1973 Biltmore Oteli Cinayeti nedir?

TRT'nin yeni nesil dijital platformunda yayınlanacak olan "1973 Biltmore Oteli Cinayeti" adlı filmin ön tanıtımının yayınlanmasının ardından 1973 Biltmore Oteli Cinayeti nedir? Nerede gerçekleşmiştir? soruları merak edilmeye başladı. İşte ASALA terör örgütünün Türk diplomatlarımıza karşı başlattığı terör eylemlerinden olan olayın ayrıntıları...

Los Angeles Başkonsolosumuz Mehmet Baydar ve yardımcısı Bahadır Demir, Georgen Mıgırdıç Yanıkyan adlı bir Ermeni tarafından nasıl öldürüldüğü, olayın nedenleri ele alınacaktır. Ayrıca bu olayın 1970'li ve 1980'li yıllara damgasını vuran Ermeni terör olaylarını nasıl etkilediği de irdelenecektir.

22 OCAK 1973, SANTA BARBARA, LOS ANGELES...

Los Angeles Başkonsolosumuz Mehmet Baydar ve yardımcısı Bahadır Demir, Gourgen Mıgırdıç Yanıkyan adlı bir Ermeninin Biltmore otelindeki yemek çağrısına katılmak üzere yola çıktıklarında, Türkiye'yi yıllarca sarsacak bir terör eyleminin ilk kurbanları olacaklarını, kuşkusuz bilmiyorlardı. Yankyan, 77 yaşında, kalp ve ruh hastası bir Ermenidir. Uzun yıllar Rusya ve İran'da yaşadıktan sonra Amerika'ya göç ederek Kaliforniya'ya yerleşmiş birisidir. Türkler tarafından öldürüldüğünü ileri sürdüğü kardeşinin acısını kini ile besleyerek büyütmekte, intikam almayı, yaşamının tek amacına dönüştürmektedir. Telefon ederek yemeğe çağırdığı Baydar'a, Türkiye'yi ne denli sevdiğini ve elindeki çok değerli bir tabloyu, bu sevginin bir anısı olarak armağan etmek istediğini söyler...

Baydar ve Demir, Biltmore Oteline geldiklerinde, armağanları, Yanıkyan'ın tabancasından çıkan ve yaşamlarına son veren kurşunlardır.Yaşlı bir Ermeninin, intikam amaçlı bireysel eylemi, her ikisi de eski birer sadrazam olan Talat Paşa'nın, 15 Mart 1921'de Berlin'de Soghomon Tehliryan ve Sait Halim Paşanın 5 Aralık 1921 'de Roma'da Arşavir Şıracıyan adlı Ermenilerce öldürülmesinden sonra, elli yıldır uyumakta olan Ermeni terörünü yetmişli yıllara taşıyacak süreci başlatmıştır.

Suikastın kurbanları Mehmet Baydar, hastaneye götürülürken ölmüştür. 30 yaşındaki Bahadır Demir ise kaldırıldığı St. Francis Hastanesinde ölmüştür. Demir’in başından 5 kurşun çıkarılmıştır.

TUZAK NASIL KURULDU?

Baydar ve Demir, Erzurum doğumlu katil Yanıkyan tarafından bu otele Abdülhamid'in sarayından çalınmış bir tablonun Türkiye'ye armağan edilmesi için yapılacak küçük tören için davet edilmişlerdir. Fakat katil, cinayeti işledikten sonra Biltmore oteli müdürüne ve garsonlarına: "Benim ailemden 26 kişiyi Türkler ve Ruslar öldürdü. Onların İntikamını aldım" demiştir.

Olaydan üç önce Los Angeles Başkonsolosluğumuza mektupla başvuran Mıgırdıç, "Bende Abdülhamid'in sarayından çalınmış bir tablo var. Bunu Türkiye’ye, sizlere armağan etmek istiyorum. Santa Barbara şehrine sizleri bu maksatla davet ediyorum. Burada birlikte yemek yer, aynı zamanda bu tabloyu küçük ve samimi toplantıda sizlere armağan ederim" diye yazmıştır.

Bu daveti kabul eden Mehmet Baydar, Yardımcısı Bahadır Demir ile birlikte cumartesi günü mahalli Amerikan saatiyle 11:00'da Santa Barbara şehrinin Biltmore oteline gitmişlerdir. Samimi şekilde karşılanan Türk temsilcileri otelin özel davetler için ayrılmış küçük yemek salonuna alınmışlardır.

