Aralıkta döviz ocakta enerji: Enflasyonu iki etken zıplattı

Ocakta zirve beklenirken yeni zirvenin nisan olacağı belirtildi. TÜİK sepetindeki maddeler 415'ten 409'a çekildi.

Tüketici enflasyonu Merkez Bankası'nın enflasyon raporunda tahmin ettiği yüzde 50-55'lik patikaya ilerlemeye başladı. Ocak ayında yıllık TÜFE artışı yüzde 48.69 oldu. Aylık artış da yüzde 11.1 olarak hesaplandı. TÜFE'deki on iki aylık ortalama yüzde 22.58 artış oldu. Böylece şubat ayında kiralara yapılacak yıllık zamlar da bu oran üzerinden tespit edilmiş oluyor. Ev sahipleri bu oranın üzerinde artış yapma hakkına sahip değiller. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, enflasyonda Nisan 2002'den bu yana en yüksek seviye görüldü. Ocak ayında üretici fiyatlarındaki artış da hızlandı; yıllık bazda yüzde 93.53 artış meydana geldi. Aylık bazda üretici fiyatlarındaki artış ise yüzde 10.45 oldu. TÜİK'in açıkladığı verilere göre TÜFE tarafında yıllık çekirdek enflasyon yüzde 39.45 olarak ölçüldü. Manşet enflasyon yüzde 50'ye dayanmışken çekirdek enflasyonun 10 puan aşağıda olması fiyat katılığı anlamında nispeten olumlu bir sinyal veriyor. Nedir? İlave arz ve döviz şokları yaşanmazsa bir müddet sonra manşet enflasyon oranlarında daha düşük artışlar göreceğiz.

PATLICAN ELEKTRİK İLE YARIŞTI

Ocak ayında aylık bazda fiyatı en çok artan madde yüzde 69.97 ile elektrik ücreti oldu. Bunu yüzde 54.74 ile patlıcan izledi. Dolmalık biberin fiyatı da yüzde 54.27 oldu. Salatalık ise yüzde 45.81 zamlandı. Ocakta alkol zamları da tabloya yansıdı. Biraya yüzde 36.33, rakıya da yüzde 35.56 zam geldi. Otoban geçiş ücreti yüzde 25'ten, taksi ücreti ve belediye otobüs bileti ücreti de yüzde 24'ten fazla arttı. Aralık ayında kur şoku yüzünden enflasyonda sıçrama yaşanmıştı. Ocak ayında ise kur nispeten sakin kalırken aralıktaki kur şoku ve dünyada artan enerji fiyatlarının etkisiyle yönetilen ve yönlendirilen fiyatlara yapılan zamlar yüzünden enflasyonun hızlı yükselişini sürdürdüğü gözlendi.

HALKIN ENFLASYONU ÇOK DAHA YÜKSEK

Halkın enflasyonu ne durumda diye baktığımızda ilk akla gelen gıda. TÜİK istatistiklerine göre gıdada fiyat artış hızı, ocak ayında aralık ayına göre yüzde 10.90 oldu. Bir önceki yılın aynı ayındaki artış oranlarına bakıldığında gıda ve alkolsüz içecekler yüzde 55.61 ile ulaştırma fiyatlarından (Yüzde 68.89) sonra en hızlı artışı gösterdi. İstanbul Ticaret Odası’nın hesapladığı, perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi Ocak ayında bir önceki aya göre yüzde 13.78; bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 50.91 artmıştı. Yine bağımsız iktisatçıların oluşturduğu ENA Grup’un “halkın enflasyonu olarak nitelendirilen” çalışmasına göre, fiyat artışları ocak ayında yüzde 15.52, son 12 aylık dönemde de yüzde 114.87 oldu.

Türk-İş'in hesaplamalarına göre Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin gıda için yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış da bir önceki aya göre yüzde 3.71, son 12 ay itibarıyla yüzde 59.67 olmuştu. Bu oran araştırma tarihinin en yüksek yıllık gıda enflasyonu olarak kaydedildi.

SEPETTEKİ ÜRÜNLERİN YÜZDE 86'SI ZAMLANDI

Ocak 2022'de, endekste kapsanan 409 maddeden, 38 maddenin ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken, 17 maddenin ortalama fiyatında değişim olmadı, 354 maddenin ortalama fiyatında ise artış tespit edildi. Böylece TÜİK sepetindeki mal ve hizmetlerin yüzde 86'sından fazlası tek bir ayda zamlandı. Bu oran enflasyondaki yayılımın genişliğine işaret etti. Normal dönemlerde bu oran yüzde 65-72 seviyelerine aşmazdı. Bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplardan biri de yüzde 54.53 ile ev eşyası oldu. Yıllık en düşük artış ise yüzde 10.76 ile haberleşme ana grubunda gerçekleşti. 2022 yılı Ocak ayında aylık bazda artışın yüksek olduğu ana gruplar sırasıyla, yüzde 21.9 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 18.91 ile konut, yüzde 12.82 ile ev eşyası oldu. Ana harcama grupları itibarıyla 2022 yılı Ocak ayında aylık düşüş gösteren ana grup yüzde 0.24 ile giyim ve ayakkabı oldu. Normalde sezon sonu olduğundan bu grupta yüzde 4-6'ları bulan indirimler olurdu. Ancak maliyet ve kur bazlı enflasyon, sezon sonu indirimlerin etkisini kırmış görünüyor.

