ABD-Japonya’nın ASEAN hamleleri
Japonya – Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) ile 1973 yılına uzanan sentetik kauçuk üzerine ticari anlaşmazlıkları çözmek amacıyla kurulan ve zaman içinde gelişen ilişkilerinin 50. Yılı sebebiyle bir zirve düzenledi.
Çin’in bölgede artan nüfuzunun bölgenin jeopolitik konumunu değiştirmesi kaygısıyla birlikte, ekonomik ve güvenlik konularına ilişkin konularda ilişkileri derinleştirmek amacıyla düzenlenen zirvede ticari iş birliklerinden ziyade güvenlik ve savunma iş birlikleri gündem oldu.
ASEAN, 1967 yılında ekonomik, sosyal ve diğer alanlarda iş birliği amacıyla kurulmuştur ve bölgesel barış ve istikrarın sağlanması amacıyla Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur, arasında kuruldu ve daha sonra Bruney, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya’nın katılımıyla 10 ülkeli bir uluslararası örgüt haline geldi. Japonya’da düzenlenen zirveye Myanmar hariç 9 (üye) ülke ve gözlemci sıfatıyla olası yeni üye ülke Doğu Timor katıldı.
ÇİN’İN BÖLGEDE MUAZZAM YÜKSELİŞİ
Önemli bir ticaret koridoru olan Güney Çin Denizi’nde Çin’in gemi ve güvenlik önlemleri sayısını arttırması esas olarak ABD’yi rahatsız ettiğinden bölge genelindeki ülkeleri Çin’e karşı bir cephede buluşturmak arzu edilen bir hedef. The Mainichi Gazetesi’nin haberine göre uzmanlar, bir yandan Çin’in bölgedeki muazzam yükselişi karşısında Japonya’nın Güneydoğu Asya ülkeleriyle güvenlik bağlarını ikili temelde geliştirmeye yönelik savunma iş birliklerini teşvik etmekte haklı olduğunu belirtirken, bir yandan da Japonya’yı yakın müttefiki ABD ile Çin arasındaki rekabette ASEAN ülkelerini bir taraf seçmeye zorlamaktan kaçınması konusunda uyarıda bulundu. The Mainichi’ye konuşan Ulusal Savunma Çalışmaları Enstitüsü Direktörü Tomotaka Shoji, çok taraflı konularda temel prensipleri vurgulamanın Japonya için önemli olduğunu ve bu prensiplerin hukukun üstünlüğünü ve seyrüsefer serbestisini içerdiğini vurguladı. Ayrıca, Çin’in ASEAN ülkeleriyle bazı güvenlik sorunları da teşkil eden çok boyutlu bir ilişkisinin olduğunu ancak tüm bunların yanında önemli bir ekonomik partner olduğunu belirtti. Bu sebeple Japonya’nın hiçbir ASEAN ülkesini ABD ve Çin arasında seçim yapmaya zorlamaması gerektiğini vurguladı. Ekonomik partnerliği rakamlara dökecek olursak; ASEAN’ın açıkladığı verilere göre Çin 2009'dan bu yana ASEAN'ın en büyük ticaret ortağı oldu ve aralarındaki ticaret 2022'de 700 milyar doları aşarak ASEAN'ın ABD veya Japonya ile olan ticaretini oldukça geride bıraktı.
ABD’NİN HAMLELERİ
ABD'nin Asya-Pasifik'te dünyanın en yoğun deniz yollarından biri olan Güney Çin Denizi’ne kıyısı bulunan Vietnam ve Filipinler ile Çin arasındaki anlaşmazlıkları öne çıkarma ve sorunları bölgesel düzeyde çözmek isteyen Çin'in yalnızlaştırılması stratejisi sonbaharda Vietnam ile yaptığı kapsamlı stratejik işbirliği ortaklığıyla daha net bir hal kazandı. Japonya’nın da hemen sonrasında Vietnam ziyareti ve güvenlik ve ekonomi alanları başta olmak üzere işbirliklerini geliştirme anlaşmaları ASEAN’da Çin’in Güney Çin Denizi’nde bir güvenlik tehdidi oluşturduğu fikrinin beslenmeye çalıştığını ortaya koymakta. Bu da Japonya ile ASEAN arasındaki işbirliklerinin ticaret odağından giderek güvenliğe kaydığını göstermektedir. The Japan Times, toplantıda yapılan ortak açıklamada katılımcı ülkelerin deniz güvenliği işbirliğini arttırma konusunda anlaştığını ancak bunun Çin’in ismi zikredilmeden ifade edildiğini belirtti. Zirveden sonra Japonya Malezya’ya 2,8 milyon dolar değerinde uyarı ve gözetleme ekipmanı sağlayacağını duyurdu. Yine geçen ay Japonya, Filipinler’e sahil güvenlik gemisi satın alınması ve ona bir radar sistemi sağlanması konusunda anlaşırken bir yandan da iki ülkenin birbirlerinin topraklarında asker konuşlandırılması fikrini tartıştıklarını açıkladı. Vietnam’ın hem batıyla hem de Çin ile dengeli ve uyumlu bir diplomasiye sahip olduğunu biliyoruz. ASEAN zirvesinden birkaç gün önce Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Vietnam Devlet Başkanı Vo Van Thuong ile başkent Hanoi’de bir araya geldi ve ikili ülke ilişkilerinde kapsamlı stratejik iş birliğinin "Çin-Vietnam topluluğu" seviyesine yükseltildiğini belirtti. Önümüzdeki dönemde Asya-Pasifik’in değişen konjonktüründe Japonya’nın daha aktif bir rol oynamaya başladığı ve bu durumun bölgedeki rekabeti ve kutuplaşmayı arttıracağı öngörülebilir.
(1) Japan focusing on boosting bilateral security ties with diverse ASEAN https://mainichi.jp/english/articles/20231220/p2g/00m/0na/023000c
(2) Japan and ASEAN vow to widen cooperation after 50 years of ties
https://www.japantimes.co.jp/news/2023/12/17/japan/politics/japan-asean-summit/
(3) Japan and Vietnam agree to deepen security cooperation
https://www.japantimes.co.jp/news/2023/11/27/japan/japan-vietnam-security-cooperation/
(4) 50 years of ASEAN - JAPAN Relations
https://japan.kantei.go.jp/ongoingtopics/asean_en/index.html
(5) Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN)
https://www.mfa.gov.tr/guneydogu-asya-ulkeleri-birligi.tr.mfa