Otel garsonlarının anlattıklarına göre, Yanıkyan ve davetliler, masaya oturduktan sonra aralarında münakaşa başlamıştır. Bir süre sonra silah sesleri duyan garsonlar odaya girmişlerdir. Mıgırdıç Yanıkyan. Türk temsilcilerini öldürdükten sonra kaçmaya kalkmamış, Santa Barbara polisine telefon etmiş ve, "Bir münakaşa sonucu iki kişiyi öldürdüm. Beni gelip alın" demiştir.

ŞEHİT DİPLOMATIMIZ MEHMET BAYDAR KİMDİR?

Mehmet Baydar, 1924 yılında Üsküdar'da doğdu. Ailesinin tek çocuğudur. Evli ve iki kız çocuk babasıdır. Eşinin adı Güner.

İstanbul Robert Koleji, İstanbul Hukuk Fakültesi ve Paris Üniversitesi Instut d'Etudes Politiques mezunudur.

Meslek memurluğu sınavını kazanarak 27 Ocak 1950 tarihinde Dışişleri Bakanlığına girdi. Ticaret, iktisat ve Milletlerarası Ekonomik İşler Dairesi aday memur olarak göreve başladı. 7.9.1950'de asaleti tasdik edilerek Üçüncü Kâtip oldu.

1950-1951 yıllarında yedek subay olarak askerlik görevini yaptı. Terfi edilince 30 Ekim 1951’de Dışişleri Bakanlığına döndü. Ekonomik İşler Dairem Genel Müdürlüğünde tekrar Üçüncü Kâtip olarak işe başladı. 195l’de Kuzey Atlantik Paktı Antlaşması (NATO) nezdinde Türkiye Daimi Delegeliğinde Üçüncü Kâtip, 1955'te İkinci Kâtip, 1956'da Elçilik Başkâtibi, aynı yıl Dışişleri Bakanlığı NATO Dairesi Genel Müdürlüğünde Şube Müdürü oldu. 1960'ta Washington Büyükelçiliğine Başkâtip olarak atandı. 1962 yılında Orta Elçilik Müsteşarlığına terfi etti. 1966'da Merkezde ikinci Daire Genel Müdürlüğünde Şube Müdürü, Daire Reis Muavini oldu. Aynı yıl Merkez Antlaşma Teşkilatında (CENTO) Orta Elçilik Müsteşarlığına atandı.

Baydar, 1972 yılında, 22 yıllık bir diplomat olarak T.C. Los Angeles Başkonsolosu idi. Bu görevde iken, yardımcısı Bahadır Demir ile birlikte, 27 Ocak 1973 günü 49 yaşında şehit edildi.

ŞEHİT DİPLOMATIMIZ BAHADIR DEMİR KİMDİR?

Konsolos Bahadır Demir, Hayri Demir ile öğretmen Neşide Kerem hanımın oğludur. 9 Mart 1942'de İstanbul'da doğdu. 1962'de Robert Koleji "iyi" derecede bitirdi. 1966 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyasi (diplomasi) Şubesinden mezun oldu. Açılan sınavı kazanarak 31 Ocak 1967'de Dışişleri Bakanlığı Aday Meslek Memurluğuna atandı. Temmuz 1967’de Üçüncü Kâtipliğe terfi etti. Eylül 1967'de silah altına alındı. Terhis edildikten sonra yine Dışişleri Bakanlığına döndü. Merkezde görev süresini tamamladıktan sonra Los Angeles Başkonsolosluğu'na Muavin Konsolos olarak atandı. Bu onun ilk dış göreviydi, iyi İngilizce biliyordu. Spora meraklıydı ve Galatasaray Spor Kulübü üyesiydi.

Bahadır Demir vurulduğu tarihte 30 yaşında bir delikanlıydı. 20 aylık evliydi ve eşi hamileydi.

OLAY DÜNYA KAMUOYUNDA NASIL KARŞILANDI?

Dışişleri Bakanı Bayülken’in Açıklaması

Los Angeles Başkonsolosumuz Mehmet Baydar ve Yardımcısı Bahadır Demir’in öldürülmesi Ankara’da üzüntüyle karşılanmıştır. Dışişleri Bakanı Bayülken, yaptığı bir açıklama ile üzüntüsünü bildirmiştir. Dışişleri Bakanı Bayülken’in açıklaması şöyledir:

"Los Angeles Başkonsolosumuz Mehmet Baydır ve Konsolosumuz Bahadır Demir dün (önceki gün) Los Angeles, Santa Barbara'da Biltmore Oteli’ne bir merasim için giderlerken menfur bir cinayete kurban gitmişlerdir. Washington Büyükelçiliğimizden bildirildiğine göre, Başkonsolosumuz Mehmet Baydar, olay yerinde konsolosumuz Bahadır Demir'in kaldırıldığı hastanede maalesef vefat etmişlerdir.

