Uzmanlar ve maden işçileri: Enerjide bağımlıyız madene mecburuz

Muğla'nın Milas ilçesinde bulunan Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş., Akbelen Ormanı'na açılmak istenen kömür madeni için gereken ağaç kesimiyle gündemde. Kimi madenler bizim diyor, kimi zeytinliğimiz, kimi karşı çıkıyor kimi ekmek paramız diyor. Aydınlık'a konuşan uzmanlar ise, durumun hem çevre hem de enerji üretimi açısından kamunun çıkarları yönünde değerlendirilmesi gerektiğini söyledi.

Yerli linyit kömürü kullanarak elektrik üretimi yapan Yeniköy Kemerköy Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş., 2014 yılında, Türkiye Enerji, Su ve Gaz İşçileri Sendikası (TES-İŞ), Türkiye Maden İşçileri Sendikası (Maden-İş), siyasi partiler ve demokratik kitle örgütlerinin aylarca süren mücadelesine rağmen IC İçtaş ve Limak Enerji firmaları tarafından devralınarak özelleştirildi. Bugün, Yeniköy Termik Santrali’nde 2 ünite ve Kemerköy Termik Santrali’nde 3 ünite ile toplam 1095 MW kurulu güce sahip santraller Türkiye’nin elektrik ihtiyacının ortalama yüzde 2,5’ini, Ege’de kullanılan elektriğin ise yaklaşık yüzde 62’sini karşılıyor.

Enerji üretimini sürdürebilmek için maden ruhsat sahalarındaki 78 hektarlık alanda bulunan linyit rezervini çıkartmak için kesime başlayan işletme, İkizköylü sakinlerinin direnişiyle karşılaştı. Köy sakinlerinden bazılarının ağaçların kesilmesini önlemek için başladığı nöbet sürüyor. Öte yandan, Tes-İş ve Maden-İş iddia edildiği gibi bir ağaç "katliamı"nın olmadığını kaydetti. Milas muhtarları ise, kesime karşı çıkmak için eylem yapan vatandaşların bölgeden olmadığını öne sürdü.

'40 YIL SONRA KONUŞMAYACAĞIZ AMA ŞU AN MECBURUZ'

"Ağaçların kesimi yerine yeni bir formül bulunabilir mi, yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmek mümkün mü?" sorularımızı yanıtlayan 9 Eylül Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğan Yaşar, şunları kaydetti:

"Şu anda Türkiye'nin kurulu enerji gücünün yüzde 54'ü yenilenebilir enerji. Geliştirmeye de devam ediyoruz ancak bizim şu dezavantajımız var: Örneğin, 100 MW'lık bir nükleer santral kurarsanız buradan yüzde 95 net enerji alırsınız, kömür santrallerinde bu oran yüzde 80, hidroelektrik santrallerinde yüzde 65'tir ama doğaya bağlısınızdır. Yağmur yağmazsa olay biter ki bunu 2021 yılında gördük. Barajlar boşalınca herkes kömür ve doğalgaza saldırdı. Kömür 60 dolardan 400'e çıktı. Petrol 25 dolardan 100'e fırladı. Yenilenebilir enerjide rüzgarda da iyiyiz ama bunların tümünün Türkiye'nin enerjisini sağlaması için henüz erken. Ben bir 40-50 yıl sonra böyle bir sorunumuzun kalmayacağına inanıyorum, termik santral de konuşmayacağız. Bizim nükleer santral gibi güçlü bir enerji kaynağı yaratacak tesisimiz bulunmadığı için geri planda sizin arkanızda sağlam bir enerji üretecek teknolojiniz bulunmalı. Haliyle termik santrale şu anda mecburuz.

'BURASI BAŞTAN YANLIŞTI'

"Bu tesisin yapımına 80'li yılların başında başlandı. Baştan yapılmaması gerekiyordu çünkü doğal olarak muhteşem ötesi bir yer. Yanlıştı, yapıldı ama mutlaka başka bir yere de termik santral kurmanız lazım. Şu anda çok ciddi miktarda kömür ithal ediyoruz. Örneğin Mersin'deki santralde kömürün tamamını ithal ediyoruz. Türkiye'de toplam kömür ithalatının yüzde 39'unu da Kolombiya'dan ithal ediyoruz. Çok ciddi oranda enerjide dışa bağımlılığımız var.

