22. Astana görüşmesi tamamlandı... Sonuç metninde terörle mücadelede kararlılık mesajı
Astana garantörleri terör örgütlerinin bölgedeki artan faaliyetlerine karşı daha çok çaba sarf edeceklerini bildirdi ve seçim oyunları ile bölgede gerilimin tırmanmasına izin verilmeyeceğine dikkat çekti.
Ahmet Arslan
Editor
İran, Rusya ve Türkiye Temsilcilerinin Astana Formatında Suriye konulu 22. Uluslararası Toplantısı 11-12 Kasım 2024 tarihinde Kazakistan’ın başkenti Astana düzenlendi. İlk gün ikili istişare toplantılarının yoğun geçtiği toplantıda görüşmelerin sonuçlarına ilişkin 24 maddelik ortak açıklama yayımlandı. Bildiride başta bölgedeki terörle mücadele konuları ele alınırken, Filistin ve Lübnan’da yaşanan gelişmeler de masaya yatırıldı. Özellikle Gazze Şeridi’ndeki savaşın Lübnan’a sıçramaması, İsrail’in Suriye’ye yönelik devam eden saldırıları ve bunun daha geniş bir çatışmaya dönüşeceğine ilişkin artan endişeler Astana’da gündeme alındı.
PKK/YPG’YE ORTAK TAVIR: DAHA FAZLA ÇABA SARF EDİLECEK
Bildiride dikkat çeken önemli iki husus İdlib’teki terörün temizlenmesi ve PKK/YPG’nin seçim oyunları ile bölgedeki gerilimi tırmandırması oldu. Garantör ülkeler, Suriye’nin kuzeydoğusundaki durumu ele aldıklarını belirterek, bölgede güvenlik ve istikrarın ancak Suriye Arap Cumhuriyeti’nin egemenliği ve toprak bütünlüğünü koruması temelinde sağlanabileceği konusunda mutabık kaldıklarını belirttiler. Terörle mücadele Suriye’nin kuzeydoğusunda gayrı meşru özerklik girişimleri ve gayrı meşru yerel seçim girişimleri de dahil olmak üzere sahada yeni gerçeklikler yaratmaya yönelik tüm girişimleri reddettiklerini bildiren Astana garantörleri, sınır ötesi saldırılar ve Fırat’ın batısından sızmalar da dahil olmak üzere, Suriye’nin birliğine zarar vermeyi amaçlayan ve komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden ayrılıkçı gündemlere karşı koyacaklarını kaydettiler.
İdlib’te ABD’nin yasa dışı varlığına ve ABD’nin terörü beslediğine dikkat çeken garantör ülkeler, İdlib’teki terörist grupların bölgedeki tehdit oluşturan hamlelerine izin vermeyecekleri konusunda daha fazla çaba sarf etme konusunda mutabık kaldıklarını ilan ettiler.
İRAN: SURİYE İLE TÜRKİYE İLİŞKİLERİ NORMALLEŞTİRMELİ
İran heyetine Dışişleri Bakanı Siyasi İşler Danışmanı Ali Asgar Hacı, Suriye heyeti ile yaptığı ikili görüşmede Suriye ile Türkiye arasındaki diyaloğa dikkat çekti. Ali Asgar Hacı, İran’ın Suriye ile uzun yıllara dayanan ve istikrarlı ilişkilerinin de altını çizerek şu ifadeleri kullandı:
“Özellikle İsrail’in suçlarına karşı koyma ve bölgedeki gerilimin yayılmasını önleme konusunda işbirliği sürmeli ve genişlemeli. Suriye ile Türkiye arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için yapılacak görüşmeleri destekliyoruz. Bunun bölgedeki mevcut krize dönemli olumlu etkileri olacaktır.”
TRUMP’IN SÖZLERİ DEĞİL EYLEMLERİ ÖNEMLİ
Rus heyetine başkanlık eden Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksander Lavrentiev, ABD seçimleri ışığında yapılan görüşmeler ile ilgili değerlendirmelerde bulundu. Lavrentiev, Trump’un Suriye’deki ABD güçlerini geri çekme yönündeki önceki vaatlerini yerine getireceği beklentilerine dikkat çekerek şunları söyledi:
“ABD güçlerinin çekilmesi, Astana sürecinin üç garantörü tarafından kabul edilen taleplerden biridir. Trump ile ABD’nin dış politikada değişikliklerinin olacağı beklentimiz var fakat bu açıklamalar üzerine değil, Trump’ın eylemleri ve sunacağı öneriler önemli olacaktır.” ifadelerini kullandı.
RUSYA’DA YAPILMASI PLANLANAN ZİRVE HATIRLATILDI
Bildiride 19 Temmuz 2022 tarihli Üçlü Zirve Ortak Bildirisinde yer aldığı üzere Rusya Federasyonu’nda gerçekleştirileceği tekrar belirtilirken bir sonraki zirveye ilişkin net bir tarih verilmedi. Ayrıca Suriye konulu 23. Uluslararası toplantının 2025 yılının ilk yarısında Astana’da düzenleneceği bildirildi.
