ABD’nin yeni hedefi: Grönland

ABD Başkanı Donald Trump ‘ulusal güvenliği’ gerekçe göstererek ABD’nin Grönland’a sahip olması gerektiğini geldiği günden bu yana defalarca kez tekrar etti. Grönland ve bağlı olduğu Danimarka’dan ise yine aynı şekilde birçok kez ‘Grönland’ın satılık olmadığı ve böyle bir durumun gerçekleşmeyeceği’ açıklamaları geliyor. Murmansk’ta düzenlenen Rusya Arktik Forumu’nda konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise ABD'nin Grönland'a yönelik çabalarının tarihsel köklere sahip olduğunu belirtti. "Bunun, yeni ABD yönetiminin abartılı bir konuşması olduğuna inanmak çok yanlış.” diyen Putin "Kısacası, Amerika’nın Grönland ile ilgili planları ciddi.” açıklamasında bulundu.

Bu bağlamda gündemde yerini koruyan bu durum hakkında birçok yeni makale yazılıyor. Son olarak bağımsız gazetecilik kuruluşu Pulitzer Center’da Tom Vaillant ve Daniel Graf tarafından kaleme alınan “Grönland için Mücadele: Donald Trump Ham Maddelere Erişmek İstiyor” başlığıyla yayınlanan makale ABD’nin Grönland ısrarını anlamamıza yardımcı oluyor.

‘NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ, DENİZ TİCARET YOLLARI VE ÇİN’E BAĞIMLILIK’

Uzmanlar Grönland’ın önemini ve Trump’ın odağının nedenini ‘Veri çalışmaları, Kuzey Atlantik ve Arktik Okyanusu arasındaki bu dev adanın neden Trump'ın ilgisini çektiğini ortaya koyuyor. Konu nadir toprak elementleri, deniz ticaret yolları ve Çin'e bağımlılıkla ilgili.’ şeklinde açıkladı. Grönland yüksek teknoloji üretiminde kullanılan nadir toprak elementleri bakımından oldukça zengin bir toprak parçası. Bu nadir toprak elementlerinin kullanım yerleri ise günümüz toplumu için oldukça hayati bir öneme sahip. Uzmanlar “...Nadir toprak elementleri dünyamızı yönlendiren 17 metalden oluşan bir gruptur. Elektrikli araçlar, rüzgar türbinleri ve askeri ekipmanlar için kalıcı mıknatıslarda bulunmaktadırlar. Savaş uçakları ve füze sistemleri, aşırı koşullara dayanabilen askeri sınıf mıknatıslar için belirli nadir toprak elementlerine (terbiyum ve disprosyum) ihtiyaç duymaktadır...” değerlendirmesi yapıyor.

NADİR TOPRAK ELEMENTLERİ PİYASASI ÇİN’İN ELİNDE

Küresel ısınma ile birlikte de Grönland üzerinde yeni ticaret yollarının doğabileceği konuşulurken Trump yönetiminde ABD’nin Grönland’a olan ihtiyacı şöyle ifade edildi: “...ABD'nin bir sorunu var: 2024 itibarıyla, nadir toprak elementlerinin yıllık küresel arzının en az %95'i Çinli üreticiler tarafından sağlanıyor, bu da Pekin'in nadir toprak elementlerinin dünya çapındaki fiyatlarını belirlediği anlamına geliyor. Rakipler ortaya çıktığında, piyasayı düşük fiyatlarla doldurarak fiyatları aşağı çekiyorlar ve özel sektör, devlet destekli şirketlerle rekabet edemiyor. Çinli firmalar ayrıca dünya genelindeki madenlerde kontrol hisseleri satın alır ve işleme işlemlerini Çin’de yapmayı zorunlu kılar. Bu mümkün olmadığında ise çıkarılan cevherin çoğunu satın alarak yine Çin’de işlemeyi tercih etmiş olurlar...İşte burada Grönland devreye girmektedir. Nadir toprak elementleri açısından Grönland’ın sahip olduğu rezervler, küresel kaynakların %10'unu oluşturuyor. Bu rezervler, dünya genelindeki talebin %25'ini karşılayabilecek bir potansiyele sahiptir...’”

