Acılar ve umutlar bir arada

Cumhuriyetimizin 100. yılını kutladığımız 2023, büyük acılarla büyük gururları bir arada yaşattı. Büyük dersler ve değişimleri dayatan toplumsal olaylar, sanat dünyasında da yankılandı. 2024’ün ilk gününü yeni umutlarla karşılarken geleceği kuracak olanlara bir perspektif sunması amacıyla 2023’ün önemli sanat olaylarını derledik.

Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’ya başlattığı operasyonun ardından Batı’da Rus sanatına yönelik ambargolar, 2022 yılına damga vurmuştu. Rus sanatçılara yapılan baskıların başlangıcı, Dünya’ca ünlü Rus Orkestra Şefi Valery Gergiev’in Avrupa ve Amerika’daki konserlerinin iptal edilmesi olayıydı.

100 YIL ÖNCEKİ GİBİ TÜRK RUS DOSTLUĞU

Şef Valery Gergiev, 2023 yılının Ekim ayında Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ülkemize davet edildi. CSO Ada Ankara’da, İstanbul Atatürk Kültür Merkezi’nde (AKM) ve Antalya Aspendos’ta Mariinsky Orkestrası ile konserler veren Gergiev, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası (CSO)’yla birlikte Başkent Ankara’da verdiği tarihi konserde “Leningrad Senfonisi”ni yönetti. Dünya’nın sayılı orkestra şeflerinden biri olan Valery Gergiev, Rusya’da Mariinsky Orkestrası’nın sanat yönetmenliğinin ardından Bolşoy Tiyatrosu’nun başına getirildi.

ŞEFİKA KUTLUER’E RUSYA’DAN ÖDÜL

Klasik müzik dünyasında “Sihirli Flüt” olarak tanınan flüt virtüözümüz Şefika Kutluer, Rusya tarafından organize edilen ve Uluslararası otoritelerden oluşan jüri tarafından, en iyi klasik müzik yorumcusu ödülüne lâyık görülerek “Bravo Altın Ödülü”nü aldı. Bolshoi Tiyatrosu ve JSC Rus Medya Grubu’nun iş birliği ile gerçekleştirilen “Golden Bravo Awards”ın töreni, Bolşoy Tiyatrosu’nun tarihi sahnesinde 25 Nisan 2023’te yapıldı. Törende Şefika Kutluer’e Altın Bravo Ödülü takdim edildi.

‘ACININ ESTETİĞİ’ TARTIŞILDI

6 Şubat’ta medyana gelen deprem felâketi, beraberinde “acının estetiği” tartışmalarını gündeme getirdi. Sanat hayatının durduğu günlerde, bir haftalık gazete tarafından depremzedelerin acılarının fotoğraf ve sözleriyle sunulması tepki çekti. Yine depremin acılarını yansıtması amacıyla deprem bölgesinde çekilmesi planlanan bir sinema filmi, tepkilere yol açtı.

Şair Hüseyin Haydar’ın kaleme aldığı “Umutlu Ağıt” şiiri ise beğeniyle karşılandı. “Acının estetiği” konusunda makaleler yazıldı, paneller düzenlendi.

100. YIL ETKİNLİKLERİ

Cumhuriyetimizin 100. yılı kutlamaları kapsamında çok sayıda sanat eseri ortaya konuldu. Hem devlet sanat kurumları, hem özel kuruluşlar etkinlikler düzenlendi. 100. yıl için birçok marş da bestelendi. Kimi eserler eleştirilerin odağı oldu, kimileri ise dillere dolandı. Cumhurbaşkanlığı tarafından düzenlenen yarışmayı kazanan marş, CSO tarafından seslendirildi. Hangi eserlerin kalıcı olacağı konusunda ise buna zamanla halkın karar vereceği görüşü kamuoyuna hâkim oldu.

ÂŞIK VEYSEL YILI

Âşıklık geleneğinin önemli temsilcilerinden biri olan Âşık Veysel'in vefatının 50. yılı dolayısıyla, 2023 UNESCO Dünya Âşık Veysel Yılı ilan edildi. Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile de "Âşık Veysel Yılı" kapsamında anma etkinlikleri yapılması kararlaştırıldı. Bu kapsamda Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ulusal ve uluslararası etkinlikler düzenlendi.

FİLİSTİN’DE BİRLEŞENLER

İsrail’in Gazze’de uyguladığı soykırıma sanatçılar Dünya’nın dört bir yanında tepki gösterdi. Filistin’i destekleyen Mercan Dede, Yusuf İslam, Roger Waters gibi pek çok ünlü sanatçı, sosyal medyadan paylaşımlarda bulundu ve Dünya’nın dört bir yanında düzenlenen yürüyüşlere katıldı. Emel Mathlouthi, Alim Qasımov, Azerin, Fahir Atakoğlu, Elif Buse Doğan, Ercan Saatçi gibi çok sayıda isim; 20 Aralık’ta AKM’de düzenlenen etkinlikte bir araya geldi ve müziklerini Filistin için seslendirdi.

