ABD’nin Belarus’a gübre yasağı gıda arzında tehlike yaratıyor

ABD ve Avrupa Birliği (AB)’nin Belarus potasyum gübresine ve tek üreticisi JSC Belaruskali'ye uyguladığı transit geçiş yasağı, hem Türkiye hem de dünyada gıda arzında sorun yaratıyor ve fiyatların yükselmesine neden oluyor. Dünyanın en büyük ikinci potasyum üreticisi olan JSC Belaruskali’nin Baltık Denizi limanlarından transit geçişi yasaklanmadan önce Belarus'un küresel potasyum gübresi ticaretindeki payı yaklaşık yüzde 20 idi. Ancak JSC Belaruskali ürününün küresel üretim ve ihracattaki payı 2022 yılının ilk yarısının sonunda yüzde 10'a düştü.

AFRİKA’DA HASAT YÜZDE 16 DÜŞTÜ

Belarus potasyum gübre üretim ve ihracatındaki bu düşüş, 2021'in aynı dönemine kıyasla küresel potasyum gübre üretiminde yüzde 16,3'lük veya 5,9 milyon tonluk, küresel ihracatta ise yüzde 20,2'lik veya 5,8 milyon tonluk bir düşüşe yol açtı. Belarus'un Afrika potasyum gübresi pazarındaki payı 2022 yılında yüzde 41,7'den yüzde 2,8'e düştü. Bu durum nedeniyle, Afrika'daki tahıl hasadında yüzde 16,1 oranında bir düşüş görüldü.

GÜBRE FİYATLARI YÜKSELDİ

Belarus'un dünya piyasalarındaki potasyum gübre sıkıntısının bu gübrelerin kullanımının azalmasına, verimin düşmesine ve gıda fiyatlarının yükselmesine yol açtığı yönünde değerlendirmeler öne çıkıyor. Ayrıca, küresel gıda güvenliği kötüleştikçe ve küresel pazarda potasyum gübre kıtlığı ortaya çıktıkça gübre fiyatlarını yükseliyor. Yaptırımların ilk başladığı tarihler olan 2022 yılı Şubat ayında Gübre Üreticileri İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği Başkanı Metin Güneş de Belarus’a uygulanan yaptırımların potasyum gübrelerinde erişimi zorlaştıracak ve fiyatların artmasına neden olacağını dile getirmişti. Dünya Bankası tahminlerine göre, 2023 yılında potasyum gübresinin ortalama dünya fiyatı ton başına 475 dolara, 2024 yılında ise 425 dolara gerileyecek. Küresel potasyum gübresi fiyatları 1 Ocak 2022 itibariyle ton başına 221 dolardı.

BELARUS’TAN ÇAĞRI

Belarus tarafı ise küresel gıda güvenliğine yönelik riskler nedeniyle Belarus potasyum gübresinin kısıtlamalardan muaf tutulması ve Latin Amerika, Asya ve Afrika dahil olmak üzere Belarus gübrelerinin küresel pazara engelsiz geçişinin yeniden sağlanması konusunda yardım çağrısında bulunuyor. Ayrıca küresel gıda güvenliği için Ukrayna tahılının Baltık Denizi limanlarından transit geçişi için herhangi bir ön koşul olmaksızın topraklarını tahsis etmeye hazır olduğunu belirtiyor.