3. Kuşak ve Yol Forumu ve Yeni Dünya’nın yükselen sesi
Üçüncü Kuşak ve Yol Forumu çarşamba günü sona erdi. İki gün süren forum sırasında Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Kuşak ve Yol Girişimi’ni ‘sömürgeciliğe ve kalkınma adaletsizliğine karşı büyük bir mücadelenin parçası olarak’ nitelendirdi.
İnsanlık tarihinin en büyük girişimi olarak da nitelendirilen Kuşak ve Yol Girişimi (KYG), 2017 ve 2019’dan sonraki ‘Üçüncü Forum’unu 17-18 Ekim tarihlerinde Pekin’de yer alan Büyük Halk Forumu’nda 6 kıtadan yüzlerce katılımcı ile tamamladı. Forum’a 22’si devlet başkanı olmak üzere 140’dan fazla ülke temsilcisi, 41 uluslararası kuruluştan 10 binden fazla kişi katıldı.
Xi Jinping 2013 yılında Kazakistan ve Endonezya ziyaretlerinde dünyaya ilk kez sırasıyla “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” ve “21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu” inisiyatiflerini tanıtmıştı. Kara ve Deniz İpek Yolu’nu bir çatı altında toplayarak “Kuşak ve Yol” adını alan Girişim içerisinde son 10 yılda, 150’den fazla ülke ve 30’dan fazla uluslararası kuruluş ile 230’u aşkın Kuşak ve Yol işbirliği belgesi imzalandı. Bu süreçte tahminen 1 trilyon dolardan fazla kaynak, “karşılıklı paylaşım”, “ortak kalkınma” ve “kazan-kazan” prensipleri temelince altyapı, ulaştırma, enerji, iletişim, eğitim ve diğer alanlardaki projeler için ayrıldı.
‘BARIŞ, KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ’
Forum’un açılış konuşmasında Xi, “İdeolojik çatışma, jeopolitik rekabet ve blok siyaseti bizim için bir seçenek değildir. Bizim karşı olduğumuz tek taraflı yaptırımlar, ekonomik zorlama, ayrıştırma ve tedarik zincirinin bozulmasıdır.” vurgularını yaptı ve şöyle devam etti:
“Geride kalan 10 yılda ekonomik koridor inşasını hızlandırmanın yanı sıra demiryolları, otoyollar, havalimanları, limanlar ve boru hatlarıyla, kara, deniz, hava ve boru hatlarını kapsayan uluslararası bir bağlantı ağı kurduk. Barış, kalkınma, işbirliği ve kazan-kazan temelindeki tarihi eğilimin, dünya halkının daha iyi bir yaşam talebine ve çeşitli ülkelerin ortak kalkınma ve refah arzularına engel olamayacak. Son 10 yılda KYG’nin elde ettiği başarılar, ilgili ülkelerin barış ve kalkınmayı işbirliğinin merkezine koyarak, aralarındaki karşılıklı güveni artırdığını ve birlik, eşgüdüm, karşılıklı yarar ve kazan-kazan ilkesine bağlı kaldıkça, nitelikli Kuşak ve Yol inşasının dünya barışı ve kalkınmasına önemli katkılar sağladı ve sağlamaya devam edecek.”
PUTİN: EMİN ADIMLARLA YÜRÜYORUZ
2013’ten bu yana geçen on yılda birçok kez bir araya gelen Avrasya’nın iki büyük lideri Xi ve Putin, 43. görüşmelerini Forum’dan hemen önce Pekin’de yaptı. Xi, Putin’i “eski dostum” olarak nitelendirdi ve Rusya ile “yakın ve etkili stratejik ortaklığın” altını çizdi. Putin de “İkili olarak çok emin adımlarla ilerliyoruz” dedi ve iki ülke arasındaki yıllık ticaretin yıl sonuna kadar 200 milyar doları aşacağını sözlerine ekledi.
Putin, KYG’yi “daha adil, çok kutuplu dünyayı yaratmayı amaçlayan uluslararası bir plan” olarak övdü, KYG ve Avrasya Ekonomik Birliği arasındaki uyuma dikkat çekti.
ÇKP’nin yayın organı Halkın Günlüğü gazetesi, Xi ve Putin görüşmesini, “yüksek düzeyde stratejik ortaklık sergilendi” ifadeleri ile gördü ve şu yorumlarla devam etti: Çin-Rusya ortaklığı, karşılıklı yarara yönelik açık bir işbirliği, küresel istikrar için önemli güçlerin birlikteliğini sergiliyor.