Cinayetin 77 yaşında Mıgırdıç Yanıkyan tarafından işlendiği ve mahalli polis tarafından tutuklandığı tespit olunmuştur. Başkonsolosumuz ve Konsolosumuz Biltmore Oteli'ne vazife ile gitmişlerdir. Washington Büyükelçimiz Amerika'daki görevli memurlarımızın can emniyetinin korunması için Amerikan hükümeti nezdinde derhal teşebbüste bulunmuştur. Bu konuda alınacak tedbirler peyderpey kamuoyuna duyurulacaktır. Türk dış işlerinin iki kıymetli mensubunun iki kıymetli mensubunun bu şekilde şehit oluşları camiamızda derin bir teessür uyandırmıştır"

Dışişleri Başkanı Bayülken dün öğleden sonra Amerika'nın Ankara Büyükelçisi Handly'i çağırarak, Türk hükümetinin olaydan duyduğu üzüntüyü bildirmiş. Amerika'daki vatandaşlarımızın can ve mal güvenliklerinin sağlanmasını İstemiştir.

Washington Büyükelçimiz Esenbel de, bugün Amerikan Dışişleri Bakan Yardımcılarından Cisco'yu ziyaret ederek olay hakkında Türk hükümetinin tepkisini yazılı olarak iletecektir.

Amerika’nın Ankara Büyükelçisi William Handley Demeci

Amerika’nın Ankara Büyükelçisi William Handley öldürülen konsoloslarımızla ilgili olarak dün verdim demeçte olaydan duyduğu teessürü bildirmiş, cinayeti "Manasız bir şiddet hareketi", olarak nitelemiştir. Büyükelçinin demeci şöyledir.

“Türk konsoloslarının öldürülmesini bu sabah büyük bir teessür hissederek öğrendim. Bu iki kişinin ailelerinin kederini paylaşmakta ve Türkiye halkına hizmet alanındaki parlak kariyerlerinin kısa kesilmesi trajedisinden üzüntü duymaktayım. Bütün vatandaşlarım gibi ben de bu manasız şiddet hareketini takbih etmekteyim. En derin teessürlerimi ve kalpten gelen derin taziyelerimi Türk hükümetine bildiririm.”

Türkiye Ermenileri Patriği Başpiskoposu Şinork Kalustyan'ın Demeci

İki diplomatımızın Amerika'da bir Ermeni tarafından tabanca ile öldürülmesi üzerine, Türkiye Ermenileri Patriği Başpiskoposu Şinork Kalustyan cinayeti, "Şiddet ve nefretle" takbih etmiştir. Ermeni Patrikhanesinde, Ruhani Meclisi'nin bir saat süren toplantısından sonra, Başpiskoposu tarafından şu yazılı demeç verilmiştir:

"Memleketimizin çok kıymetli iki evladının, iki diplomatımızın Amerika'da katledilmelerine dair kara haberi hüzünle duyduk. Kayıplar vatanın, acısı ise hepimizindir. Bütün yurttaşlar gibi, derin bir acıya garkolmuş bulunuyor ve bir manyak tarafından irtikâp olunduğu şüphesiz olan bu cinayeti şiddet ve nefretle takbih ediyoruz. Bu kıymetli evlâtlarımızın mensubu bulundukları ailelerin derin acılarını can ve gönülden paylaşırken, onlara başsağlığı diler ve aziz Türk milletinin ve Türk vatanının selâmet ve yücelmesi için dualar ederiz".