GRÖNLAND’I YATIRIMA CAZİP HALE GETİRMEK

Halihazırda Grönland’ın nadir madenlerini değerlendirmek amacıyla beş proje zaten finansman arayışında. Hedef ise Grönland’ı sistem içerisinde yatırıma cazip hale getirmek. Uzmanlar “...Hammeken-Holm'a göre, bazı yataklar yüksek potansiyel göstermekte ve şu anda beş proje, madenciliğe başlamak için finansman arayışında. Bunlardan biri, milyarder Jeff Bezos ve Bill Gates'in desteklediği Kobold Minerals. Amaç ise bu devasa projeleri finanse edebilecek büyük sanayi şirketleri için Grönland’ı daha cazip hale getirmek. Bu da regülasyonların gevşetilmesini ve idari süreçlerin basitleştirilmesini içeriyor...” ifadelerini kullandı.

GEMİ TAŞIMACILIĞI AÇISINDAN AVANTAJ

Küresel ısınma ile Grönland buzullarının kısmen eriyor olması ise gemi taşımacılığı konusunda avantaj sağlayacak. ABD’nin Grönland’ı bu denli ısrarla sürekli gündemde tutarak Danimarka ve AB ülkeleriyle karşı karşıya gelmesindeki temel nedenlerden birisi de bu. Makalede şu görüşlere yer verildi: “Metallerin ötesinde, Grönland stratejik olarak açılan Arktik ticaret yolları üzerinde bulunuyor... Bu rotalar, Asya ile Avrupa arasındaki mesafeyi %30 ila %50 oranında kısaltıyor. Gemiler, yakıt ve gemi aşınma maliyetlerinden tasarruf ederken sera gazı emisyonlarını %24 oranında azaltabilecek.”

‘ABD’nin tutumu koruyucu değil işgalci’

Grönland, ABD Başkanı Donald Trump’ın da dilinden düşürmemesiyle, son aylarda oldukça revaçta. Macdonald-Laurier Enstitüsü Kanada’da faaliyet gösteren bir düşünce kuruluşu. Enstitünün Enerji, Doğal Kaynaklar ve Çevre Direktörü ve Özel Danışman Heather Exner-Pirot Aydınlık Avrupa’ya Grönland hakkında değerlendirmelerde bulundu.

‘GRÖNLAND’IN MADEN POTANSİYELİ YATIRIMCILAR İÇİN HEYECAN VERİCİ SAYILMAZ’

Son yıllarda Grönland'ın jeopolitik öneminin artmasına hangi faktörler katkıda bulundu? ABD Başkanı Donald Trump'ın Grönland'ı ‘satın almak’ istemesinin nedeni nedir?

Kuzey Kutbu şu anda “ gündemde” çünkü büyük güçler arasında potansiyel bir savaş alanı olarak görülüyor. İnsanlar ayrıca iklim değişikliği nedeniyle burayı bir kaynak hazinesi ve yeni nakliye rotaları olarak hayal ediyor. Pratikte ise hala faaliyet gösterilmesi son derece pahalı ve zor bir alan ve Grönland'ın maden potansiyeli yatırımcılar için pek de heyecan verici sayılmaz.

‘BU ON YIL İÇİNDE BAĞIMSIZLIK YOK’

Grönland'ın tam bağımsızlığını elde etme olasılığı hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?

Grönland halkı on yıllardır kendi kaderini tayin etme yolunda adım adım ilerlemektedir ve bugün pek çok politika alanında kontrol gücüne sahiptir. Ancak tam bağımsızlık, 57 bin kişilik küçük ada ulusunun günümüzde taşıyabileceğinden daha fazla kaynak ve kapasite gerektirecektir. Grönlandlılar en son yapılan seçimlerde yavaş ve istikrarlı bir yaklaşımı tercih ettiklerini göstermişlerdir. Bu on yıl içinde bağımsızlık gelmeyecektir.

