15. BRICS başladı! Zirvenin gündemi ortak para birimi

Tarihi kararların alınması beklenen 15. BRICS Zirvesi başladı. Ana gündem maddelerini yeni üye alımları ve ortak para birimi konuları oluşturuyor. Zirvede Aydınlık’a konuşan Güney Afrikalı gazeteci, ‘BRICS’in büyümesi demek, Batı’ya bağımlılığın azalması demek’ yorumunu yaptı.

Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ev sahipliğinde 15. BRICS Zirvesi, Johannesburg kentindeki Sandton Kongre Merkezi'nde dün başladı. Salgından sonraki ilk yüz yüze yapılan zirve yarın sona erecek. Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS, dünya nüfusunun yüzde 40'ından, küresel hasılanın da yüzde 30'undan fazlasına sahip güçlü bir oluşum olarak öne çıkıyor. Zirve yeni üye alımları ve ortak para birimi konusunda atılacak adımlar açısından kritik önem taşıyor. BRICS'e halihazırda aralarında çok sayıda Müslüman ülkenin de yer aldığı 22 resmi başvuru bulunuyor. Üye olmak isteyen ülkeler arasında, Batı Asya ve Orta Doğu ülkelerinin yanı sıra özellikle Afrikalı ülkeler ön plana çıkıyor. BRICS ortak para biriminin hayata geçirilmesi durumunda gelecekte ABD’nin dolar hegemonyasını sona erdireceği düşünülüyor.

İLK GÜNÜN NOTLARI

Zirvede dolar dışı ticaret altında iki farklı model öne çıkıyor. Birincisi, BRICS ve katılan diğer ülkelerin ya da BRICS'e bağlı olan Yeni Kalkınma Bankasına üye olan ülkelerin kendi aralarındaki ticareti daha fazla milli paralarla yapmaları. Bu planda da Çin para birimi yuan ön plana çıkıyor.

İkinci model ise BRICS üyelerinin kendi aralarında ilk etapta yeni bir para birimi yaratmaları ve ileriki safhalarda bunun Merkez Bankası kontrolünde yönetilen bir para birimine dönüşmesi. Bu çok uzun bir yol. Ancak bu zirvede böyle bir para biriminin oluşturulması için ciddi çalışmalar yapılıyor.

Zirvede, Hindistan'dan katılan iş insanları BRICS'in kendi para birimine geçmesinin bu ülkeler üzerinde Avrupa Birliği'nin avro ile kazandığı güce benzer bir güç yaratacağını vurguluyor. Hint işletmeciler, dolar dışı ticareti heyecanla beklediklerini belirtiyor.

Zirvenin son günü “BRICS Plus” gündemiyle, aday olmak isteyen ülkelerle görüşmeler yapılacağı belirtiliyor.

PLAN, ABD PAZARINI BRICS ÜYELERİYLE ‘İKAME ETMEK’

Zirvede Güney Afrika ENCA TV Ekonomi Muhabiri Rofhiwa Madzena ile BRICS zirvesinin bölgedeki etkisi üzerine konuştuk. Eski CNBC Africa ve Forbes Afrika muhabirliğini de yapan Madzena, zirvenin Güney Afrika açısından önemini vurguladı:

• Güney Afrika BRICS Zirvesi'ne ev sahipliği yapıyor ancak özellikle Rusya ile ilişkileri konusunda Güney Afrika üzerinde baskı olduğuna ilişkin medyada iddia var. Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Ukrayna krizi boyunca bağlantısız bir duruş sergileyen Güney Afrika, son birkaç aydır Rusya ile dostane ilişkiler içinde olduğu algısı nedeniyle özellikle Batı tarafından epeyce eleştirildi.

ABD Büyükelçisinin ‘Lady R’ adlı bir geminin Güney Afrika’dan Rusya’ya silah götürdüğünü iddia etmesi de bu eleştirilerin zirve noktası oldu. Tabi, akabinde ABD bu iddiasını geri aldı fakat gemide ne olduğuna dair soruşturmalar devam ediyor. Bu da ABD'nin Güney Afrika'nın Rusya'ya ne kadar dostça yaklaştığına dair endişelerini arttırdı.

Dolayısıyla BRICS zirvesi bizim için sadece ülkeler arasındaki siyasi gelişmeler nedeniyle değil, aynı zamanda Afrika ülkelerinin şu anda ABD ile sahip olduğu büyüme anlaşması nedeniyle de önemli. Buna AGOA deniyor; Afrika Büyüme ve Fırsat Yasası. Anlaşma yenilenmek üzere deyim yerindeyse müzakereler yapıldı. ABD, 'Güney Afrika'nın bu anlaşmaya katılımını gözden geçireceğiz' dedi. Bunun bizim için bu kadar önemli olmasının sebebi de her yıl GSYH'mize 8 milyar randın (Güney Afrika para birimi) üzerinde katkı sağlaması. ABD'ye gümrüksüz ihracat yapan Güney Afrikalı işletmelerimiz, şarap üreticilerimiz, tarımsal işletmelerimiz ve özellikle otomotiv sektöründeki diğer birçok üreticimiz var. Gümrüksüz ticaretten büyük miktarda gelir elde ediyoruz. Bunu kaybedersek Güney Afrika'daki işletmeler zarar görecektir. Bu da şu anda ekonomimiz için büyük bir risk.

• Peki bu müzakereler karşısında Güney Afrika’nın pozisyonunu nasıl görüyorsunuz?

Güney Afrika, ABD’ye, BRICS Zirvesi'nden hemen önce bir heyet gönderdi. Ziyaretin amacı, Rusya ile bağlantısız duruşunu yeniden teyit etmek ve ABD'ye 'anlaşmanın yenilenmesine ihtiyacımız var, bu önemli ticaret anlaşmasından çıkarılamayız' demekti. Güney Afrika'nın bunu ABD'ye vurgulaması önemli çünkü şu anda Güney Afrika'nın Rusya ile GSYH'sinin sadece yüzde 2'si kadar bir ticareti var. Bu çok az. Özellikle enerji konusunda Güney Afrika’nın açığı var. Dolayısıyla ticaret ortaklarımıza ve ekonomik büyümenin büyük kısmının nereden geldiğine bakacak olursak, bunlar AB, ABD ve Çin.

AMAÇ BATI’YA BAĞIMLILIKTAN KURTULMA

• ABD’nin baskılarına karşılık BRICS ülkeleri arasında bir koordinasyon olabilir mi?

Evet. Aslında gerçekleşmesini beklediğimiz tartışmalardan biri de bu. BRICS para birimi kurulması konuşuluyor. Yeni Kalkınma Bankası kuruldu ve bu zaten kendi içinde IMF ve Dünya Bankası gibi kuruluşlara rakip olacak şekilde kuruldu. Dolayısıyla bu, Batı'ya bağımlılığı azaltmak ve ticaret bloğu içinde sadece bu beş ülkenin ötesine geçecek G20 biçimi yaratmak için ortak bir çabadır. Bence ABD'nin de endişelerini dile getirmesinin nedeni, bu bloğun daha da büyümesi halinde ABD'nin ya da en büyük ekonominin yerini alma fırsatıdır. Şu anda BRICS ülkeleri birlikte küresel büyümenin üçte birini oluşturuyor. Yani küresel GSYH'nin üçte biri BRICS ülkelerinden geliyor. Bu da yaklaşık yüzde 30 demek. ABD tek başına yaklaşık yüzde 15 katkıda bulunuyor. Yani BRICS’in büyümesi demek Batı’ya bağımlılığın azalması demek. Bu da bence ABD için büyük bir endişe kaynağı; çünkü Afrika ve diğer gelişmekte olan ülkelerin ABD'ye ihtiyacı olduğu kadar, Afrika ve diğer gelişmekte olan ülkelerin de ABD'nin ihtiyaç duyduğu kaynakları var.

• Amerikalılar serbest ticaret anlaşmasını uzatmamak için pazarlık yapıyor. Bu Güney Afrika'nın orada bir pazar kaybetmesi anlamına gelecektir. BRICS'e katılan diğer ülkeler bu pazarı ikame edebilir mi? Örneğin Arjantin bir ikame olabilir mi?

Plan bu, evet. Arjantinlilere, Suudi Arabistanlılara ve Güney Afrikalı işletmelerin faydalanabileceği ticaret bloğunun bir parçası olmak isteyen diğer ülkelere satış noktası olarak kullanılacak bazı emtia ve ürünlerimiz var. Bunlar yeni pazarlar ve daha küçük pazarlar, ancak büyüme potansiyeli yüksek.