ENERJİNİN PAYI DÜŞTÜ

TÜİK Ocak ayı verisiyle enflasyon sepetinde değişikliğe gittiğini de açıkladı. İçerisinde kira bedelleri, doğal gaz ve elektrik faturalarının yer aldığı konut harcamalarının sepetteki ağırlığı oranı yüzde 15.36'dan yüzde 14.11'e çekildi. Alkollü içecekler ve tütün, haberleşme kalemleri payı düşürülenler arasında yer alırken ulaştırma harcamaları, lokanta ve oteller, giyim ve ayakkabı ağırlığı artırılan kalemler oldu. Geçen yıl hesaplamada 415 maddenin fiyat değişimine bakılırken bu sayı 2022'de 409'a indirildi. Yeni düzenlemeye göre bu yıl sepete giren yeni ürün olmazken, mısır özü yağı, kuru barbunya, kayısı, kiraz, yeşil soğan ve kanepenin enflasyon sepetinden çıkarıldığı görüldü. Öte yandan Yurt içi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) tarafında ocak ayında yıllık en hızlı fiyat artışlarının yüzde 100'leri aşan oranlarda enerji kalemlerinde olduğu görüldü. Yeni yılda gelen enerji zamları ve emtia fiyatlarındaki hızlı artışlar bunda etkili oldu.

NEBATİ: NİSAN'DA ZİRVE YAPACAK

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, enflasyonun nisan ayında zirveye ulaşacağını fakat yüzde 50 seviyesini aşmayacağını, bu yıl Türk lirasının istikrara kavuşacağını söyledi. Bakan Nebati daha önce enflasyonun Ocak ayında zirve yapacağını düşündüklerini belirtmişti. Bakan Nebati Japon Haber ajansı Nikkei’ye yaptığı açıklamada, “Yaz aylarında enflasyonun toparlanma kaydetmeye başlamasını ve aralık ayında ise baz etkisinden dolayı keskin bir şekilde gerileyeceğini düşünüyoruz.” bilgilerini paylaştı.

SATILMAYANDA İNDİRİM OLDU 'MARKET ENDEKSİ' YAVAŞLADI

Tüketici Birliği Federasyonu (TBF), bir market ve on üç ürün üzerinden yaptığı çalışmayı açıkladı. İki farklı ilde, beş ayrı markette ve 139 ürün üzerinden, yapılan araştırmaya göre market sepetindeki ürün fiyatları toplamı, 1 Ocak 2022 tarihinde 767 bin 51 lira iken 1 Şubat 2022’de 847 bin 84 lira oldu. Buna göre, Ocak 2022’de fiyatlar yüzde 10.47 oranında arttı. TBF Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Aygül Öner, “Kasım-Aralık 2021 tarihlerinde yaşanan kur artışı nedeniyle her türlü ürün ve hizmet fiyatlarında oluşan aylık yüzde 20’ler seviyesindeki artışın hız kesmeye başladığı tespit edilmektedir.” dedi.

‘TEPE NOKTASINA ZATEN ULAŞMIŞTI’

Öner şu görüşleri aktardı: “Fiyatların artış hızının yavaşlamasında, Aralık 2021’deki fiyatların tepe noktasına ulaştığı, yeni tepe noktalarının önceki aylara göre daha stabil şekilde oluştuğu ve en önemlisi artan fiyatlar nedeniyle alım gücü düşen tüketicilerin taleplerindeki azalma ve bu azalma kaynaklı raf ömrü yaklaşan ürünlerde indirime gidilmesi olduğu değerlendirilmektedir.”

5-17 Aralık günlerinde 18 lira olan dolar kurunun daha sonra 13-14 lira seviyesine inmesine karşın o dönem kurdaki artış gerekçe gösterilerek ürün fiyatlarına yapılan zammın geri çekilmediğini belirten Ayşegül Öner, “Aksine artışın devam ettiği görülmektedir.” dedi.

Üretici Fiyat Endeksinin yüksekliğine işaret eden Öner, en azından orta vadede fiyat artışlarının devam etmesini beklediklerini söyledi.