ABD’DEN ÇİN’E RUSYA YAPTIRIMLARI
Rusya’ya yönelik siyasi, ekonomik ve teknolojik desteğini sürdüren Çin’e ABD’den yeni yaptırımlar geldi. Kuşak ve Yol Forumu’ndan hemen bir gün önce, ABD Ticaret Bakanlığı, Çin’e çip ve teknoloji ihracatı üzerindeki kontrolleri genişleten yeni bir dizi yaptırım kararı açıkladı. ABD Ticaret Bakanlığı geçen ay da Rusya’ya silah yapım ekipmanı sağlamakla suçladığı 11 Çinli şirkete, ticaret kısıtlamaları içeren yaptırımlar getirmişti.
Bu bağlamda düşünüldüğünde, Xi’nin açılış konuşmasında, daha önce açıklanan Küresel Kalkınma Girişimi, Küresel Güvenlik Girişimi ve Küresel Medeniyet Girişimi’ne ek olarak bir de “Küresel Yapay Zekâ Yönetişim Girişimi”ni açıklaması oldukça önemli. Yeni “Yapay Zekâ Girişimi, Washington’un Çin’in daha gelişmiş çiplere erişimini sınırlandıran yeni yaptırımlar başlatmasından bir gün sonra açıklanmasını da göz önüne alırsak, esas olarak ABD’ye karşı koymakla ilgili olduğunu gösteriyor.
KİMLER KATILMADI?
Üçüncü Kuşak ve Yol Forumu’na katılmayan ülke ve kuruluşlar da dünyadaki cepheleşme içinde ülkelerin tutumunu net olarak ortaya koyuyor. Yunanistan, İtalya, Çek Cumhuriyeti ve İsviçre, önceki iki Forum’a da katılmalarına rağmen bu sene temsilci göndermediler.
Ayrıca Uluslararası Para Fonu (IMF) ilk kez Forum’a bir direktör göndermedi, ancak BRICS’e bağlı Yeni Kalkınma Bankası (NDB) Başkanı Dilma Rousseff ön sırada yer aldı. Böylece, IMF’nin “acı reçeteleri” yerine NDB’nin kalkınma kredileri, gelişen dünya ülkeleri ile birlikte yaratılan yeni uluslararası düzen açısından düşünüldüğünde güven tazeleyici oldu diyebiliriz.
TÜRKİYE NEREDE?
Forum’a, KYG’nin önemli bir bileşeni olan ülkemizin üst düzey katılım göstermemesinin ise Türkiye için bir talihsizlik olduğunu belirtelim. Batı sistemi içinde üretimden kopan, ekonomik ve siyasi yaptırımlara maruz kalan Türkiye açısından KYG, önemli fırsatlar sağlamanın yanı sıra yeni uluslararası düzenin kuruluşunda ülkemize öncü rol olanakları da vermektedir. Türkiye’de bir tek Vatan Partisi’nin KYG bileşeni olarak siyasi, ekonomik ve askeri işbirliği programı olması, KYG içinde daha aktif bir konuma kendisini taşıyacak BRICS ve Şanghay İşbirliği Örgütü’ne tam üyelik hedeflerini savunması, 21. yüzyılda jeopolitik kırılmayı derinleştirecek bir stratejidir.
YENİ DÖNEMDE 8 MADDELİK EYLEM PLANI
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Forum’un açış konuşmasında “Yüksek Kaliteli Kuşak ve Yol İşbirliğini” desteklemek için yeni eylem planı açıkladı. İşte Xi’nin açılış konuşmasında sunduğu 8 maddelik yeni eylem planı:
1- Kuşak ve Yol için çok boyutlu bağlantı ağının oluşturulması:
Çin, Çin-Avrupa Demiryolu Ekspresinin yüksek kaliteli gelişimini hızlandıracak, trans-Hazar uluslararası ulaşım koridoruna katılacak, Çin-Avrupa Demiryolu Ekspresi İşbirliği Forumuna ev sahipliği yapacak ve Avrasya kıtası boyunca doğrudan demiryolu ve karayolu taşımacılığı ile bağlantılı yeni bir lojistik koridoru inşa etmek için ortak çaba sarf edecek. “Deniz İpek Yolu” kapsamında limanları, nakliye ve ticaret hizmetlerini güçlü bir şekilde entegre edecek ve Yeni Uluslararası Kara-Deniz Ticaret Koridoru ile Hava İpek Yolu’nun inşasını hızlandıracak.
2- Açık bir dünya ekonomisinin tesis edilmesine destek verilmesi:
Çin, İpek Yolu e-ticaret işbirliği için pilot bölgeler kuracak, daha fazla ülkeyle serbest ticaret anlaşmaları ve yatırım koruma anlaşmaları imzalayacak. İmalat sektöründe yabancı yatırımlara erişim üzerindeki tüm kısıtlamaları kaldıracak. Uluslararası yüksek standartlı ekonomik ve ticari kurallar ışığında, sınır ötesi hizmet ticareti ve yatırımında yüksek standartlı açılımı daha da ilerletecek, dijital ve diğer ürünler için pazar erişimini genişletecek ve devlete ait işletmeler, dijital ekonomi, fikri mülkiyet ve devlet alımları gibi alanlarda reformu derinleştirecek. Bu bağlamda Çin ayrıca her yıl Küresel Dijital Ticaret Fuarı düzenleyecek.