Türkiye Ermenileri Patriği Başpiskoposu Şinork Kalustyan

Santa Barbara Ermeni Kulübü Olayı Kınadı

Santa Barbara'daki Ermenilerin sayısı 100 kadar. Kulüpleri de politika ile uğraşmayan bir sosyal dernektir. Başındaki zat İstanbul'da doğmuş, Türkiye’de iken adı Onnik Akiskalyan olan 44 yaşında bir Ermeni, 1956 senesinde Amerika'ya gelmiş. Buradaki adı John Akiskalyan. Annesi ve küçük erkek kardeşi halen İstanbul'da yaşıyor. Konu ile ilgili şunları söylemiştir:

"Son derece üzgünüz. Çok utanıyoruz. Bu işi katiyen tasvip etmedik. Tersine, yerin dibine geçtik. Bu adamın iddialarına ve tutumuna da katılmıyoruz. Dünyada her yara kapanır. Türklerle Ermeniler arasında ne geçmişse geçmiş, artık bu yaranın da kapanması gerekir. Çok kısa zaman zarfında olan haksızlıkları değil, uzun yüzyıllar boyunca Ermenilerle Türklerin birlikte işbirliği yaparak birlikte bulunurken dünyaya verdikleri ahenk örneklerini düşünmeliyiz. Bu adara hasta ruhlu biri. Son derece de kavgacı. Burada aramıza karışmağa çalıştı, uzaklaştırdık. Bu akşam toplanıyoruz. Durum hakkında üzüntülerimizi dile getireceğiz. Türk Konsolosluğuna ve gerekli başka yerlere üzüntü ve taziye telgrafları çekeceğiz".

ABD Başkanı Richard Nixon, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’a Başsağlığı Diledi

ABD başkanı Richard Nixon Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a başsağlığı telgrafı göndererek, iki Türk diplomatının öldürülmesi olayının kendisini "şoke ettiğini ve büyük üzüntü doğurduğunu" belirtmiş "Bu menfur şiddet hareketi ile ilgili soruşturmanın azami süratle yürütüldüğünden emin olmanızı rica ederim. İki değerli Türk diplomatının ölümüyle sonuçlanmış olan bu feci olay İçin derin teessürlerimi ve içten taziyelerimi kabul etmenizi saygılarla dilerim" demiştir.

Nixon, telgrafında Amerika'nın bu gibi olayları önlemek çabalarına da değinmiş ve şunları belirtmiştir:

"Malûmunuz olduğu veçhile, hükümetimiz, yabancı diplomatlara ve görevlilere karşı girişilen şiddet hareketlerini önlemek konusuyla çok yakından ilgilenmektedir ve Türk hükümeti dahil diğer ülkelerin hükümetleriyle, Birleşmiş Milletlerde ve diğer kurumlarda yakın işbirliği yaparak, bu konudaki milletlerarası tedbirlerin koordine edilmesine çalışılmaktadır."

Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay da ABD Başkanı Nixon'a bir cevabi mesaj göndererek, "Türk milletinin iki kıymetli diplomatının film kaybının yasını tuttuğunu belirtmiş ve bu elim olayın tahkikatının çabuk neticelendireceğine ve gereken bütün tedbirlerin alınacağına eminim" demiştir.

Dünya Ermenileri Patriği Vazken'in Taziyesi

Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a bir telgraf gönderen Türkiye Ermenileri Patriği Şinork Kalustyan, Santa Barbara’da iki Türk diplomatının öldürülüşü olayını kınamış ve bütün Ermeniler Başpatriği Birinci Vazken'den almış olduğu bir taziyet telgrafını sunmuştur.

Merkezi Sovyet Ermenistanı'ndaki Eçmiyazin şehrinde bulunan dünyadaki bütün Ermenilerin Başpiskoposu Birinci Vazken’in Türk Ermenileri Patriği Kalustyan'a yolladığı telgrafta: "Los Angeles'te iki Türk diplomatının kurban gittiği çılgıncasına icra olunan fiille hüzünlendik" denilmekte ve şunlar kaydedilmektedir: "İnsanların hayatlarına kast olunarak işlenen cinayetler tanrı huzurunda ve tarihin hükmü muvacehesinde şiddetle takbih olunacak hareketlerdir. Bu facia dolayısıyla size ve Türkiye'deki mümin evlatlarımıza taziyetlerimizi bildirir, acımızın ve derin üzüntülerimizin müşfik hükümetiniz ricaline ve yaslı ailelere arz ve intikal ettirilmesini rica ederiz". Ermeniler Başpatriği Birinci Vasken'in telgrafı "Milletlerin dostluk ve sulh içinde bekalarının devam etmesi için duacıyız. Barış ve esenlik sizlerin olsun" diyerek son bulmaktadır.

BİLTMORE OTELİ CİNAYETİ DİZİSİ OYUNCULARI

Şevki Es yönetmen koltuğunda oturacağı Biltmore Oteli Cinayeti oyuncuları Teoman Kumbaracıbaşı, Oya Unustası, Gaye Gürsel, Burak Sevinç ve Caner Kurtaran olacak.