22. Suriye konulu Astana görüşmelerine, Türkiye’den Dışişleri Bakanlığı Suriye İkili İlişkiler Genel Müdürü Büyükelçi İhsan Mustafa Yurdakul başkanlığından heyet temsil ederken, Rus heyetine Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Suriye Özel Temsilcisi Aleksandr Lavrentiyev, İran heyetine ise Dışişleri Bakanı Siyasi İşler Danışmanı Ali Asgar Hacı başkanlık etti. Suriye Arap Cumhuriyeti’den Dışişleri Bakan Yardımısı Ayman Raad Suriye heyetine başkanlık ederken, Suriye muhalefetinden Ahmet Tuma başkanlığında heyet Astana görüşmelerine katıldı. Görüşmelerde ayrıca, BM Suriye Özel Temsilcisi Geir O. Pedersen ve heyeti ile Ürdün, Lübnan ve Irak’tan da gözlemciler hazır bulundu.
ASTANA ZİRVESİNDE ÖNE ÇIKAN MADDELER
Astana formatının garantör ülkeleri olarak İran İslam Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti temsilcilerinin ortak açıkladığı bildiriden öne çıkanlar maddeler şu şekilde:
Madde 1: Son uluslararası ve bölgesel gelişmeler incelenmiş ve Astana Süreci’nin Suriye krizine kalıcı bir çözüm bulunmasından oynadığı öncü rol vurgulanmıştır.
Madde 2: İsrail’in Gazze’de devam eden toplu katliam ve suç teşkil eden saldırıları ile Lübnan ve Batı Şeria’daki saldırganlığını şiddetle kınadıklarını ve derin endişe duyduklarını ifade etmişlerdir… İsrail'in bu eylemlerinin bölge genelindeki olumsuz etkilerinin önlenmesine yönelik istişarelerin sürdürülmesi hususunda mutabık kalmışlardır.
Madde 4: Suriye Arap Cumhuriyeti'nin egemenliği, bağımsızlığı, birliği ve toprak bütünlüğünün yanı sıra BM Şartı'nın amaç ve ilkelerine olan sarsılmaz bağlılıklarını teyit etmiş ve bu ilkelere evrensel olarak saygı gösterilmesi ve uyulması gerektiğini vurgulamıştır.
Madde 6: Terörle mücadele etmek… siyasi süreci yeniden canlandırmak ve tüm Suriyelilere engelsiz insani yardım akışını sağlamak amacıyla Türkiye ile Suriye arasındaki ilişkilerin karşılıklı saygı, iyi niyet ve iyi komşuluk ilişkileri temelinde yeniden tesis edilmesine yönelik çabaların sürdürülmesinin önemini vurgulamıştır. Türkiye ve Suriye arasındaki temasların, her iki ülkenin birliği, toprak bütünlüğü ve egemenliğine saygı ilkelerine sıkı sıkıya bağlı kalınması temelinde yeniden başlatılmasının önemini bir kez daha teyit etmiştir.
Rusya, İran, Suriye ve Türkiye'nin, 25 Nisan 2023 tarihinde Moskova'da düzenlenen savunma bakanları ve 10 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenen dışişleri bakanları toplantılarında mutabık kalınan düzenlemeler uyarınca dörtlü format çerçevesindeki çabalarını memnuniyetle karşılamıştır. Bu formatta temasların sürdürülmesinin önemini vurgulamıştır.
Madde 8: İdlib gerginliği azaltma bölgesindeki durum ayrıntılı olarak gözden geçirilmiş ve İdlib'e ilişkin tüm anlaşmaların tam olarak uygulanması suretiyle sahada sükûnetin muhafaza edilmesi gerektiğinin altı çizilmiştir. Üçüncü taraflarca durumu daha da istikrarsızlaştırabilecek her türlü yıkıcı faaliyetten kaçınılmasının öneminin altını çizmiştir.
İdlib gerginliği azaltma bölgesi içinde ve dışında sivillere tehdit oluşturan terörist grupların varlığı ve faaliyetlerinden duydukları ciddi endişeyi ifade etmişlerdir. İnsani durum da dâhil olmak üzere İdlib gerginliği azaltma bölgesi ve çevresindeki durumun sürdürülebilir şekilde normalleşmesini sağlamak için daha fazla çaba sarf etme hususunda mutabık kalmışlardır.
Madde 9: Suriye Arap Cumhuriyeti'nin kuzeydoğusundaki durumu ele almış ve bu bölgede sürekli güvenlik ve istikrarın ancak ülkenin egemenliği ve toprak bütünlüğünün korunması temelinde sağlanabileceği konusunda mutabık kalmışlardır. Terörle mücadele bahanesiyle Suriye'nin kuzeydoğusunda gayrı meşru özerklik girişimleri ve gayrı meşru yerel seçim girişimleri de dâhil olmak üzere sahada yeni gerçeklikler yaratmaya yönelik tüm girişimleri reddetmişlerdir. Sınır ötesi saldırılar ve Fırat'ın batısından sızmalar da dâhil olmak üzere, Suriye'nin birliğine zarar vermeyi amaçlayan ve komşu ülkelerin ulusal güvenliğini tehdit eden ayrılıkçı gündemlere karşı koyma kararlılıklarını teyit etmişlerdir.
