ABD’nin ipiyle kuyuya inilmez! Kaybeden Ukrayna ve Avrupa oldu

Avrupa’da üç yıldır güvenlik endişeleri yaratan Rusya-Ukrayna savaşı artık sona yaklaşmış vaziyette. Görüşmeler, savaşı kazanmış gözüken Rusya ile Ukrayna’yı kendi vekalet savaşına sürükleyen ABD arasında gerçekleşiyor. Savaşın başından itibaren Ukrayna’ya milyarlarca dolar değerinde yardım yapan Avrupa ise görüşmeleri medyadan takip ediyor. Görüşme masasında Avrupa’nın ve Ukrayna’nın söz hakkı yok. Gelişmeleri Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi, siyaset bilimci Doç. Dr. Deniz Tansi Gökçe Aydınlık Avrupa’ya anlattı.

Doç. Dr. Deniz Tansi Avrupa’da ana akım siyasetin çöktüğünü belirtirken, Avrupa’nın Trump yönetimiyle beraber ‘dışarda kaldığını’ belirtti. Tansi, şunları ifade etti:

‘AVRUPA’DA ANA AKIM SİYASET ÇÖKTÜ’

“Avrupa'da ana akım siyasetin ciddi anlamda çöktüğünü düşünüyorum. Burada ister merkez sağ, ister merkez sol olsun durum böyle. Mesela burada en çok etkilenen iktidarlardan bir tanesi Almanya'daki Scholz hükümeti. Elbette 23 Şubat’ta nasıl bir sonuç çıkacak şu anda kestirmek zor. Hıristiyan demokratlardan oluşan bir koalisyon mu olacak? Bir yandan AfD yükselişi var. Avrupa'da aşırı sağın yükselişinden söz ediyoruz. Ama çok ilginçtir ki bu partiler ister Le Pen, ister Meloni, bunların hepsi farklı zeminlerde ifade edebilir. Ancak bu partilere işte bir boyutta baktığımız zaman bir yandan Trump'la çok iç içelik var. Ama bir yandan da Rusya'ya sempatik bakan partiler. Dolayısıyla burada farklı bir zemin var. Yani Avrupa siyasetinin genel anlamda bir çöküşünden söz ediyoruz.”

‘UKRAYNA KULLANILDI’

“Mevcut ana akım siyasetinde Macron bir zirve yapmaya çalıştı. Fakat o zirvede bir birlik beraberlik sağlansa da bugün gelinden noktada Avrupa Birliği bağlamında baktığınızda Avrupa Birliği’nin bir askeri gücü yok. Dolayısıyla stratejik bir güç değil. Savunması ABD'nin savunma şemsiyesiyle sağlanıyor. Biden döneminde bu neoliberal küreselleşmeci anlayışlar çerçevesinde, İskandinav gelişmesi de bu anlamda yaşandı. Ve bir şekilde Ukrayna kullanıldı. Benim üzüldüğüm Ukrayna halkı. Çünkü Zelenski gibi ya da Gürcistan'daki Saakaşvili hükümeti gibi hükümetler kendi halklarını düşünmekten ziyade Batı tarafından kullanışlı birer aparat oldular.”

‘BATI ADINA VEKALET SAVAŞI’

“Resmen gündeme tam olarak alınmasa da Ukrayna ve Gürcistan'ın NATO üyeliği konuşuluyordu. Bugün itibariyle geldiğimiz noktada NATO üyeliği hayali gerçekleşmedi. Ukrayna topraklarının önemli bir kısmını kaybetti. Donetsk, Luhansk ve Kırım. Öte yandan baktığımızda pek çok insan sığınmacı haline düştü. Avrupa ülkelerine sığındılar. Yine baktığımızda ülkenin altyapısı ciddi anlamda felç oldu. Burada meşru müdafaa zemininde söylenecek bir şey yok. Ancak bir vekalet savaşına da dönüştü bu iş. Batı adına bir vekalet savaşı. Burada Amerika’nın bakış açısını da anlamalıyız. Trump’ın söylediğine göre bu savaşın Amerika için bir anlamı yok. Trump daha fazla silah göndermek, para göndermek istemiyor. Trump yönetimi ek olarak buradaki yer altı madenleri ya da buna benzer süreçlerden de bir bedel istiyor. Dolayısıyla bakıldığında aslında Trump'ın stratejisi, Rusya'yı bir tehdit olmaktan çıkartmak. Çünkü daha çok Çin'i ön plana alan ya da Çin'i önceleyen bir siyaset anlayışı var.”

