25 Aralık 2021 Dama Çözümleri

ANTİK DAMA

Geçtiğimiz hafta birazda serzenişle, sizlere antik dönemlerden bu yana dama benzeri oyunların varlığından bahsetmiştim. Bu hafta da bir nevi onun devamı niteliğinde olacak.

Araştırmalarıyla dama topluluğuna önemli katkılar sağlayan sevgili dostum Suat Boztepe'nin entellektüel birikimine yaraşır makalesi "ANTİK DAMA"'nın bir bölümünü köşeme aktarıp geçen haftanın makalesini belgelendirmek istiyorum.

"Antik dönemde dama ve satranç gibi stratejik oyunlar bilinmiyordu. Fakat Pamfilya ve Bereketli Hilal bölgelerinde dama ve satranca benzer askeri taktik oyunları çokça oynanıyordu. Pamfilya bölgesi genel olarak Aspendos, Perge, Side Attalos, Silyon, Hemaksia gibi antik kentlerden oluşuyor. Bereketli Hilal bölgesiyse Orta Doğu'da, Batı ve Ortadoğu uygarlıklarının doğduğu bölge. Güneyde Arabistan Çölü ile kuzeyde Doğu Anadolu Bölgesi dağlık bölgesi arasında yer alıyor. Eski Babil toprakları ile İran'ın güneybatısı, Dicle ve Fırat ırmakları ile Asur topraklarına kadar uzanıyor. Zağros Dağları'ndan, batıda Suriye üzerinden Akdeniz'e, güney yönünde de Filistin'in güneyine kadar olan toprakları içine alıyor. Mısır'ın Nil Vadisi'ni de bu bölge içine sokanlar var.

Tarihi 14. Yüzyıla kadar inen dama oyununun, en ideal salon cimnastiği olduğunu belirten İzmirli arkeoloji uzmanı Yusuf Gül, 1996 yılında “Dama hem enerji veriyor, hem konsantrasyon sağlıyor” diye bir açıklama yaptı.

Sonra belediye işçileriyle çalışma yapan Yusuf Gül’ün gün yüzüne çıkardığı bir mermer, üzeri çizili DAMA tablasını bularak ‘Tarihin ilk dama tablası İzmir Agora’sında bulundu” diye bir haber yaptı. Yusuf Gül raporunda şöyle yazıyor: …Antik Çarşı ortaya çıkarıldı, dükkanları ortalayan Antik kanal elden geçirildi. Burada bulduğumuz DAMA TAŞI masa şeklinde dizayn edildi. Daha önemlisi çarşının şehrin ana caddeye açılan Agoranın kuzey kapısını bulduk…

2. yüzyıla ait ve Antalya Perge’de 1967 yılında Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel’in (1905 – 1975) kazı başkanı olduğu yıllarda bulunan oyun masası için Arkeologlar bu oyun tavla ve benzeri oyunların geleneğinin ilk örneğidir diyorlar. Side, Selçuk – Efes gibi diğer bazı antik kentlerde de buna benzer oyun masaları bulunduğu için, o yıllarda bu oyunun çokça oynandığı sanılıyor.

Side antik kenti Antalya’da, antik kentlerin olduğu Pamfilya bölgesinde bulunuyor. Pamfilya bölgesi 11. yüzyılda Selçuklular, daha sonra Osmanlılar’ın eline geçmiş. Bu antik kentlerin hemen hepsinde, dama ve satrancın henüz bilinmediği yıllarda stratejiye dayalı bir düşünce oyunu oynanıyordu.

Oyunun mantığı kısaca şöyle: Doğu Akdeniz ülkelerinde gelişmiş, fakat Eski Roma hakimiyetindeki Ege antik kentlerinde de var. Bu “Duodecim Scripta” adlı bir oyun ve kumara alet edilmemesi için “The Lines of the 12 Philosophers” oyunu da aynı masada oynanmış. Şans oranının yüksek olmasına rağmen satranç ve damanın bilinmediği yıllarda, stratejiye dayalı bir düşünce oyunu. Daha çok tavla mantığı var ve onbeşer taşla oynanıyor. O yıllarda satranç ve damaya benzeyen Ludus Calculorum adlı oyun da oynanıyor.

Ludus Latrunculorum veya Latrunculi, antik bir Roma saf strateji oyunu. Tipik olarak, tümü arkeolojik olarak bulunan 7×7, 7×8, 8×8, 8×9, 9×9 veya 9×10 ızgaralı tahtalarda oynanıyor. Bu, dama oyununa biraz benzeyen bir askeri taktik oyunu. Oyunun adı Ludus Latrunculorum, Paralı Askerler Oyunu anlamına geliyor."

Sonuç olarak izini sürdüğümüzde dama ve satranç benzeri oyunların antik dönemlere kadar uzandığını görüyoruz.

Şu anda Kuveyt'te düzenlenmekte olan müsabakara katılmış olan tüm sporculara başarılar diliyorum. Mutlu hafta sonlarınız olsun.