İzmir Göç İradesi Müdürü Ela Şençolaklar Aydınlık'a konuştu: Göçmenleri insan onuruna yakışır şekilde geri gönderiyoruz

İzmir Göç İdaresi Müdürü Ela Şençolaklar sorularımızı yanıtladı. Anladık ki Türkiye komşulara ve dünyaya insanlık dersi veriyor.

İzmir Göç İdaresi İl Müdürlüğü'nün Konak’taki merkezlerinde Müdür Ela Şençolaklar'a konuk olduk. Kendisi aslında bir psikolog. İnsanın olduğu her yerde psikolojinin devreye girdiğini, mesleğinin bu görevde çok yararlı olduğunu, ekibi ve göç uzmanı arkadaşlarının da zaman içinde bu alanda uzmanlaştıklarını ifade ediyor. Göçmenlerle yaptıkları ayrıntılı mülakatlar, tanık oldukları insan hikayeleri, onları adeta çelikleştirmiş.

Sorular soruları, yanıtlar yanıtları izliyor koşar adımlarla… Göçmen sorununun uzman ellerde nasıl itinayla ele alındığını, ülkemizin ne kadar ağır bir sorumluluk taşıdığını ve üstesinden geldiğini görüyoruz.

DÜZENSİZ GÖÇ HAREKETİ İNİŞTE

• Afganistan’dan ABD’nin çekilmesinden sonraki 1 yıl içinde göç hareketlerinde bir artış yaşandı mı? İzmir’deki göç hareketleri nasıl bir eğri çizdi?

İzmir, stratejik konumu sebebiyle başta Yunan Adaları ve İtalya olmak üzere Avrupa ülkelerine geçmek isteyen düzensiz göçmenlerin sıklıkla kullandıkları düzensiz göç rotalarından biri. Bu nedenle sadece Afganlar için değil; Avrupa hayali ile ülkemizi transit geçiş için kullanmak isteyen tüm düzensiz göçmenler için cazip durumda. Bilindiği üzere, Afganistan neredeyse 40 yıldır iç savaş, yabancı işgali, askeri müdahaleler, açlık, işsizlik gibi pek çok insani kriz ve sorunlarla karşı karşıya. Siyasi ve ekonomik istikrarsızlıklar sebebiyle uzun süredir Afganistan’dan İran ve Pakistan’a yönelen düzensiz göç hareketleri söz konusu. Can güvenliğini sağlamak ve işsizlik gibi gerekçelerle ülkelerini terk eden Afganlar, öncelikle sınır komşuları olan İran ve Pakistan’a göç etmektedir. BMMYK’nın verilerine göre İran’da kayıtlı ve kayıtsız olarak toplamda 3.6 milyon, Pakistan’da ise 1.3 milyon Afgan yaşamaktadır. Ülke genelinde düzensiz göç hareketlerine ilişkin istatistiki veriler incelendiğinde; 2019 yılı en yüksek düzensiz göçmenin yakalandığı yıldır. Sonraki yıllarda İçişleri Bakanlığımız tarafından alınan sınır önlemleri ve pandeminin de etkisiyle ciddi oranda düzensiz göç hareketlerinin önüne geçildiği görülüyor. İzmir özelindeki istatistikler incelendiğinde pik noktası olarak baz aldığımız 2019 yılında İzmir’de 44 bin civarı düzensiz göçmen yakalanırken 2022 Haziran ayı itibarıyla 11 bin 217 düzensiz göçmen yakalandı. Şu anda bu sayı, Türkiye genelinde mükerrerlikten arındırıldığında 126 bin 625 olarak kayıtlara geçti. Bir yıl tamamlanmadan 55 bin 994 kişi de sınır dışı edildi.

En çok etkilendiğimiz insan hikayeleri, Yunanistan’ın geri ittiği botlarla gelenlerin anlatımlarından öğreniyoruz. Uğradıkları kötü muamele, aşağılama insanlık dışı. Oysa onlar da bizim gibi 1951’de kabul edilen Cenevre Mülteci Sözleşmesi’ne imza atmışlar. Sığınma hakkı isteyen yabancılara uygulanacak kriterler belli. Bunlar ne yazık ki uygulanmıyor, karasularında botları geri itekleyip rüzgarın akışına terk ediyorlar. Karaya ulaşabilenlere de üstlerini başlarını, telefonlarını ne var ne yok alıp kötü muameleyle geri gönderiyorlar. Fiziki olarak yüzleri gözleri morarmış, bazen eli kolu kırık halde geliyorlar.

• İzmir'e kaçak giriş yapan göçmenlerin hedefi burası mı?

Bu sayı, Yunanistan tarafından geri itilen düzensiz göçmenleri de kapsamaktadır. İstatistiklere göre İzmir’de yakalanan düzensiz göçmenlerin yüzde 72’sine illegal çıkıştan işlem yapılmıştır. Bu oran, düzensiz göçmenlerin İzmir’i Avrupa’ya geçiş için transit bir il olarak kullandıklarını ifade etmektedir. Yakalanan düzensiz göçmenlerin uyrukları açısından değerlendirme yapmak gerekirse; Afganlar başta olmak üzere Yemen, Suriye ve Afrika ülkelerinden gelen yabancıların İzmir’de yakalandıklarını söyleyebiliriz.