3- Pratiğe yönelik işbirliğinin yürütülmesi:
Çin hem imza projelerini hem de “küçük ama akıllı” geçim programlarını teşvik edecek. Çin Kalkınma Bankası ve Çin İhracat-İthalat Bankası ortaklığında 350 milyar RMB’lik bir finansman penceresi açacak. İpek Yolu Fonu’na 80 milyar RMB daha enjekte edilecek. Bu bankalar birlikte Kuşak ve Yol projelerini piyasa ve ticari işleyiş temelinde destekleyecek.
4- Yeşil kalkınmanın teşvik edilmesi:
Çin yeşil altyapı, yeşil enerji ve yeşil ulaşım gibi alanlarda işbirliğini derinleştirmeye devam edecek ve KYG Uluslararası Yeşil Kalkınma Koalisyonuna desteğini arttıracak. Çin, KYG Yeşil İnovasyon Konferansını düzenlemeye devam edecek ve güneş enerjisi endüstrisi için diyalog ve değişim mekanizmaları ile yeşil ve düşük karbonlu kalkınma konusunda uzmanlardan oluşan bir ağ kuracak. Çin, Kuşak ve Yol için Yeşil Yatırım İlkelerini uygulayacak ve 2030 yılına kadar ortak ülkeler için 100 bin eğitim fırsatı sağlayacak.
5- Bilimsel ve teknolojik inovasyonun hızlandırılması:
Çin, Kuşak ve Yol Bilim, Teknoloji ve İnovasyon İşbirliği Eylem Planını uygulamaya devam edecek, ilk Kuşak ve Yol Bilim ve Teknoloji Değişimi Konferansını düzenleyecek, diğer taraflarla kurulan ortak laboratuvarların sayısını önümüzdeki beş yıl içinde 100’e çıkaracak ve diğer ülkelerden genç bilim insanlarının Çin’de kısa süreli programlarda çalışmalarını destekleyecektir. Bu Forum’da Çin, Yapay Zeka (AI) Yönetişimi için Küresel Girişimi ortaya koyacak. Diğer ülkelerle değişim ve diyaloğu arttırmaya ve dünyada sağlam, düzenli ve güvenli yapay zeka gelişimini ortaklaşa teşvik edecek.
6- Halklar arasında temasların ve insandan-insana diplomasinin desteklenmesi:
Çin, KYG ortak ülkeleriyle medeniyetler diyaloğunu geliştirmek için Liangzhu Forumuna ev sahipliği yapacaktır. İpek Yolu Uluslararası Tiyatrolar Birliği, İpek Yolu Uluslararası Sanat Festivali, İpek Yolu Uluslararası Müzeler Birliği, İpek Yolu Uluslararası Sanat Müzeleri Birliği ve İpek Yolu Uluslararası Kütüphane Birliği’nin yanı sıra Çin, İpek Yolu Şehirleri Uluslararası Turizm Birliği’ni de kurmuştur. Ve Çin hükümetinin burslu İpek Yolu Programına devam edeceğiz
7- Dürüstlüğe dayalı Kuşak ve Yol işbirliğinin teşvik edilmesi:
Çin, işbirliği ortaklarıyla birlikte Kuşak ve Yol Dürüstlük İnşasının Başarıları ve Beklentileri ile Kuşak ve Yol Dürüstlük İnşasına İlişkin Üst Düzey İlkeleri yayınlayacak ve Kuşak ve Yol İşbirliğine Dahil Olan Şirketler için Dürüstlük ve Uygunluk Değerlendirme Sistemini kuracaktır. Ayrıca Kuşak ve Yol işbirliğinde dürüstlüğün teşvik edilmesine yönelik araştırma ve eğitim çalışmaları yürütmek üzere uluslararası kuruluşlarla birlikte çalışacak.
8- Uluslararası Kuşak ve Yol işbirliği için kurumsal yapının güçlendirilmesi:
Çin, enerji, vergilendirme, finans, yeşil kalkınma, afet azaltma, yolsuzlukla mücadele, düşünce kuruluşu, medya, kültür ve diğer alanları kapsayan çok taraflı işbirliği platformlarının inşasını güçlendirmek için KYG ortağı ülkelerle birlikte çalışacaktır. Çin, Kuşak ve Yol Forumu’na ev sahipliği yapmaya devam edecek ve Forum için ayrı bir sekretarya kuracak.
