Trump’tan İsrail’e papazlı güvence

ABD Başkanı Donald Trump, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile yaptığı basın toplantısında Türkiye’ye aba altından sopa gösterdi.

İsrail’in Filistin’e yönelik saldırıları sürerken Netanyahu, 7 Nisan’da Beyaz Saray’da Trump’la görüştü. Gazze konusunun masaya yatırıldığı görüşmenin ardından iki lider, basına açıklamalarda bulundu. Trump, Türkiye ile İsrail arasındaki “Suriye sorununu” çözebileceğini belirterek şunları kaydetti:

“Erdoğan’la harika ilişkilerim var. Erdoğan’ı seviyorum, o da beni seviyor. Basın çok sinirleniyor onu sevdiğimi söylediğimde. Birlikte çok şey yaptık. Hiçbir zaman bir sorunumuz olmadı. Çok şey atlattık ve hiçbir zaman bir sorunumuz olmadı. Hatırladığınız gibi, rahibimizi Türkiye'den geri aldık. Bunu hatırlıyor musun? Bu o zamanlar büyük bir olaydı ve onu geri aldık.

“(Netanyahu’ya) Başbakan’a dedim ki eğer Türkiye ile bir sorunun varsa, gerçekten bunu çözebileceğimi düşünüyorum. Siz makul olduğunuz sürece; bu konuda siz de biz de makul olmalıyız. Türkiye ile ve liderleriyle çok iyi bir ilişkim var ve bunu çözebileceğimizi düşünüyorum.”

CASUSLUKTAN TUTUKLANDI

Trump’ın konuşmasında değindiği Rahip Brunson olayı, 2016-2018 yıllarında ABD ile Türkiye arasında krize neden olmuştu.

15 Temmuz darbe girişiminin ardından ABD vatandaşı olan İzmir Diriliş Kilisesi Rahibi Andrew Craig Brunson ve eşi hakkında “milli güvenliği tehdit eden faaliyetlerde bulunduğu” gerekçesiyle sınır dışı karar verilmişti. 20 yıl Türkiye'de yaşayan Brunson çifti, İzmir Mimar Sinan Mahallesi'ndeki evlerinden alınarak Göç İdaresine teslim edilmişti. Ancak Rahip, sınır dışı işlemleri sürerken 15 Temmuz soruşturmasındaki bir gizli tanığın verdiği ifade üzerine, “FETÖ ve PKK bağlantılı olduğu” gerekçesiyle 9 Aralık 2016’da tutuklandı.

Brunson hakkında hazırlanan iddianamede, “Devletin gizli kalması gereken bilgilerini siyasal veya askeri casusluk amacıyla temin etmek” suçlamasıyla 20, toplamda 35 yıla kadar hapis istendi.

GÜLEN’LE TAKAS TEKLİFİ

Krize neden olan tutuklama olayı, ilk kez 16 Mayıs 2017’de Washington'da yapılan Trump-Erdoğan görüşmesinde gündeme geldi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 28 Eylül 2017’de Beştepe'de yaptığı bir konuşmada, “Diyorlar ki, papazı bize verin. Bir papaz da sizde var. Siz onu bize verin, biz de onu yapalım yargıda gereğini size verelim.” diyerek Brunson’a karşı Fetullah Gülen’in takas edilmesini teklif etti.

16 ay tutuklu kalan Brunson’un yargılaması, 16 Nisan 2018’de başladı ve “FETÖ/PDY üyeliği ve yöneticiliği” suçlaması yöneltildi. İlk duruşmayı, çok sayıda ABD’li senatör mahkeme salonundan takip etti.

YAPTIRIM HAZIRLIĞI

Davanın başlamasının ardından Trump, “Papaz Brunson Türkiye'de zulme uğruyor.” dedi. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wess Mitchell de yaptırım tehdidinde bulundu. Mitchell, Brunson'ın serbest bırakılmaması halinde, “Türkiye için sonuçları olabilir.” ifadesini kullandı. Bir gün sonra iki senatör yaptırım için çalışmalara başladı.

Yargılamanın ardından ABD’nin F-35’ler karşılığında Brunson’un serbest bırakılması çıkışına Türk Hükümeti’nden yanıt gecikmedi. Dönemin Başbakan Yardımcısı Bekir Bozdağ, F-35'lerin teslimatı karşılığında Andrew Brunson'un serbest bırakılması talebinin bir tehdit olduğunu söyledi.

EV HAPSİNE ÇEVRİLDİ

Rahip Brunson’u 29 Haziran 2018’de cezaevinde ziyaret eden senatörler Lindsey Graham ve Jeanne Shaheen, Recep Tayyip Erdoğan ile de görüştü. İki senatör, aynı zamanda Türkiye’ye yönelik yaptırımları hazırlayan senatörlerdi.

Bu süreçte iki kez tahliye talebi reddedilen Brunson'un üçüncü talebi de 18 Temmuz 2018’de reddedildi. Kararın ardından dolar, 3,79 TL’den 4,79 TL seviyesine geldi.

25 Temmuz’da da sağlık sorunları gerekçe gösterilerek Brunson hakkında ev hapsi kararı verildi. Rahibin, ziyaretçi kabul edebileceği, internet ve tüm iletişim araçlarını kullanabileceği de açıklandı.

Ancak bir gün sonra Trump ve yardımcısı Pence, yaptıkları açıklamalarda, rahibin bırakılmaması durumunda Türkiye’ye yaptırım uygulayacaklarını ifade ettiler.

BAKANLAR KARA LİSTEDE

Yaptırım sopasını gösteren ABD, ilk adımı 1 Ağustos’ta attı ve Brunson'ın ‘serbest bırakılmamasında payları bulunduğu’ gerekçesiyle İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdulhamit Gül'e yaptırım kararı aldı. İki bakanın kara listeye alınarak ABD'deki mal varlıklarına el konulması, ülkeye girişlerinin ve ABD ile tüm ticari ve finansal ilişkilerinin dondurulması kararlaştırıldı.

Krize neden olan Brunson olayı, 12 Ekim 2018’de sona erdi. İzmir 2. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen son duruşmada, 35 yıla kadar hapsi istenen Andrew Brunson hakkında “Terör örgütleri adına suç işlediği ve casusluk yaptığı” suçlamasıyla 3 yıl 1 ay 15 gün hapis cezası verildi.

Ev hapsi ve yurt dışı yasağı kaldırılan Brunson, aynı gün İzmir Adnan Menderes Havalimanı’ndan kalkan bir uçakla ABD’ye gitti. Brunson’u Beyaz Saray’da ağırlayan Trump, “Türkiye'ye karşı tavrımız çok sertti. Kesinlikle hiçbir anlaşma yapmadık. Doğruyu söylemek gerekirse yapılan tek anlaşma, ona da anlaşma dersiniz, psikolojik bir anlaşmadır.” dedi.

DOLAR 8 LİRAYA DAYANDI

ABD’nin Soylu ve Gül hakkındaki yaptırımları açıkladığı 1 Ağustos 2018’de dolar 5 TL’yi geçti. Trump, 13 Ağustos’ta açıkladığı ikinci aşama yaptırımlar içinde, Türkiye’den çelik ve alüminyum ithalatına gümrük vergisini arttırma kararını aldıklarını duyurdu. Bunun üzerine dolar 7,21 TL’yi gördü.