‘AVRUPA DIŞARDA KALDI’

“Bu anlamda değerlendirdiğimde de Avrupa, o eski günlerini belki anımsayarak, hani bir siyasal özne olduğunu hesap ederek birtakım siyasetler ortaya koymaya çalışıyor. Burada Biden yönetiminin, özendirici, o neoliberal güzelleşmeci mantığı da çok fazla ön plandaydı. Ama bugün Trump yönetimiyle beraber, açıkçası Avrupa dışarıda kalmıştır. Avrupa bu anlamda demode bir siyaset ortaya koymuştur. Şu anda bunu sindirecekler. Bu zaman alacak tabii, bir zaman gerekiyor içselleştirmek için. Buna da alışacaklar ama büyük olasılıkla benim gördüğüm, Avrupa'daki siyasal iktidarların değişeceğidir. Ama bunun için bekleyeceğiz. Pazar günü, Almanya'da seçimler var. İngiltere'deki hükümet ne kadar ayakta kalabilir. Bunların hepsini ayrı ayrı değerlendirmek gerekir.”

‘RUSYA NATO GENİŞLEMESİ ENGELLENDİ’

“Rusya'nın kazanımları var, doğrudur. Ama aynı zamanda Rusya üç yıl boyunca savaştı ve ister istemez bir yıpranma süreci oldu. Rusya İskandinav genişlemesine karşı bir şey yapamadı ama Ukrayna ve Gürcistan bağlamında NATO genişlemesini durdurmuş oldu. Örneğin Kırım burada son derece önemi. Çünkü Kırım Rusya'nın deniz gücü açısından son derece önemli. Niye? İşte kutuplardaki donanma, her ne kadar NATO gölü haline dönüşmüş olsa da Baltıklardaki Kaliningrad. Bunlar önemli.”

‘KAYBEDEN UKRAYNA HALKI VE AVRUPA’

“Batı tarafından Rusya'yı Biden döneminde şeytanlaştıran bir anlayış vardı. Türkiye, yani dış politikasında pek çok eleştirilere rağmen, benim yaptığım eleştirilerle beraber, Rusya ve Ukrayna arasındaki bu savaşta daha dengeli bir siyaset izlemişti. Zelenski en son biliyorsunuz Türkiye’ye geldi. Hem Trump hem Putin, Zelenski’ye senin görev süren doldu diyor. Bu da bir gerçek. Yani Zelenski açısından, Ukrayna halkına üzülüyorum dememin sebebi o. Yani Zelenski ne yaptı? Ukrayna halkı ne kazandı? Bu anlamda bakıldığında, Rusya ve ABD'de kendince, yararlı ve her iki tarafında, bir şekilde çıkar sağladığı bir zemin ortaya koydu. Ben bu saatten sonra çok pürüz çıkacağını zannetmiyorum. Ama kaybeden, kesinlikle Ukrayna halkı ve Avrupa.

‘AVRUPA SORUN ÇÖZÜCÜ DEĞİLDİR’

“Avrupa siyaseti bu anlamda, çökmüştür ve çok ilginçtir. Bu anlamda bakıldığında Avrupa ana akım siyasetinin çözüm ortaya koyabilecekleri bir alan kalmamıştır. Avrupa sorun çözücü değildir. Düşünelim, Bosna krizinde ne yaptı? Ne yapabildi Avrupa Birliği? Kosova krizinde ne yapabildi? Dolayısıyla Avrupa bir sorun çözücü olmaktan ziyade, sayfalar dolusu bildiriler hazırlıyorlar. Evet, Avrupa Birliği ekonomik bir güç, hiç kuşkusuz . Bunu yok sayamayız. Ama siyasal anlamda bir gücünüz olmayınca, askeri anlamda bunu ortaya koyamadığınız zaman ve yaptırım gücünüz olmadığı zaman, bugünkü noktaya geliyorsunuz.”

‘AVRUPA, ABD’NİN SİYASETİNE AYAK UYDURMAK ZORUNDA KALACAKTIR’

“Ama şöyle bir şey de var. Macron bu işlerden pek anlamaz. De Gaulle anlayışı vardı, Rusya ve Amerika'ya rağmen ayrı bir Avrupa hayali. Bir birleşik Avrupa hayali. Şu anda Avrupa'da öyle bir entelektüel lider kadrosu da yok. De Gaulle bunu istiyordu ama yapamadı tabi, gerçekleştiremedi. Ama bugün kü Avrupa'da, Scholz ve Macron’un Avrupası, Almanya, Fransa, çerçevesinde bakıldığında onların siyasi vizyonları ne kadar yeterlidir, ne kadar sorunlara bir çözüm getirebilmişlerdir? Bildiğim kadarıyla bu son zirvede Rusya'ya karşı yine yeni yaptırım kararları aldılar. Hala çırpınıyorlar. 2022'de düşündüğümüzde, Amerika'yla beraber Rusya'ya yönelik önemli bir ekonomik baskı abluka çerçevesinde çalışıyorlardı. Ama bugün Avrupa olarak düşünün. Yani Kuzey Akımı düşünün, diğer konuları düşünün. Avrupa burada çok fazla dayanamayacaktır. Belli bir noktaya kadar sesler çıkmaya devam edecektir ama ondan sonra ABD'nin siyasetine ayak uydurmak durumunda kalacaktır. Fransa ve Almanya ve diğer Avrupa ülkeleri Transatlantik cephesinde olduğuna göre, sonuçta ABD'nin dediğine ayak uydurmak zorunda kalacaktır diye düşünüyorum.”

