2024'te düğümü çözecek cepheler: Filistin – Ukrayna – Tayvan

Ukrayna ve Filistin’de Atlantik güçleri istedikleri konumda değil. Çin’in de Güney Çin Denizi’nde gücünü pekiştirmesi, saldırgan kuvvetleri tedirgin ediyor. Sıcak çatışmaların önümüzdeki yıl da devam edeceği çok açık. Batı, giderek derinleşen ekonomik ve siyasi sorunlarla Ukrayna’daki savaşı daha fazla sürdüremeyeceğinin farkına vardı. Washington gücünü Asya-Pasifik’e odaklamak istiyor. AUKUS ittifakını kuvvetlendirmek isteyen ABD, ASEAN ülkelerini de Çin’e karşı kışkırtmaya çalışıyor. Filistin’deki HAMAS direnişi de Doğu Akdeniz’de Atlantik’i endişelendiriyor.

ZELENSKİY’NİN RAKİPLERİ ARTIYOR

2024 yılı Ukrayna’da seçim yapılacak. Ukrayna’da askeri krizin üstüne bir de siyasi kriz eklendi. Çünkü karşı saldırıda hezimete uğrayan Ukrayna’da oklar Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’e çevrildi. En yakınındaki isimler kendisine karşı açıklamalar yaptı. Eski Cumhurbaşkanlığı danışmanı ve sözcüsü Aleksy Arestoviç, Zelenskiy’nin şu anda “ulusal çıkarları değil kendi konumunu düşündüğünü.” söyledi. Arestoviç kısa bir süre önce başkanlık için Zelenskiy’e karşı aday olacağını ve kampanyasını barış platformu üzerinden yürüteceğini açıkladı. Seçimler için aday olarak ismi dillendirilen bir diğer isim de Genelkurmay Başkanı Valeri Zalucni. Zalucni ile Zelenskiy arasında son dönem gerginlik var. Öyle bir gerginlik ki Zalucni’nin odasında dinleme cihazı bulundu. Temel ayrışma noktası ise Zelenskiy’nin Batı’ya güvenerek savaşı yürütme isteği. Hatta bundan dolayı seçimleri bile yaptırmamayı düşünüyordu.

BATI MASAYA ZORLUYOR

Askeri yenilgi sonrası Zelenskiy’e olan güven azaldı. Bu ortamda başta ABD olmak üzere Batılı devletler Zelenskiy’e masayı gösterdi. NATO Özel Ofis Direktörü Stian Jenssen yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Rusya’ya bir miktar toprak bırakması karşılığında İttifak’a üye olabileceğini ve bunun da savaşın sona ermesinin bir parçası olabileceğini söylemişti. İç ve dış müzakere baskıları Zelenskiy’i bir seçime zorlayacak. Onun da masaya oturmaktan başka bir seçenek olmadığı gözüküyor. Fakat Zelenskiy kendisi iktidarda olduğu sürece Rusya ile müzakere yapmayı yasaklayan kanunu yürürlüğe koymuştu.

KONTROLLÜ SAVAŞ

Rusya her zaman müzakerelere açık olduğunu söylüyor. Fakat askeri anlamda avantajlı durumda olan Rusya’nın şu an için masaya oturma konusunda çok istekli olduğunu söylemek doğru olmaz. Ocak 2023’ten ekim sonuna kadar Rus ordusunda 385 bin asker yeni sözleşme imzaladı. Bu askerler tam bir eğitim aldıktan sonra cepheye gidecekler. Silah üretimini Rus ordusu milyonlarca top mermisi stoku yapmış durumda.

2024’te Rusya kontrolünü artırdığı bir savaş yürütecek. Kasımda başlattığı harekatı yavaş yavaş ilerletme ve savaşı zamana yayma taktiği yürüten Rusya’nın amacı Ukrayna’nın stoklarını tüketip direncini kırmak. Seçimleri de göz önünde bulunduran Rusya, Zelenskiy’nin devam etmesi ya da devrilmesi üzerine de hesap yapmak zorunda.

RUSYA’DA SEÇİM

2024 Rusya için de bir seçim yılı. 15-17 Mart’ta Rusya’da halk sandıklara gidecek. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in halk desteği özellikle 24 Şubat 2022’de Rusya’nın başlattığı askeri operasyondan sonra artmış durumda. Ukrayna’daki askeri ilerleme de Putin’e olan güveni arttırdı. Rusya önümüzdeki yıl boyunca askeri anlamda ciddi bir olumsuz değişim olmaz ise seçim zaferiyle birlikte Kırım ve Donbass meselesini Ukrayna’ya kabul ettirebilir.

