Avrupa’da ‘Sosyal Kredi Sistemi’ test ediliyor

Genelde şöyle yorumlanıyor “Vatandaşların kamusal alandaki davranışlarını dijital uygulamayla ölçebilen ve sonuçlara göre ‘ödül ve ceza’ verebilen bir puanlandırma sistemidir.” Örneğin mevcut ortamda trafik hız limiti aşıldığında veya araçla kazasız yıl geride bırakıldığında, ilgili kurum tarafından ceza ya da ödül puanları alabilirsiniz. Ancak burada kararı veren ve uygulamayı yapan insandır. Sosyal Kredi Sistemi’nde ise veri bankası üzerinden toplanan davranış verilerini, yapay zekâ değerlendiriyor. Bu durumda insan ile yapay zekâ baş başa kalıyor. Yani insanların online kredi başvurusunu red veya teyid eden sistem gibi.

Avusturya’da Dijitalleşme Bakanlığı’nın yaptığı açıklmaya göre ‘ID Austria’ adlı dijital kimlik platform çalışması devam ediyor. ID Austria, bilinen kimlik ve ehliyet gibi belgeleri elektronik ortama entegre ediyor ve yeni dijital servis kullanım imkanlarını kapsıyor. Bu imkanlardan dikkat çeken bir uyguluma ise Sosyal Kredi Sistemi’nin altyapısını içeriyor olmasıdır. Bakanlığa göre dijital kimliğe sahip olan herkes, devlet dairelerine gitmeden işlem yaparak, tasarruf edecek ve Avrupa Birliği genelinde ‘Online Vatandaş’ olacak.
Bu kapsamda başkent Viyana’da ‘Wien-Token’ App uygulaması test ve hazırlık aşamasını tamamlamak üzere. Uygulama vatandaşların yaya, bisiklet, otomobil ve toplu taşıma kullanım hareketlerini ayırt edebilecek. Wien-Token App, CO2 miktar ve değerlerini de ölçerek, bireylerin interaktif hareket verilerini karşılaştıracak. Örneğin çevreye ve doğaya zarar vermeyen ulaşımı tercih etmişseniz, yüksek puanla Viyana kültürel etkinliklerine ücretsiz veya indirimli katılabileceksiniz.

Bu uygulamanın ileride genişlemesiyle aşı olana, maske taşıyana, çöpleri ayırana, kan bağışlayana, seçimlerde oyunu verene, alternatif enerji kullanana ve sosyal medyada yalan yerine doğruları yazanlara, yüksek puanlarla gün doğuyor. 

Almanya’nın Baverya eyaletinde iklim koruma çerçevesinde, dikkat çekici “Ökotoken” App hazırlık çalışması devam ediyor. Bu da vatandaşlar ile iklim ilişkisini içeren ve yine davranış odaklı puanlama sistemine dayanıyor. Kullanıma hazır olduğunda isteyen vatandaş ‘Ökotoken’ App’iyle puanlarını biriktirerek bazı yerlere ücretsiz girebilecektir. Örneğin özel araç yerine treni kullanmışsanız, iklime uyumlu davranmışsınız artı puan kazanabiliyorsunuz. Baverya yönetimi ve Almanya Dijitalleşme Bakanlığı iklimi koruma kapsamında, Sosyal Kredi Sistemi çalışmalarına Kovid-19 pandemisinden dolayı, ara vermek zorunda kalmıştı. 2023’e kadar Ökotoken uygulaması faaliyete alınmak isteniyor. Almanya genelinde 2022 nüfus sayımı (Zensus 2022) esnasında, yüzde 10 rastgele hanelere görevliler gönderilerek ayrıntılı veriler toplanıyor. Yaklaşık 10 milyon vatandaşdan barınma durumu, iş, okul ve eğitim hakkında bilgi alınıyor. Bu verilerle Almanya genelini kapsayacak bir sosyal kredi sisteminin altyapısının planlandığı ve ileride Servet Kayıt Sistemi’nin hazırlanacağı ayrıca iddia ediliyor.

İtalya’nın Bologna bölgesinde ilk kez uygulanacak olan “Avrupa Sosyal Kredi Sistemi” inşa ediliyor. “Smart Citizen Wallet” adı altında, vatandaşlar yaşam davranışlarıyla puan kazanabilecekler. Bu App uygulamasıyla örneğin çöp konteyner ayırımı, otomobili doğru park etme ve toplu taşıma kullanımı gibi ‘erdemli’ davranışlar bonusla ödüllendiriliyor. Bu sistemle yurttaşlar kategorilere ayrılıyor. Erdemli, iyi, kötü ve suçlu.

Uzmanlar, gelecek yıllarda birçok ülkenin kendi ‘değerler sistemine’ özgü, Sosyal Kredi Sistemi inşa edeceğini iddia ediyor. Sosyal Kredi Sistemi’nin bir sonraki aşamasının “Koşulsuz Temel Gelir” olabileceği ayrıca öngörülüyor. İnsanlara kamusal alanda düşünce, davranış ve tüketim alışkanlıklarını kapsayan ve bu ortamda interaktif hareketlerini ‘satabileceği’ imkanlar doğuyor. Yani herkes kendi enerjisini ‘pazarlayabilecek’ veri kaynağına dönüşüyor. Pandemi dönemlerinde Koşulsuz Temel Gelir uygulanırsa; maske takmak, aşı olmak, karantinada kalmak gibi önlemler ücretle ödüllendirilecektir. Sisteme aktaracağınız her veri, algoritma tarafından değerlendirilerek size ