CIA Başkanının Tahran Zirvesi rahatsızlığı: Cumhurbaşkanı Erdoğan'a 'hokkabaz' dedi

ABD Merkezi İstihbarat Teşkilatı (CIA) Başkanı William Burns, Colorado’da düzenlenen Aspen Güvenlik Forumu’nda Tahran Zirvesi’yle ilgili değerlendirmelerde bulundu. ABD’nin Tahran Zirvesi’yle ilgili ve özellikle üç liderin “ABD’nin Fırat’ın doğusundan çıkarılması konusunda ortak görüşteyiz.” açıklamasından duyduğu rahatsızlık, CIA Başkanı’nın üslubuna yansıdı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Zirve’ye katılmasıyla ilgili soruya yanıt veren Burns, “Türkiye ve Erdoğan, hokkabazlıkta çok iyiler, ustalar. Çok sayıda görünüşte çelişkili ilişkiyi bir arada götürüyorlar.” ifadelerini kullandı.

TEPKİLERİ ÜSLUBA YANSIDI

CIA Başkanı William Burns, 19-22 Temmuz tarihlerinde ABD’nin Colorado eyaletinde düzenlenen 13. Aspen Güvenlik Forumu’na katıldı. 20 Temmuz Çarşamba günü gazeteci Andrea Mitchell’in sorularını yanıtlayan Burns, Ukrayna Savaşı’nın gidişatına ve ABD dış politikasına dair değerlendirmelerde bulundu. Mitchell, 19 Temmuz’da Tahran’da yapılan “Astana Formatında 7. Üçlü Zirve Toplantısı”yla söze başladı.

Putin’in İran’ın Dini Lideriyle görüşmesinde Ayetullah Hamaney’in “Eğer siz hamle yapmasaydınız, karşı taraf (NATO) savaşı başlatacaktı.” sözlerini hatırlatan Mitchell, “Düşmanlarımızın bu yeni ve daha güçlü ittifakı ne tür anlamlar taşıyor?” sorusunu yöneltti. CIA Başkanı Burns, “ağır şekilde yaptırıma uğrayan” iki ülke olarak Rusya ve İran’ın birbirine ihtiyaç duyduğunu, yaptırımları aşmak için birlikte çalıştığını ancak bunun birbirlerine güvendikleri anlamına gelmediğini söyledi. Burns bunu enerji piyasasında rakip olmalarına ve birbirinden farklı düşen bazı tarihsel ihtiraslara sahip olmalarına bağladı.

Mitchell, Zirve’yle ilgili ikinci olarak “NATO üyesi Türkiye’nin Tahran’daki olağanüstü zirveye katılması hakkında ne kadar endişelenmeliyiz?” diye sordu. Burns, buna “Türkiye ve Erdoğan, hokkabazlıkta oldukça iyiler, ustalar. Çok sayıda görünüşte çelişkili ilişkiyi bir arada götürüyorlar.” sözleriyle yanıt verdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan için “hokkabazlıkta iyidir, ustadır” ifadeleriyle birlikte Batılı liderlerin Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelttiği aşağılayıcı sözler listesine bir yenisi eklendi.

‘TAHIL KORİDORU OLUMLU’

Burns, verdiği yanıtın devamında Türkiye hakkında özellikle “Tahıl koridoruyla ilgili yaptıkları olumludur.” demesi dikkat çekti. Zirve’nin öne çıkan gündeminin Suriye’deki durum olduğunu belirten Burns, Türkiye ile İran ve Rusya’nın bu konuda farklı konumlarda bulunduğunu ifade etti. Ancak bu konuda henüz bir anlaşmaya varılamadığının altını çizdi. Ayrıca Ukrayna’da tahıl koridoru meselesinin de ele alınmış olabileceğini söyleyen Burns, bunun ABD’nin ve diğer Batılı müttefiklerinin de teşvik ettiği bir müzakere olduğunu kaydetti. Bu meselenin çözümünde Rusların anahtarı elinde tuttuğunu söyleyen Burns, Türk tarafı ve Birlemiş Milletler’in çalışmalarını “akıllıca bir çaba” olarak değerlendirdi ve “Türk tarafının çabalarını takdir etmeli ve desteklemeliyiz.” ifadelerini kullandı.

PUTİN FAZLASIYLA SAĞLIKLI

Sunucunun “Putin’in akli dengesi ve sağlığı yerinde bir kişi olarak tanımlayabilir miyiz?” sorusuna yanıt veren Burns, elindeki bilgilere göre Rus liderin “tamamen fazlasıyla sağlıklı” olduğunu, yalnızca gerçekliğe kendine has bir bakış açısı olduğunu söyledi.