FİLİSTİN ÇIKMAZI

İşgalci İsrail’in Gazze’yi işgal süreci planlandığı gibi gitmiyor. ABD, Arap ülkeleriyle yaptığı toplantılarda Gazze’ye ilişkin planları kabul ettiremedi. Lübnan’ın güneyinde artan gerilim ise cephenin genişleme riskini artırıyor. Bu şartlarda İsrail ABD’den ocak sonuna kadar süre istedi. Çünkü İsrail içinde Başbakan Binyamin Netanyahu’ya karşı protestolar her geçen gün artıyor. Rehinelerin geri alınamaması Netanyahu üzerinde baskının ana unsurlarından birisi. Yüksek asker kayıpları ve ekonomik daralma da Netanyahu hükümetini zorluyor. İsrail, “HAMAS’ın birkaç haftada teslim olacağı” fikrinden “savaş aylarca sürebilir” fikrine geçti.

HİZBULLAH’LA SAVAŞIN MALİYETİ

İsrail savaşın genişlemesi konusunda Hizbullah’ı tehdit etti. Peki İsrail Hizbullah’la topyekun bir savaşı göze alabilir mi? Askeri gücüne bakıldığında ABD’den aldığı destekle birlikte İsrail hem Gazze’de HAMAS’la hem de Hizbullah’la savaşacak kapasiteye sahip. Ama bu kağıt üstündeki kapasite sahada farklı seyredebilir. Birincisi Hizbullah HAMAS’ın çok daha ötesinde askeri bir teknoloji ve hacme sahip. Ayrıca 2006 Temmuz ayında İsrail ile kara savaşı pratiği var. İsrail ordusunu yenen bir yapıdan bahsediyoruz.

Sorun şu ki, Hizbullah’ın İsrail’in ekonomik altyapısına, sivil altyapısına, açık deniz gaz operasyonları da dahil olmak üzere enerji altyapısına karşı kullanabileceği büyük bir ateş gücü var. İsrail’in hesaplamaları “gerçekten bir savaş yürütüp yürütemeyeceklerinden” ziyade, “böyle bir savaşın yükünü ve maliyetini kaldırabilecekler mi” üzerine olacaktır. Çünkü hali hazırda İsrail 350 binden fazla yedek askeri orduya çağırdı. Bu İsrail’in iş gücünün yüzde 8’ine denk geliyor. Ekonomik olarak uzun süre bu savaşı yürütmesi İsrail’e çok büyük kayıplar getirecektir.

2024’E GİRMEYİ HİÇ İSTEMEYEN İSİM: NETANYAHU

Netanyahu’nun süresi hızla doluyor. Ordunun İsrailli esirleri öldürmesi şoku henüz atlatılamamışken, Netanyahu’nun “Bir Filistin devletinin kurulmasını engellediğim için gurur duyuyorum çünkü bugün herkes o Filistin devletinin ne olabileceğini anlıyor” açıklaması yapması büyük bir tepkiye neden oldu. İsrail muhalefet lideri Yair Lapid de Netanyahu’nun göreve devam edemeyeceğini belirterek “Savaş sırasında seçimler yapılabilir.” dedi.

Aynı zamanda dondurulan ve tekrardan görülmeye başlanan yolsuzluk davası da 2024 yılında Netanyahu’nun Başbakan olarak kalabilme ihtimalini oldukça düşürüyor. Birçok uzman Netanyahu’nun 2024 yılını Başbakan olarak çıkaramayacağını söylüyor.

XI’NİN BİRİNCİ ÖNCELİĞİ TAYVAN

Çin için şu an en büyük öncelik Tayvan’la tam birleşme. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in üçüncü 5 yıllık döneminin önceliğini bu mesele oluşturuyor. Xi Mao Zedong’un 130. doğum gününde yaptığı konuşmada “Birleşme kesinlikle gerçekleşecek.” ifadelerini kullanmıştı. Bu konuda tavizsiz olan Çin bunu net bir şekilde gösteren bir hamle yaptı. Çin’de görevden alınan Savunma Bakanı Li Shangfu’nun yerine Donanma Komutanı Amiral Dong Jun atandı. Amiral Dong 2021’de orgeneral olmadan önce, Tayvan üzerinde sorumlu ana güç olan Doğu Bölge Komutanlığı’nın belkemiği olan Doğu Denizi Filosu’nun komutan yardımcısıydı. Ayrıca Güney Çin Denizi’nde faaliyet gösteren Güney Bölge Komutanlığı’nda komutan yardımcısı olarak görev yaptı.