• İzmir'de yakalanan kaçak göçmenler nerelere gönderiliyor?

2015 yılında bin 740 olan geri gönderme merkezi kapasitesi yeni geri gönderme merkezlerinin açılması ile artırıldı. Hâlihazırda 30 geri gönderme merkezi ve 20 bin kapasite ile faaliyetlerimizi sürdürüyoruz. Bu kapasite Avrupa Birliği’nde yer alan geri gönderme merkezi kapasitesi ile eşit düzeydedir. Kolluk birimlerince yakalanan düzensiz göçmenler, parmak izleri ve biyometrik verilerinin alınması ile gerekli evrakların hazırlanması sürecinde yakalama yapan kolluk birimlerinde muhafaza ediliyor. Çiğli’de 750 kişi kapasiteli, 7/24 esası ile hizmet veren ve düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilene kadar kaldıkları Geri Gönderme Merkezimiz bulunuyor. Kolluk birimleri tarafından işlemleri tamamlanan düzensiz göçmenler, Geri Gönderme Merkezimize teslim ediliyor.

• Sayıları ve uyrukları?

Bu sene ülke genelinde 33 bin 623 Afganistan, 7 bin 13 Pakistan olmak üzere toplam 55 bin 994 düzensiz göçmen güvenli bir şekilde ülkesine gönderilmiştir. 2016’dan beri sınır dışı edilen düzensiz göçmen sayısı 355 bin 690, terke davet edilip ülkemizden çıkış yapan yabancı sayısı 27 bin 746 olarak kayıtlara geçmiş olup toplam 383 bin 436 yabancının ülkemizden çıkışı sağlanmıştır.

TÜRKİYE İNSANLIK DERSİ VERİYOR

• İzmir'de yakalanan kaçak göçmenlere karşı Yunanistan ve Türkiye’nin tutumlarını karşılaştırabilir misiniz? Yunanistan ne yapıyor, biz ne yapıyoruz?

Türkiye ülkemize sığınan yabancılara yönelik tutumu ile Avrupa’ya insanlık dersi veriyor.

Yunanistan’ın göçmenlere uyguladığı sert müdahaleler tüm kamuoyu tarafından biliniyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de Yunan güvenlik güçlerinin göçmenleri taşıyan bir botu itmesi sonucu aralarında çocuk ve bebeklerinde olduğu 11 kişinin Ege denizinde boğulduğu olaya ilişkin davada, Yunanistan’ın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 1. Ve 3. Maddelerini ihlal ettiğine karar verdi. Yunan kolluk görevlileri tarafından karasularımıza geri itilen düzensiz göçmenlerle yaptığımız görüşmelerde de Yunan görevlilerin darp, gasp, hırsızlık gibi insanlık dışı muamelelerde bulundukları yönünde beyanlar oluyor. Söz konusu geri itilen yabancılarla ilgili olarak öncelikle aralarında özel ihtiyaç sahibi olup olmadığı belirleniyor, özel ihtiyaç sahibi olanların işlemleri öncelikle yapılıyor ve ihtiyaç durumlarına ilişkin ivedilikle gerekli önlemler alınıyor. Yabancıları geri gönderme merkezine aldığımızda bu yabancın buradaki kalış süresini en kısa olacak şekilde tutuluyor. Temel ihtiyaçlarını karşılamakta, insan haklarına saygılı bir şekilde muamele etmekte ve insan onuruna yakışır bir şekilde ülkelerine geri dönüşlerini sağlamaya çalışmaktayız.

175 BİN GÖÇMENE EV SAHİPLİĞİ

• İzmir ilinde yaşayan göçmen profili nedir?

İzmir’de genel hatlarıyla geçici koruma statüsünde 150 bin Suriyeli, evlilik, turizm, öğrenim gibi sebeplerle ikamet izni sahibi olan farklı uyruklardan 25 bin olmak üzere toplamda 175 bin yabancıya ev sahipliği yapıyoruz. Bu yabancıların sayısı, İzmir il nüfusuna oranladığımızda nüfusun yüzde 3,83’ üne tekabül ediyor. Ağırlıklı olarak erkek göçmenler geliyor, bazen aileleriyle gelenler bazen de refakatsiz çocuklar olabiliyor. Bu durumda, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın sorumluluğuna devrediliyorlar.

• Suriyeli ve diğer uyruk göçmenlerin ikametinin sınırlandırıldığı ilçeler var mı, hangileri? Mahallelerin kapatılması ne anlama geliyor?

Tüm Türkiye genelinde olduğu gibi ilimizde de bazı ilçelerimizde sınırlamalar getirildi.

Özellikle geçici koruma altında bulunan Suriyelilerin yoğun olarak yaşadığı Konak, Karabağlar, Bornova, Torbalı ve Buca ilçelerinde toplam 27 mahallede ikamet etmelerine yönelik sınırlamalar getirildi. Bu sınırlamalar sadece Suriyeliler için değil, ikamet izni sahibi farklı uyruktan yabancılar için de geçerlidir. Bazı mahallelerde yüzde 20 Türk nüfusunu aşmaması istendi. Göç İdaresi kararına göre, eğer yabancı nüfus yüzde 20’yi aşıyorsa, o mahalleye daha fazla göçmen alınmayacak! Buna mahalle kapatılması denildi. Türkiye genelinde bin 169 mahalle, İzmir’de 27 mahalle kapatıldı. O mahallede yaşayanlar devam ediyor, aynı mahallede başka bir eve de taşınabilir. Ama dışarıdan başka bir mahalle veya şehirden gelmişse, ister ikametli ister çalışma izinli olsun artık o mahallede ikamet edemiyor.

• Bazı merkezlerin son zamanlarda yürüttüğü göçmen karşıtı kışkırtıcı söylem ve kampanyaların etkisi İzmir’de de görüldü mü?

İzmir’de toplumsal tansiyonu yükselten ve genele yayılan büyük olaylar yaşanmadığını söyleyebiliriz. İzmir’in yabancı karşıtlığı konusunda oldukça bilinçli bir şehir olmasının bu durumun oluşmasını engellediğini ifade edebiliriz.

23 BİN YABANCIYA UYUM EĞİTİMİ

Eğitim politikalarına ilişkin Milli Eğitim Bakanlığı veya taşra teşkilatından bilgi alabilirsiniz. Bununla birlikte yabancıların Türk toplumuna uyumu konusunda Bakanlımızca ve Valiliğimizce

çeşitli faaliyetler yürütülüyor. Bu kapsamda T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü ile İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Arasında Eğitim Faaliyetlerine Yönelik İş Birliği Protokolü çerçevesinde Sosyal Uyum ve Yaşam Eğitimleri (SUYE) devam etmektedir. Bu program kapsamında İzmir genelinde yaklaşık 23 bin yabancıya sosyal uyum ve yaşam eğitimleri verildi.

Ülkemizde bulunan yabancıların eğitim sistemimize dahil yerleri ve kuralları Milli Eğitim Bakanlığı belirlemekle birlikte, ülkemizde yaşayan tüm herkes Türkçe dilinde ve Türk müfredatına uygun şekilde eğitim görüyor. Ancak, bu durum yabancıların kendi kültürlerini ve dillerini kaybetmesi anlamına gelmiyor. Genel olarak bakıldığında, yabancıların il geneline dağıldığı görülmekle birlikte bir arada yaşamaya yönelik eğilim de olduğu biliniyor. Türk toplumunun sürecin başından beri konuya ilişkin aklıselim ve vicdani yaklaşımı sayesinde Türk toplumu ve yabancılar arasında herhangi bir gerginlik ortamı görülmedi.

GERİ GÖNDERME MERKEZLERİ

“Geri Gönderme Merkezinde görev yapan uzmanlarımız tarafından her düzensiz göçmen için bireysel olarak değerlendirme yapılarak sınır dışı ve idari gözetim kararları alınır, sınır dışı süreci başlatılır. Geri Gönderme Merkezi’nde temel önceliğimiz düzensiz göçmenlerin ülkemizden çıkışını sağlayarak ülkelerine ya da üçüncü bir ülkeye sınır dışı işlemlerini gerçekleştirmektir. Ancak sınır dışı süreci her düzensiz göçmen için standart olarak yürümez. Pasaportu olmayan düzensiz göçmenler için bazı ülkeler özelinde seyahat belgesi temininde sorunlar yaşanabiliyor. Bu tür durumlarda Başkanlığımız, ilgili ülkelerle temasa geçerek gerekli çalışmaları yürütüyor. İlgili ülkelerle yapılan temaslar ve işbirlikleri sonucunda özellikle Afganistan ve Pakistan uyruklu yabancılar başta olmak üzere sınır dışı süreçlerinin oldukça başarılı bir şekilde devam ettiğini ifade edebiliriz.

FARKLI HİZMET BİRİMLERİ

“Göç İdaresi Başkanlığı’na bağlı geçici barınma merkezleri, geri gönderme merkezleri ve kabul barınma merkezi gibi farklı statülerdeki yabancıların kalabildiği hizmet birimlerimiz var. Örneğin; Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis ve Osmaniye illerinde geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin kalabildiği 7 geçici barınma merkezimiz var. Geçici barınma Merkezlerinde haberleşme ve eğitim olanakları mevcut. İzmir’de ise haklarında sınır dışı kararı alınan düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilene kadar kaldıkları geri gönderme merkezimiz bulunuyor. Geri gönderme merkezinde kaldıkları süre boyunca düzensiz göçmenler ankesörlü telefonlar aracılığıyla yakınları ile haberleşebiliyor. Buna ek olarak ihtiyaç sahibi olan düzensiz göçmenler için de merkez yönetimi tarafından telefon kartı temini yapılır. Merkezde kaldıkları süre boyunca yetişkinler için Halk Eğitim Merkezi tarafından haftada 5 gün ve 20 saat birçok konuda eğitim verilir. Çocuklar için de İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden gelen öğretmenler tarafından el işi eğitimi, resim, boyama gibi birçok alanda eğitim verilir.”