ENERJİ AÇIĞINA DİKKAT ÇEKTİ

"Karaburun ve Çeşme civarındaki rüzgar santrallerinin hepsi mahkemelik oldu. Ne yaparsak yapalım bir sorun yaşayacağız. Ama şimdi şu var, 1970'lı yıllarda 100 rüzgar tribününün ürettiği enerjiyi şu an tek bir tanesi üretiyor. Teknoloji geliştikçe bu sorunlar kalkacak ve belki de bir 100 yıl sonra evlerimizin üzerine takacağımız küçücük bir panelle tüm enerjimizi karşılayabileceğiz. Bu şu anda da olabilir ancak depolama sorunu var. 100 yıl sonra termik santral görmeyeceğiz ama şu anda ihtiyacımız var çünkü çok büyük paralar veriyoruz. Muazzam bir enerji açığımız var hem de her yönden. Ancak, bölgedeki insanlar bir yönden de haklı, az buz bir alandan bahsetmiyoruz. Yaşadığımız krizin de en temel nedeni enerji ve yurtdışına bağımlıyız. Bu nedenle şu an yapabileceğimiz tek şey de termik. Keşke bu santral en baştan hatalı bir yere yapılmasaydı.

KESİME KAŞI UYARDI

Ostim Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Birol Kılkış ise, düşük kalorili, yüksek kül ve nem oranına sahip linyitin artık dünyadaki yerini kaybettiğini ancak ihtiyacımız olan kömürü çıkarırken ve güç üretimi için santrallerde değerlendirirken en son teknolojilerin, örneğin akışkan yataklı kazanların kullanımı ve çok kademeli filtrelemenin olmazsa olmaz anlayışı ile önemli atılımların yapılmasının gerekli olduğunu vurguladı. Söz konusu sahadaki santraller bu tür teknolojilerden yoksun kalmıştır. Baca gazlarının ve kül depolamanın radyoaktif çevresel etkileri ekonomik analizlerde ve çevre değerlendirmesinde yeterince göz önünde tutulmamaktadır. Amaç sadece yatırımın basit geri dönüşü ile ilişkilendirildiği sürece ağaç kesmenin kömür çıkarma için müsaade edilebilir olduğu gibi çarpık görüşler öne sürülebilmektedir. Olgun bir ağaç kesildiği takdirde, yıllık aynı miktarda karbondioksit tutumunu yakalayabilmek için kesilen her olgun ağaç için en az 80 genç fidanın çam türünde ise yaklaşık 120 fidanın dikilmesi gerektiğini ifade eden Kılkış, "Ki bunlar da daha büyüyecek de sizin karbondioksit salımınızı önleyecek... Oysa tam aksi yapılarak ağaçlar kesiliyor." dedi.

JEOTERMAL İÇİN TEST YAPILABİLİR

Kılkış, yenilenebilir enerji alternatiflerine ilişkin şu değerlendirmede bulundu:

"Yenilebilir enerji kullanılamaz mı? Olur ama açık ve üretken olmayan arazi olması gerekir, yani sizin oraya örneğin güneş tarlası kurabilmeniz için yine ağaç kesmeniz lazım. Ağaç kesmenin bir de ekolojik boyutu var. Daha çok ormanlık ya da tarım arazisi olmayan, kıraç, kayalık bölgelere konulmalı. Rüzgâr türbinlerinin de ormanlık alana konulmasının bazı zararları var, yangın çıkarabilir. Bu bölge biraz şanssız görünüyor. Ancak, yapılacak araştırmalarla jeotermal enerji çıkabilir. Görünen tek şans yenilenebilir enerji diyorsak, uygunsa jeotermal enerjiden elektrik üretmek. En iyisi ormana da zarar vermeden gerekli testler yapılarak bu formül için harekete geçmek. Çünkü ormanı keserek kömür sahası için alan genişletmek hem karbondioksit salımını santralde artırmak hem de karbondioksiti tutacak ağaçları ortadan kaldırmak anlamına geliyor. Bu iki kat karbondioksit salımı ve çevre felaketi demek."

SENDİKALAR RAPOR HAZIRLADI

Maden-İş Yatağan ve Havalisi Şube Başkanı Osman İlhan ve TES-İŞ Yatağan Şube Başkanı, TÜRK-İŞ Muğla İl Temsilcisi Fatih Erçelik'in imzasıyla hazırlanan raporda, şunlar öne çıktı:

"Ortada öyle çarpıtıldığı gibi herhangi bir ağaç veya zeytin katliamı yoktur. Taşıma öncesinde yapılan budama işlemine ağaç katli diyenler maalesef iftira suçu işlemektedirler. Olay yıllardır yapıldığı gibi zeytinlerin budandıktan sonra kök bütünlüğü sağlanarak sökülüp başka bir yere dikilmesinden ibarettir. Zeytinler taşındıkları yeni yerlerinde yeşerip zeytin veriyorlar."

5 BİN İŞÇİYE EKMEK KAPISI

Santraller ve kömür ocaklarında yaklaşık 5 bin işçinin çalıştığı bilgisinin yanı sıra bölgede kömür maden sahaları ve işletme alanları ile tarım alanları kesiştiği belirtilen raporda, "Özellikle zeytinlik alanlarda madencilik yatırım ve faaliyetleri yasal mevzuatlar çerçevesinde neredeyse imkansız hale gelmiştir. Bölgemizde madencilik faaliyetleri için alınan yasal izinlerin iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle sık sık davalar açılmaktadır... Halbuki termik santraller için kömür çıkarılan alanlar daha sonra ağaçlandırılarak yeşile dönüştürülüyor." denildi.