‘ABD, VERDİĞİ DESTEĞİN BEDELİNİ KİEV’DEN ALIR’

Rusya-Ukrayna savaşını hangi taraf kazandı? Hangi küresel aktörler savaştan karlı çıktı? Ukrayna bundan sonra ne yapacak? Aydınlık Avrupa’nın sorularına yanıt veren Gaziantep Üniversitesi Öğretim Üyesi, siyaset bilimci Doç. Dr. Ali Fuat Gökçe, Rusya’nın savaşı kazandığı görüşünde. Gökçe şunları ifade etti:

‘UKRAYNA ABD’NİN VEKİL GÜCÜDÜR’

“Ukrayna ABD'nin vekil ülkesidir. Aynen Yunanistan gibi. ABD küresel ve bölgesel politikalarını yürütmek amacıyla bir bütün olarak NATO'yu kullanmıştır ve kullanmak ister. Eğer NATO'yu bir bütün olarak muharebe sahasında kullanamazsa o zaman kendisine vekil güçler belirler. Bu vekil güçler bazı durumlarda ülke bazı durumlarda ise terör örgütleri olur. Son dönemlerde ABD, Yunanistan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Ukrayna gibi ülkeler ile PKK, DEAŞ, El Kaide gibi terör örgütlerini kendi politikalarını uygulamak amacıyla kullanmaktadır. Bunun böyle olduğunu 2021 yılı sonlarından itibaren Ukrayna'nın Rusya'ya karşı kullanılmaya başlandığı andan itibaren belirtmiştik. ABD Ukrayna'yı hiç bir zaman NATO üyesi yapmaz. NATO üyeliği havucuyla Rusya'yı zayıflatmak için Ukrayna'yı kullanmıştır. Bunun adı da vekalettir. Dolayısıyla Ukrayna ABD'nin vekil gücüdür.”

‘MECALİ KALMAYAN ZELENSKİ ABD’YE BEDEL ÖDER’

“Kiev'in söz söylemeye hakkı da yok mecali de yok. Kiev borç batağında. Bugüne kadar yardım adı altında paralar ve verilen silah, mühimmatların bedeli ülkenin nadir toprak elementleri ve kritik minerallerle karşılığı tahsil edilmek isteniyor. ABD bugüne kadar karşılıksız ne yaptı ki? Ukrayna'ya karşı yapsın. Trump 350 milyar dolar yardım yaptık derken 500 milyar dolarlık maden talebinde bulunuyor. Zelenski ise ‘67 milyar dolar askeri yardım, 31 milyar dolar da bütçe desteği verdi’ diyor. Rakamlar ne olursa olsun Zelenski bu borcu ödemek durumda. Dolayısıyla Kiev'in olmadığı görüşmelerde sonuç alınır ve Ukrayna'ya dayatılır. Mecali kalmayan Zelenski ise kabul etmek zorunda kalır.”

‘RUSYA SAVAŞI KAZANDI’

“Rusya bu savaşta askeri ve ekonomik açıdan yıpranmış olsa da Ukrayna'ya karşı kazanmıştır. Savaşların taraflar açısından siyasi ve askeri hedefleri olur. Rusya açısından siyasi hedef, Ukrayna'nın NATO üyesi olmasının engellenmesi ve Zelenski hükümetinin düşürülmesiydi. Askeri hedefleri ise Donbass bölgesinin ele geçirilmesiydi. Gelinen noktada Ukrayna NATO üyesi olamıyor, muhtemelen Zelenski yeni dönemde olmayacak, Donbass bölgesi ve daha fazlasını ele geçirdi. Dolayısıyla Rusya bu savaşı kazandı. Ama küresel ölçekte Suriye sahasında örneğini gördüğümüz gibi etki derecesinde zayıflama oldu. Avrupa zaten bu savaşta ABD yanında yer alarak ve Rusya'ya karşı uygulanan yaptırımlara destek vererek ilk başta kaybetmişti. Yine gelinen noktada Rusya'yı zayıflatmak isteyen ABD ile ortak hareket ederek ABD'nin savaş boyunca maddi olarak kazanmasına destek verirken, kendileri özellikle ekonomik açıdan kaybederken, son kertede ise masada onlara yer verilmeyerek siyasi açıdan da kaybetmişlerdir.”