Aşılardan kaçan yeni varyanta dikkat

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, geçen hafta yaptığı basın toplantısında Kovid 19 konusunu yeniden gündeme getirdi. Ghebreyesus, ülkelere Kovid-19 ile mücadele konusunda önerilerde bulundu, tüm ülkeleri, Kovid 19 programlarını güncelleyerek uzun vadeli sürdürülebilir Kovid 19 yönetimine geçmeleri, gözetimi sürdürmeleri konusunda uyardı.

Ghebreyesus, üç ay önce Kovid 19'un uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu olarak sona erdiğini ancak küresel bir sağlık tehdidi olmaya devam ettiğini duyurmuştu. Ancak Ghebreyesus, son açıklamasında, vakalarda ve ölümlerde düşüş sürmekle birlikte, DSÖ'ye veri bildiren ülke sayısında da azalış olduğunu belirtti. “Bu durum, diğer ülkelerde ölümlerin veya hastaneye yatışların olmadığı anlamına gelmiyor, onları DSÖ'ye bildirmedikleri anlamına geliyor.” ifadesini kullandı. Virüsün tüm ülkelerde dolaşmaya, öldürmeye ve değişmeye devam ettiğini vurgulayan Ghebreyesus, “DSÖ bugün bir risk değerlendirmesi yayınladığımız EG.5 varyantı (Eris) da dahil olmak üzere çeşitli değişkenleri takip ediyor. Vaka ve ölümlerde ani bir artışa neden olabilecek daha tehlikeli bir Kovid 19 varyantının ortaya çıkma riski devam ediyor.” diye konuştu.

DSÖ, önceden ‘gözlem altındaki varyant’ olan ve statüsü ‘izlenmesi gereken varyant’ olarak değiştirilen Eris'in yaygınlığında istikrarlı bir artış olduğu bildirdi, 7 Ağustos itibarıyla 51 ülkeden 7 binin üzerinde numune paylaştı. Eris'in oluşturduğu halk sağlığı riski ‘küresel düzeyde düşük’ olmakla birlikte yayılabileceği ve vakalarda artışa neden olabileceği kaydedildi.

DSÖ’nün açıklamalarını Prof. Dr. Serap Şimşek Yavuz’a sorduk. İstanbul Üniversitesi (İÜ) İstanbul Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Yavuz, sorularımızı şöyle yanıtladı:

‘YAKINDAN İZLEMEYE DEVAM ETMELİSİNİZ’

Dünya Sağlık Örgütü'nün açıklamasını nasıl yorumlamak lazım? Dünya Sağlık Örgütü ne mesaj veriyor?

Dünya Sağlık Örgütü başından beri ne söylüyorsa aynı mesajları veriyor aslında, çok farklı değil. Kovid klasik bir mevsimsel solunum yolu hastalığı halinde seyretmiyor. Diğer mevsimsel solunum yolu hastalıkları kış mevsiminde görülürken halen yazın da görülüyor. Bu nedenle salgının küresel acil sağlık durumu olma durumu bitti ama aslında salgın devam ediyor diyebiliriz. Öngörülebilir hastalık değil hâlâ; bizim klasik, eskiden gördüğümüz hastalıklar gibi değil. Halen ne sıklıkta görülebileceği, ne kadar hızlı mutasyon geçirdiği belli olmayan bir hastalık. Bunu vurguluyor DSÖ, bu hastalığı yakından izlemeye devam etmelisiniz diyor.

SON ORTAYA ÇIKAN AŞILARDAN KAÇAN BİR VARYANT

Mesela son ortaya çıkan varyant, aşılardan kaçan bir varyant. Daha çok bulaşabilen bir varyant. Şu anda dolaşımda olan virüslere karşı ağustosta hazırlanan bir aşı var biliyorsunuz. O aşının da etkili olduğu, o aşının da kapsayabileceği bir varyant.

Şu an vaka sayıları Amerika'da vesaire biraz artmış gibi görünüyor. Ama zaten beklediğimiz bu. Pandemik olarak devam ediyor. DSÖ mayıs ayında, küresel acil durum deklarasyonundan vazgeçtiği zaman da bunu vurgulamıştı. Bu hastalığın hâlâ çok yakından takip edilmesi gerekiyor, virüsün özelliklerinin çok yakından takip edilmesi gerekiyor, ummadığımız şeylere neden olabilir, yeni bir varyant çıkarak çok sayıda insanı etkileyebilir, bunu vurguluyor.

DSÖ güzel bir yol haritası çiziyor ama devletler sadece bizde değil genellikle duymazlıktan geliyor. Siyasetçiler sadece bir gün sonrasını düşündükleri için uzun vadeli bir şey yapmak, çekici gelmez siyasete.

Ama o üç yıl neler kaybettiğimizi düşünürsek…

İşte bunu hatırlayın diyor DSÖ, bir özümseyin, bir bakın ne yaptınız, neler kazandınız? Nasıl yapmanız gerekirdi? ‘Çok şahane yaptık, çok şahane yaptık hepsini’ değil. Şahane yaptıklarınızı o tarafa ayırın, kötü yaptıklarınızı da düzeltin.

Çok teşekkür ederiz.

YENİLENMİŞ AŞIYLA AŞILAMA

Mevcut aşılarla korunamayacağımız bir varyantın yayılması endişesi mi var?

Evet. Pandeminin hızını kesmesinde hem etkili aşıların bulunmuş olması hem de hastalığı birçok insanın geçirmiş olması etkili oldu. Ancak virüsün evrimi devam ettiği sürece ki şu an devam ediyor, elinizdeki aşılar da hastalığı geçirerek elde ettiğiniz bağışıklık da etkisiz kalabiliyor. O nedenle aşılar güncelleniyor zaten.

Dünya Sağlık Örgütü üç dört ay önce yeni aşının içeriğinin ne olması gerektiği konusunda görüşünü bildirdi. Parası olan ülkeler geçen yıl yenilenmiş bir aşıyla aşılama yaptı gerekli riskli kişilere. Bizde halen ilk orijinal aşı var. Geçen yıl da o aşı gelmedi ülkemize. Bu yıl için yeniden güncellendi aşılar ve önümüzdeki ay Amerika'da, Avrupa ülkelerinde riskli insanlar bu kovid aşısı ile aşılanacak.

ORİJİNAL AŞI ARTIK ÖNERİLMİYOR

Orijinal aşının kullanılması artık önerilmiyor. Çünkü vücudu sürekli eski varyanta karşı bağışlamak da bazen yeni suşlara karşı verilecek cevabı bozabiliyor.

Geçen yıl Bivalan aşı yaptılar. Bu yıl da yeni çıkmakta olan, tehlikeli denilen varyanta karşı da etkili olması beklenen bir aşı çıkacak. Önümüzdeki haftalarda ve sonbahardan itibaren onu yapacaklar risk gruplarına.

Tabii Kovid’in geldiği noktada risk grupları çok yaşlılar. Hastalığı geçirenlerin veya aşılananların vücudunda belli bir seviyede var. Ama aşıya rağmen bağışıklık oluşturamayan ya da zayıf bağışıklık oluşturan bir grup var; çok yaşlılar ve bağışıklığı baskılanmış hastalar özellikle riskli. Onların bu ay, önümüzdeki bir ay içinde bu yeni aşıyla aşılanması gerekiyor.

SÜRVEYANS SİSTEMİNİ ÇOK BOŞLADIK

Türkiye bu yeni aşıyı ithal yoluna mı gitmeli?

Nasıl yenilenen aşılar geliyorsa her sezon, onları kullanıyorsak, burada da yenilenen aşılara ulaşmamız lazım. Birincisi bu.

İkincisi Türkiye'nin yapması gereken, Sürveyans sistemini çok boşladık. DSÖ özellikle bunun için uyarıyor. Yani sizde ne kadar hastalık görülüyor? Bu hastalığa hangi virüsler neden oluyor? Virüslerimizdeki değişiklikler neler? Mutasyon nasıl gidiyor? Bağışıklıktan kaçan bir mutasyonu olan virüs ortalıkta dolaşıyor mu? DSÖ, bunun gibi verileri takip etmelisiniz diyor ülkelere, biz dahil olmak üzere. Biz takip etmiyoruz şu anda bunu. Biz çok az sayıda hastayla sürveyans yapıyoruz. Zaten DSÖ de bunu gördüğü için bu uyarıyı yapıyor. Yoksa şu anda bu yeni varyant, ortalığı kırıp geçirecek değil ama öyle bir olasılık var.

Hatırlarsanız pandemiden önce de DSÖ, yeni bir virüs çıkabilir, herkesi etkileyebilir gibi uyarılarını yapardı. Çünkü bunlar aslında bilimsel verilerle öngörülebiliyor. Ama o zaman da insanlar çok kafaya takmazlardı ve sonra nasıl bir süreç geçirdik, biliyorsunuz. Hemen yarın kırılacak ortalık gibi bir şey değil de geleceğe dair önlem almak, şimdiden hazırlıklı olmak için bir uyarıdır bu.

Emek ve kaynak ayrılsa aslında Türk sağlık sistemi bu kapasiteye sahip değil mi?

Tabii. Iyi bir sürveyans yapmadık mı, yaptık pandemi döneminde. Aynı şekilde şu anda sürveyansı tamamen yok etmek yerine belli bir oranda devam ettirin diyor, onun için yol haritası çiziyor. Ağır hastane yatışlarına bakın, ölümleri takip edin... Kovid’in neden olduğu ölümler biliyorsunuz üç kat. Kovid sonrası durumların takibi için bir sistem kurun. Bizde halen ICD kodları dediğimiz kodlar verilmiş değil Kovid sonrası için. Uzamış Kovid tablosu için de bir kod verilmemiş durumda. Bu konularda uyarıyor.