ABD Kongresi’nde Türkiye’ye Doğu Akdeniz kıskacı

Cumhuriyetçi Parti’den ABD Temsilciler Meclisi Üyesi Nicole Malliotakis, Kongre’ye “2025 Doğu Akdeniz'de Amerikan-Helen-İsrail Terörle Mücadele ve Deniz Güvenliği Ortaklığı Yasası” başlıklı bir tasarı sundu. Tasarı, ABD, Yunanistan, İsrail ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) arasındaki “3+1” işbirliğini kurumsallaştırmayı hedefliyor. Tasarıya göre ABD, Uluslararası Askeri Eğitim ve Öğretim (IMET) programı kapsamında İsrail, Yunanistan ve GKRY için ek bütçe ayırmayı planlıyor. Tasarı, ABD'nin GKRY'ye yönelik silah ambargosunun tamamen kaldırılmasını da içeriyor. Kongre üyeleri Thomas Kean Jr., Dan Goldman ve Josh Gauthamer tarafından da desteklenen düzenlemenin, Amerikan Helenik Enstitüsü (AHI) tarafından hazırlandığı belirtiliyor. Amerika’daki Yunan lobisi olarak bilinen AHI, yasa tasarısını desteklediğini açıklayarak, “Bu düzenleme, Doğu Akdeniz'deki güvenlik koordinasyonunda kritik bir adım olacak.” ifadelerini kullandı.

Tasarı, Temsilciler Meclisi’nde onaylanırsa önümüzdeki haftalarda Senato'ya sunulacak. Ulusal Savunma Yetkilendirme Yasası'na (NDAA) dahil edilmesi ve tahsis edilecek fonların onaylanması sürecinde ise ek düzenlemeler de gündeme gelebilir.

ABD'NİN VARLIĞI KURUMSALLAŞACAK

Tasarı, Doğu Akdeniz'de jeopolitik hareketliliğin arttığı ve ABD'nin bölgedeki müttefikleriyle işbirliğini daha kurumsal bir yapıya dönüştürmeyi amaçladığı bir dönemde gündeme geldi. ABD Uluslararası Kalkınma Finans Kurumu'nun (DFC), Yunanistan-GKRY-İsrail elektrik bağlantı projesine katılma müzakereleriyle eş zamanlı olarak sunulan yasa önerisi, bölgedeki ABD etkisini artırmayı hedefliyor. 2019'da kabul edilen “Doğu Akdeniz Güvenlik ve Enerji Ortaklığı Yasası” ve 2021'de yürürlüğe giren “ABD-Yunanistan Savunma ve Parlamentolar Arası Ortaklık Yasası” sonrasında hazırlanan bu yasa tasarısı, ABD'nin bölgedeki varlığını daha da pekiştirmeyi amaçlıyor.

TASARININ ANA HÜKÜMLERİ

ABD, Yunanistan, GKRY ve İsrail arasındaki güvenlik işbirliğini güçlendirmek için çeşitli düzenlemeler içeren yasa tasarısının hükümleri şunlar:

- Girit’teki Suda Körfezi’nde TRIREME adlı deniz güvenliği eğitim programı oluşturulacak.

- Kıbrıs’taki CYCLOPS eğitim merkezinde terörle mücadeleye yönelik CERBERUS adlı yeni bir program hayata geçirilecek.

- Pentagon'un finansmanı ile dört ülkenin katılımına açık eğitim programları düzenlenecek.

- Yunanistan’a Suda Körfezi’nde deniz güvenliği ekipmanlarının satın alınması için 5 milyon dolar tahsis edilecek.

- CYCLOPS’un genişletilmesi için GKRY’ye 5 milyon dolar ek kaynak ayrılacak.

- Yunanistan ve GKRY, 2026-2029 yılları arasında yıllık 2 milyon dolar ek fon alacak.

- ABD’nin GKRY’ye yönelik silah ambargosunun yıllık gözden geçirilme şartı kaldırılacak ve ambargo tamamen sonlandırılacak.

- “3+1” çerçevesinde yeni güvenlik işbirliği stratejileri geliştirilecek.

- IMET programı kapsamında İsrail’e dört yıl içinde toplam 4 milyon dolar, Yunanistan ve GKRY’ye ise 1’er milyon dolar ek bütçe tahsis edilecek.

EK BÜTÇE SAĞLANACAK

Tasarı, ABD Savunma Bakanlığı tarafından yürütülecek TRIREME programına 2026-2029 yılları arasında yıllık 1,5 milyon dolar bütçe ayırıyor. Deniz güvenliği eğitimi altyapısının geliştirilmesi için 2026 yılında bir defaya mahsus 5 milyon dolarlık bir yatırım yapılması planlanırken, ek destekler için yılda 2 milyon dolar ayrılması hedefleniyor. Yunanistan'a tahsis edilecek bu fon, Souda Körfezi’ndeki eğitim tesislerini güçlendirmek için kullanılacak. CERBERUS programı da dört yıl boyunca yıllık 1,5 milyon dolar ile desteklenecek. Buna ek olarak, CYCLOPS merkezinin operasyonlarını genişletmek amacıyla 2 milyon dolar tahsis edilecek. 2026 yılında yeni terörle mücadele eğitim binaları ve ekipmanları için 5 milyon dolar daha sağlanacak. ABD Savunma ve Dışişleri Bakanları her yıl Kongre’ye program sonuçları hakkında brifing verecek ve 3+1 yapısı çerçevesinde uzun vadeli güvenlik stratejileri oluşturulacak.

SİLAH AMBARGOSU KALDIRILACAK

Tasarı, 2020 yılında kaldırılan ancak yıllık gözden geçirme şartı bulunan GKRY’ye yönelik silah ambargosunun tamamen kaldırılmasını öngörüyor. Mevcut düzenlemelere göre, ABD yönetimi her yıl mali şeffaflık ve güvenlik işbirliği kriterlerine göre ambargonun kaldırıldığını teyit etmek zorundaydı. Yeni tasarı, bu zorunluluğu ortadan kaldırarak ambargoyu kalıcı şekilde iptal etmeyi amaçlıyor.

3+1 ÇERÇEVESİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Tasarı, 2021’de kurulan ABD Parlamentolar Arası Grubu’nun süresiz hale getirilmesini öngörüyor. Grup, altı ABD senatörü ve altı ABD temsilcisinden oluşan bir güvenlik alt grubu ile genişletilecek. Ayrıca, ABD Savunma, Dışişleri ve İç Güvenlik Bakanlıklarından yetkililerin de içinde yer alacağı yeni bir yürütmeler arası güvenlik grubu kurulacak. Bu yapı, Yunanistan, GKRY ve İsrail ile güvenlik işbirliği için yılda en az iki kez toplanacak. Tasarı, IMET programı için yeni bir finansman artışı da öngörüyor. Buna göre, İsrail dört yıl boyunca yılda 1 milyon dolar ek bütçe alacak. Yunanistan ve GKRY ise her yıl 250 bin dolar ek finansman alacak. Bu fonlarla askeri personelin ABD kurumlarında eğitimi sağlanacak ve bölgesel güvenlik işbirliği güçlendirilecek.