'BİLGİ KİRLİLİĞİNE DİKKAT’

Enerji ve maden işçilerinin işini ve geleceklerini tehdit eden saldırılarla karşı karşıya olduğu kaydedilen raporda, şunlar yer aldı:

"TES-İŞ ve Maden-İş Sendikaları olarak bugüne kadar sustuk, polemiğe girmemeye özen gösterdik. Ancak santrallerde üretimin durmasına neden olacak eylemlere karşı sessiz kalamayız. İşimiz, Aşımız ve Geleceğimiz bizim kırmızı çizgimizdir. Biz ekmeğimizin peşindeyiz. Ortada zeytin katliamı filan yoktur. Halkımızı bu tür bilgi kirliliğine ve provokasyonlara karşı daha dikkatli olmaya davet ediyoruz. Sonuç olarak; bölgemiz ve ülkemiz ekonomisine çok önemli bir katma değer yaratan Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy Termik Santrallerinin kömüre ulaşımının engellenmesi durumunda ciddi sorunların ortaya çıkacağı ve dolayısıyla elektrik üretiminin sekteye uğrayacağı aşikardır. Desteklerinizi bekliyoruz."

ONLAR ENERJİ ÜRETİYOR BİZ DE ZEYTİN

Milas'a bağlı muhtarlar da daha önce yaptıkları açıklamada, şu ifadeleri kullandı:

"Yaklaşık 40 yıldır bu santrallerle birlikte yaşıyoruz. 40 yıldır onlar enerji üretiyor; biz zeytin yetiştiriyor, toprağı işliyor, hayvancılık yapıyor, onların ürettiği enerjiden faydalanıyoruz. Santraller, sadece enerji üretmiyor, bölgemizin ekonomisini ayakta tutuyor...

"Bölgeye yabancı insanların bile bölgeyle ilgili tasarrufları oluyor ama kimse bize danışmıyor. Buraya yılda bir kez tatil için gelen insanlar geleceğimizle ilgili kararlar vermeye çalışıyorlar. Kameraların karşısına geçip Milas köylüsü gibi görünmek için başlarına yemeni bağlayan bu insanları tanıyor ve bizden olmadıklarını biliyoruz.

ORMAN DA BİZİM SANTRAL DE

"Bu sözde çevreciler diyorlar ki; santraller kapatılsın, kömür çıkarılmasın!' Acaba biliyorlar mı, burada bulunan 26 köyde yaşayanların önemli bir kısmı santral sayesinde geçimini sağlıyor, evine ekmek götürüyor, çocuklarını büyük şehirlere üniversiteye gönderebiliyor...

"Toprağı işleminin önemini bildiğimiz gibi ülkenin enerjiye ihtiyacı olduğunu da biliyoruz. Bir yandan tarımla uğraşırken bir yandan da ailemizden en az bir kişi santralde çalışıyor. Yüzlerce insanımız santralden emekli olmuş, emekli maaşıyla rahatça geçiniyor. Santraller sayesinde köylerimizden büyük şehirlere göç etmek zorunda kalmıyoruz. Diyeceğimiz o ki, biz bu bölgenin insanıyız, burada yaşıyoruz ve burayı en iyi biz biliyoruz. Kimse dışarıdan gelip bize ahkam kesmesin, şov yapmasın. Madenciliği de tarımı da biz yapıyoruz."

EYLEMCİLERİN TALEPLERİ

Bölgede eylem yapanlar ise Akbelen Ormanı'nın pek çok hayvan ve bitki türüne ev sahipliği yaptığını, yaşlı ve doğal bir kızılçam ormanı olduğunu ifade ediyor. Eylemciler, taleplerini şöyle sıralıyor:

- Kesiminin hemen durdurulması;

- Akbelen Ormanı alanında maden işletme izni veren kararın iptal edilmesi;

- Akbelen Ormanı'nı da içine alan 86541 no’lu ruhsat alanı içindeki maden sahası genişletme projesinin; mevzuat gereği Yeniköy ve Kemerköy termik santrallerin kapasite artırımı projesi, bölgedeki diğer kömür ocakları ve Yatağan Termik Santrali, diğer madencilik ve endüstriyel tarım gibi faaliyetler ile birlikte toplam (kümülatif) etkilerini ele alacak şekilde Bütünleşik Çevresel Etki Değerlendirmesine tabi tutulması;

- Santral ve madenlerin ömürlerinin uzatılmasıyla ilgili planların halka sorulması.

Maden işçilerinden eylem: Zeytin bizim, kömür bizim, santral bizimEmek