Anadolu’daki en büyük Roma kenti: Aizanoi

Aizanoi, Anadolu’da keşfedilen en büyük Roma kenti… Kazı Başkanı Yardımcısı Doç. Dr. Fikret Özbay’ın önderliğinde Kütahya’daki bu özel alanda tarihe yolculuk yaptık.

Kütahya, UNESCO tarafından belirlenen 49 yaratıcı şehirden biri. Bugüne kadar pek çok değerli buluntuyu gün yüzüne çıkaran kazı çalışmaları, Kütahya Dumlupınar Üniversitesi (DPU) Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü tarafından yakın zamanda başladı. Kazı çalışmalarının başında Prof. Dr. Gökhan Coşkun yer alıyor.

‘YAKLAŞIK 80 BİN KİŞİ YAŞIYORDU’

7 bin yıl öncesine uzanan tarihi bir geçmişi olan Kütahya sırasıyla Frigler, Lidyalılar, Persler, Büyük İskender, Roma, Bizans, Anadolu Selçuklu, Germiyan Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetlerine girdi.

Roma döneminde antik kentte yaklaşık 80 bin kişinin yaşadığı tahmin ediliyor. Kalıntılar arasında Anadolu’daki en iyi korunmuş Zeus Tapınağı, M.Ö. 3 bine dayanan tarihi ile 20 bin kişi kapasiteli tiyatro ve tiyatroya bitişik nizamda yapılmış 13 bin 500 kişilik stadyum, iki hamam, dünyanın ilk ticaret borsa binası, sütunlu cadde, Koca Çay üzerinde ikisi ayakta kalmış beş köprü, iki agora, gymnasium, Meter Steunene kutsal alanı, nekropoller, antik bir bent, suyolları ve kapı yapıları bulunuyor. Gürok Grup desteğiyle süren Aizanoi Antik Kenti kazı çalışmalarında bugüne kadar; 2 bin yıl öncesine ait, 2 metre 10 santim yüksekliğinde erkek heykelin yanı sıra Yunan mitolojisinde aşk tanrısı olarak bilinen “Eros” ile şarap tanrısı “Dionysos” ve yarı tanrı “Herakles”in heykel başları da gün yüzüne çıkarıldı. Kazılarda ayrıca Romalı kadınların kullandıkları farklı renklerde allık, farlar ve çok sayıda parfüm şişesi bulundu.

ANTİK DÖNEMİN TEK ÖRNEĞİ

Şehrin kuzeyinde yer alan 13 bin 500 kişi kapasiteli stadyum ve 20 bin kişi kapasiteli tiyatronun bir kompleks şeklinde yapılması antik dönemin tek örneği.

Burada dünyanın en iyi korunmuş Zeus Tapınağı’nın yapımına M.S. 2. yüzyılın 2. çeyreğinde başlandı. Anadolu'daki en iyi koruna gelmiş İon düzenindeki tapınaklardan biri olan yapının bezemelerinden özellikle akroterleri ilgi çekicidir. Batı alınlığında orta akroter akant dalları ve yaprakları arasında tanrıça Kybele'nin büstüyle bezenmiştir. Doğu alınlık akroterindeyse Zeus büstü bulunuyor. Dor sütunlu avlusu ve agorasıyla M.S. 117-138 yılları arasında yapılmış tapınağın ön galeri duvarlarında; imparotor Hadrian'i ve Aizanoi için önemli hizmetler görmüş Apuleius'u öven yazıtlar yer alıyor.

KÜLTÜREL ZENGİNLİKLERİ ÖNE ÇIKARMA HEDEFİ

Basın mensuplarıyla bir araya gelen Gürok Grup Yönetim Kurulu Başkan Vekili Esin Güral Argat, antik kent kazılarının sponsorluğunu üstlenirken nasıl bir hedefle harekete geçtiklerini şu sözlerle aktardı:

“Sürdürülebilir bir gelecek için işimizi iyi yapmaya; hayata, doğaya ve ülkemize değer katmaya odaklanıyoruz. Kültürel mirasın korunmasını ve tanıtılmasını bu kapsamda değerlendiriyoruz. Kazandıklarını geri verme, Kütahya’yı yalnızca bir sanayi şehri değil, turistik ve kültürel zenginlikleriyle de tanınan bir şehir haline getirme vizyonuyla Aizanoi Antik Kenti kazılarını 2020 yılından bu yana destekliyoruz. Kalkınmanın tek koldan değil, her alanda potansiyelini gerçekleştirmekle mümkün olduğunun bilinciyle kültür ve sanata olan desteğimizi sürdüreceğiz. Dönemin yaşamına, kent kültürüne ışık tutan bu kazılar; kültürel miras ve Kütahya’nın turizm potansiyeli açısından da paha biçilemez bir değere sahip.

Aizanoi Antik Kenti’nin geçmişi 5 bin yıl öncesine kadar dayanıyor. Aizanoi, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde yer alıyor ve ‘İkinci Efes’ olarak biliniyor. Aizanoi Antik Kenti ayrıca Efes, Bergama, Side gibi kentlerle de çağdaş.”

KENTİ ZİYARET SAYISI ARTIYOR

Her yıl artan sayıda yerli ve yabancı turistin Aizanoi’yi ziyaret ettiğini belirten Argat, şöyle konuştu: “2023 yılında Aizanoi Antik Kenti’ni ziyaret eden kişi sayısı 2020 yılına göre yüzde 143,71’lik artışla 44 bin 842’ye ulaştı. Pandeminin de dahil olduğu 3 yıl gibi bir sürede bu denli artışı oldukça olumlu bir gelişme olarak görüyoruz.”