapı’da Değirmen arsasının karşısındaki kahvede kapışmışlar. Üç oyunluk bir maça başlamışlar. Sabah dokuzda başlayan maç gece yarısına kadar sürmüş. Gece yarısı kahveci: Artık demiş dükkân kapanacak.

O zaman düşünmüşler, taşınmışlar bir çare bulmuşlar. Dama tahtasını olduğu gibi bir dolaba koymuşlar. Dolaba üç tane de asma kilit takmışlar. Anahtarın birini kahveciye teslim etmişler, birini birisi ötekini de diğeri almış. 
Ertesi sabah merasimle dolap açılmış ve oyuna devam olunmuş. Fakat o gece de, hattâ ertesi gece de bitmemiş. Üçüncü gece kahveden aynı şekilde giden miralay Recep’in gözüne uyku girmemiş. Taşların tahta üzerindeki vaziyetleri aklındaymış. Kendi dama tahtasında taşları o vaziyete sokup geçmiş başına. Elini şakağına dayayıp saatlerce düşündükten sonra:

Buldum! Diye deli gibi sıçramış ve yanına çağırdığı Ayvaz’ına:

Çıracıoğlu’nu yeneceğim demiş ve çırağın damanın “D” sini bile bilmediğini unutarak heyecanla anlatmış:
Ben şu taşı süreceğim. Çıracıoğlu da karşılayacak. O karşılayınca ben kesip kazanacağım!
Sonra alık alık yüzüne bakan Ayvaz’a bağırmış: Haydi ne duruyorsun. Çabuk Çıracıoğlu’nun evine koş hemen kalksın. Kahveyi de açtırıp oyuna oturalım, üç dakikada işini bitiriveririm.

Ayvaz derhal bu emri yerine getirmiş. Çıracıoğlu miralayın sözlerini kemalî sükûnla dinlemiş ve gülmüş:

Efendine selam söyle. Ben onun yaptığı hesabı biliyorum. Fakat o taşını sürdüğü zaman, ben onu karşılamayacağım ki beni kesip oyunu kazansın!

O taşını sürünce beri yandan ben de taşımı sürüyorum ve netice kayyum oluyor. Muhatabım peygamberane bir kerametten bahseder gibi, hikâyesini tamamladı:

Ertesi sabah tekrar başladıkları zaman oyun hakikaten Çıracıoğlu’nun dediği şekilde kayyum olmuş!
Ayrılırken gülüyorum ve anlaşıldı diyorum. Bu dama merakı, bütün dünya meraklarına taş çıkarıyor!

Bu hafta sizlere Türk Daması tarihinden Muhlis Bey'i tanıtmaya çalıştık. 1937 Son Posta Gazetesi'ne verdiği mülakatı derleyen ve bu hafta yazısını hazırlayan Suat Boztepe dostuma teşekkür ediyorum. 
Ayrıca geçen hafta Sevgili Murat Hocaya ait olduğunu söylediğim oyun başka sporcuya ait uyarı için

Murat Hoca'ya teşekkür eder hak sahibinden de af dileriz.

Bu hafta oyunlar Çıracıoğlu Arakel ve Miralay Recep Bey'den.

Hadi kalın sağlıcakla.