‘GRÖNLAND'DA DURUM DAHA DA KARMAŞIK BİR HAL ALMAKTA’

Grönland Danimarka'dan bağımsızlığını elde etmeyi başarabilir mi? Gelecekte bu iki ülke arasındaki ilişki nasıl gelişebilir?

İzlanda 1944 yılında Danimarka'dan bağımsızlığını kazandığında yaklaşık 125 bin nüfusa sahipti. Şimdi ise NATO üyesi olarak ve ABD, İngiltere, Danimarka, Norveç ve Kanada gibi ülkelerle yaptığı çeşitli ikili anlaşmalarla güvenliğini sağlamaya çalışıyor.

ABD'nin tutumunun koruyucu değil işgalci olduğu Grönland'da durum daha da karmaşık bir hal almaktadır. Grönland halkının bugün Danimarka ile olan ilişkilerini ABD'nin tehdide dayalı ilişkilerine tercih ettiği açıktır.

‘Dev ada 2035 yılından sonra gözde bir yer olacak’

Daha önce Grönland’da bilimsel çalışmalar yürüten Türk biyolog Prof. Dr. Ali Demirsoy “Bu dev adanın kaderi büyük bir olasılıkla 2035 yılından sonra açılacak; gözde bir yer olacak. Bu nedenle Amerika buraya göz dikti.” değerlendirmesinde bulundu.

Aydınlık Avrupa’ya konuşan Demirsoy, şunları söyledi:

“Ben orada 1974 yılında bulundum; daha çok balık popülasyonu, deniz akımları ve kısmen jeolojek yapı ile ilgilendim. Durum bugünkü kadar vahim değildi. Erime vardı; ancak çok belirgin değildi. Ancak emareleri başlamıştı. Türkiye'ye döndüğümde çevreme biraz anlattımsa da pek inanan olmadı. Grönland’a, geçmişi itibariyle doğal gaz, ve kömür yataklarının yanısıra, bugün bitmekte olan ya da azalmış en az 22 elementin el vurulmamış halini taşıyor olabilir. Ayrıca Tatlısu deposu olarak da düşünülebilir. Günümüzde eriyen buz miktarı, Philadelphia eyaletini 1 metre dolduracak seviyeye ulaşmış. Çevresi balıkçılık bakımından son derece zengin; üstelik küresel ısınmadan dolayı güneydeki balıkların bu bölgeye göç etmesi bekleniyor. Yerleşim yok denecek kadar az, gemiyle gittiğinizde 7-8 saatte bir sönük ışıklı bazı kıyı köylerini görebiliyorsunuz. Bu dev adanın kaderi büyük bir olasılıkla 2035 yılından sonra açılacak; gözde bir yer olacak. Bu nedenle Amerika buraya göz dikti.”

‘ABD Grönland’ı alamayacak’

Grönland Başbakanı Jens-Frederik Nielsen, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, Trump’ın ülkesiyle ilgili açıklamalarına tepki gösterdi.

Nielsen, "Başkan Trump, ABD’nin Grönland’ı alacağını söylüyor. Açık konuşayım, ABD bunu alamayacak. Biz birine ait değiliz. Kendi geleceğimizi kendimiz belirliyoruz." dedi.

Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen, yarı özerk bölgesi olan Grönland'ı ziyareti etti. Frederiksen, Grönland'ın yeni hükümetiyle görüşmek üzere başkent Nuuk'a gelmesinden kısa bir süre sonra yaptığı açıklamada, Grönland'ın yanında olduğunu belirterek, "ABD Grönland'ı alamayacak, Grönland Grönlandlılarındır" ifadelerini kullandı.