YAYINCILIĞIN ZOR YILI

Kur artışının kâğıt fiyatlarını etkilemesi sebebiyle yayıncılık sektörü zor bir yıl yaşadı. Pandemiyle birlikte üretim maliyetlerinde ciddi artışlar oldu. Kâğıtta dışa bağımlı olmamız, küresel selüloz fiyatlarının ve ithal edilen kâğıdın navlun bedelinin artması sektörü zora soktu. Kur artışları diğer matbaa malzemeleriyle beraber telif maliyetlerini de arttırdı.

Sektör yetkilileri durumun kültürel çeşitliliği olumsuz etkileyeceğini ve kitap fiyatlarında zamların gündeme geleceği fikrinde birleşti. Çözümün yerli üretime geçmek olduğunu belirten yetkililer, kâğıt fabrikalarının yeniden açılmasını istedi.

‘TÜRKÇE EDEBİYAT’ TARTIŞMASI

Edebiyat dünyasında Türk edebiyatı-Türkçe edebiyat tartışması gündem yarattı. Bazı yayınevlerinin Türk edebiyatı yerine “Türkçe edebiyat” ya da “Türkiye edebiyatı” demesi, tartışmanın fitilini ateşledi. Konu Twitter’da gündemin üst sıralarına çıkarken Türk edebiyatı diyemeyen yayınevlerine boykot çağrısı yapıldı.

Gaziantep Üniversitesi Yeni Türk Edebiyatı Bölümü öğretim üyesi ve şair Kaan Eminoğlu; okuru, İletişim, Metis, Notos, Sel, Ayrıntı, İthaki, Can gibi yayınevlerini boykot çağrısı yaptı.

ALTIN PORTAKAL'DA KRİZ

Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde kanun hükmünde kararname (KHK) ile görevlerinden alınan iki kişinin mücadelesinin anlatıldığı Kanun Hükmü filminin seçkiden çıkarılması üzerine üç dalda filmleri yarışan onlarca yönetmen, filmlerini festivalden çektiklerini duyurmuştu. Belgesel, festivalde yaşanan sansür tartışmalarının ardından programa geri alınmıştı. Bu kez Kültür ve Turizm Bakanlığı festivalden çekildi. Bakanlık, "60. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde FETÖ terör örgütü propagandası yapılmasına vesile olunması son derece üzücüdür. Sanatın provokasyon unsuru olarak kullanılması çabasının bir parçası olmuyor ve festivalden çekilmiş bulunuyoruz." şeklinde bir açıklama yaptı. Yaşanan krizden sonra festival iptal edildi.

FELAKET KÜLTÜR VARLIKLARIMIZI DA VURDU

6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen Kahramanmaraş merkezli deprem, kültür varlıklarımızı da vurdu. Hatay’da dört kütüphane, İslahiye’de Altınüzüm Halk Kütüphanesi, Kahramanmaraş’ta Saçaklızade Kütüphanesi tamamen yıkıldı. Çok sayıda kütüphane ağır hasar gördü. Dört kütüphaneci hayatını kaybetti. Ayrıca afet bölgesinde 29 kitapçı hayatını kaybetti. En büyük hasar 44 kitabeviyle Kahramanmaraş’ta meydana geldi.

Diyarbakır Surları, Hatay Devleti Meclis Binası, İskenderun İtalyan Latin Katolik Kilisesi, Dünya Miras Alanları listesinde yer alan Arslantepe, Kurtuluş Camisi, Şirvani Camisi, Bayezid-i Bestami Türbesi, Antakya Rum Ortodoks Kilisesi, Hacı Yusuf Taş Camisi, Karakuş Tümülüsü, Habibi Neccar Camisi, Adıyaman Ulu Cami, Gaziantep Kalesi büyük depremde hasar gördü. Dulkadiroğlu ilçesindeki tarihi Maraş Lisesi de hasar aldı. İçinde 3 bin kitaplık kütüphane bulunuyordu.

KAYNAK YAYINLARININ 2023’TE ÖNE ÇIKAN KİTAPLARI

Müstesna Bir Adam-Hasan Yalçın Kitabı, Hikmet Çiçek

Marx'ın Makineleri, Kuntay Gücüm

Batı Asya'da Devlet Teorisi, Doğu Perinçek

Türklerin Uygarlık Serüveni, Atakan Hatipoğlu

Hz. Muhammed, William Muir

Cermen Runik Yazısının Türk Kökeni, Çağıl Çayır