ABD’NİN ‘HİNT-PASİFİK’ YIĞINAĞI

ABD 2024’te kendi tabirleriyle “Hint-Pasifik”e daha fazla yüklenecek. Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) ülkelerini bu süreçte kullanmaya çalışan Washington Japonya ve Güney Kore ile birlikte askeri tatbikatlarını artırdı.

ABD, İngiltere ve Avustralya Savunma Bakanları, ülkelerinin Asya-Pasifik’teki yüksek teknoloji savunma ortaklıklarının kapasitesini artırdıklarını aralık ayında duyurdu. Ekim ayı sonunda da Güney Kore, ABD ve Japonya’nın “Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti tehditlerine karşı güvenlik işbirliğini güçlendirmeyi” amaçlayan ilk ortak askeri hava tatbikatı da yapıldı.

KADROLARA ‘HAZIR OLUN’ MESAJI

ABD ASEAN ülkelerini ikna edemese de Filipinler üzerinden Çin’e karşı kışkırtma hamleleri yapıyor. Son olarak Güney Çin Denizi’nde Çin ve Filipinler’e ait gemiler arasında gerginlik yaşanmıştı.

2023 başlarında Xi, kadrolara Pekin ve Washington’un Tayvan, Güney Çin Denizi, teknoloji ve ticaret gibi konulardaki anlaşmazlıklarını yönetmek için mücadele ettikleri “en kötü ve en uç senaryoya” hazırlanmalarını söyledi.

TAYVAN’DA SEÇİMLERİN ÖNEMİ

13 Ocak’ta yapılması planlanan Tayvan’daki genel seçim de birleşme için önem arz ediyor. İktidarda bulunan Demokratik İlerleme Partisi (DPP) ABD ile bağımlı bir ilişki yürüten ayrılıkçı bir parti. Son yapılan yerel seçimlerde de başkent Taipei olmak üzere önemli büyük şehirleri kaybetti. Bunun sonunda partinin lideri Tsai ing-Wen istifa etmişti. DPP’nin adayı Lai Ching-te. Birleşme yanlısı Kuomintang’ın adayı ise Hou Yu-ih. Hou Eski bir polis memurudur. Daha önce 2006-2008 yılları arasında Ulusal Polis Teşkilatı Genel Müdürüydü. Kuomintang’ın seçimde zafer ilan etmesi şüphesiz barışçıl birleşmeyi kolaylaştıran bir durum olacak.

BATI’NIN ÖNÜNDEKİ SEÇENEK

Ukrayna savaşıyla birlikte Avrupa ülkeleri ABD’nin dayatmalarına uyarak Rusya’ya karşı tutum aldı. Ukrayna’ya maddi ve askeri yardımlar, Rusya’ya karşı yaptırımlar Avrupa’yı ekonomik olarak yordu. Savaşın ilk döneminde NATO ve Batı birleşik bir görüntü vermiş olsa da artık Rusya konusunda farklı seslerin çıktığı bir döneme girildi. Çünkü Avrupa’nın en büyük ekonomisi olan Almanya başta olmak üzere birçok ülke özellikle enerjide Rusya’ya bağımlıydı. ABD’nin Rusya ile Avrupa’yı koparma hamlesi Avrupa’yı vurdu. İktidarların dışında kamuoyu ve siyasi partilerin talepleri Rusya ile ilişkileri yeniden tesis etmeye yönelik. Bu yüzden 2024’te Avrupa’daki hükümetlerin önünde bir seçim var. ABD boyunduruğunda çıkıp kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmek mi yoksa ABD’nin çıkarları için mücadele etmek mi?

DOLARIN SALLANACAĞI YIL

Dolar dünya ticaretinde hala birinci para birimi olsa da giderek kullanımı azalıyor. Bunun en büyük sebebi, Çin, Rusya, Hindistan gibi büyük Asya ekonomilerinin kendi aralarındaki ticarette doları saf dışı bırakma hamleleri. BRICS ülkelerinin kendi para birimini oluşturma tartışması da dolara karşı umut olan bir diğer olgu. Bu uzun vadeli plan olsa da fikir olarak artık dolara bir alternatif arandığı somut bir gerçek.

Özetle 2024 yılı seçimler yılı olacak. Türkiye de seçimlerin belirgin hale geldiği bir dönemde bulunuyor. Ülkemiz yükselen Asya’da mı yer alacak yoksa Atlantik kapısında diz mi çökecek? Türkiye için tam bağımsız ve üreten bir ülke olarak insanlığın ön cephesinde bulunmak dışında bir seçenek yok!