CIA Başkanı, Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy’in İç Güvenlik Birimi Başkanı ve Başsavcısını Ruslarla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle görevden almasıyla ilgili soruya ise kaçamak bir yanıt verdi. Mitchell’in “Ukrayna istihbaratına sızan kişilerin bazı devlet sırlarını çaldığı söyleniyor. Bu bizim istihbaratımız ve yöntemlerimiz açısından bir risk doğurabilir mi?” sorusuna cevaben yalnızca Ukrayna ve ABD arasında sıkı bir istihbarat işbirliği olduğunu söyledi. Görevden almayla ve ABD istihbaratına yönelik tehditlerle ilgili bir yorumda bulunmadı.

ÇİN UKRAYNA’DAN DERS ÇIKARIYOR

Çin’in Tayvan’a yönelik olası bir askeri müdahalesini de değerlendiren Burns, ordusunun Tayvan’a müdahale edebilecek kapasitede olduğunu gördüğü takdirde Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in adım atmaya karar vereceğini ve bunun önümüzdeki yıllar içinde olabileceğini söyledi. Burns şöyle konuştu:

“Başkan Xi Jinping’in Çin Halk Cumhuriyeti’nin Tayvan üzerinde hakimiyetini sağlamak konusundaki kararlılığını hafife almamalıyız. Askeri gücünün bu tür bir eylemi yerine getirebilecek kabiliyette olduğunu gösterme konusunda kararlı. Çin, Rusya’nın Ukrayna işgalinden dersler çıkarıyor. Soru artık Çin’in Tayvan’a karşı harekete geçip geçmeyeceği değil, bunu ne zaman ve nasıl yapacağı. Ancak bu sonbaharda yapılacak önemli ÇKP Kurultayı’ndan hemen sonra harekete geçeceklerini düşünmüyorum.”

İRAN NÜKLEER PROGRAMINI YENİDEN BAŞLATMADI

İran üzerine değerlendirmelerde de bulunan Burns, Tahran’ın nükleer silah için gerekli maddeyi elde etme süresinin bir yıldan haftalarla ölçülebilecek bir süreye gerilediğini kaydetti. Batı’da çıkan haberlerde “İran’ın nükleer programını yeniden başlatmış olduğu” iddiasını yalanlayan Burns, şöyle devam etti:

“Tabii burada ikinci boyut, İranlıların bir silah, nükleer cihaz inşa etme çabalarına yeniden başlamalarının ne kadar süreceğidir. Bizim en iyi istihbarat değerlendirmemize göre, İranlıların 2004 yılına kadar devam ettirdikleri silahlaştırma çabalarını askıya aldılar ve yeniden başlatmadılar. Yani bu açıkça CIA'de ve ABD istihbarat topluluğunda çok, çok keskin bir şekilde odaklandığımız bir şey."

MI6 BAŞKANI: EN BÜYÜK MESELEMİZ ÇİN

İngiltere’nin Gizli Güvenlik Servisi (MI6) Başkanı Richard Moore de Forum’da bir oturuma katıldı. Türkiye’de büyükelçilik de yapan istihbarat şefi, Avrupa için “Bir Taht Oyunları (Game of Thrones) karakteri gibi konuşmak istemiyorum ama doğal gaz tedariki ve diğer şeylerin baskısı altında kış yaklaşıyor. Zor bir dönemdeyiz.” ifadelerini kullandı.

İngiliz istihbaratı komünist Çin hakkında hiçbir zaman yanılsamalara kapılmadığını söyleyen Moore, “Artık Çin’e, başka bir tekil konudan daha fazla çaba harcıyoruz. Terörizmle mücadelenin bile önüne geçti.” şeklinde konuştu.

‘XI BİR ŞAHİN GİBİ İZLİYOR’

“Ukrayna’nın kazanmasını sağlamamızın bu kadar hayati olmasının bir sebebi de Xi Jinping’in Ukrayna’da olup biteni bir şahin gibi izlemesidir.” diyen Moore, Putin ve Xi’nin Şubat ayında iki ülke arasındaki işbirliğinde “hiçbir sınır olmayan” bir anlaşma ilan ettiğini vurguladı. MI6 Başkanı, “Başkan Xi bu tür şeyler söylediğinde çok dikkatli dinlemeliyiz. İki ülke arasındaki işbirliği çok açık. Ancak bu eşit bir ilişki değil. Moskova, özellikle Ukrayna’dan sonra küçük ortak. Çin ise sürücü koltuğunda.” ifadelerini kullandı.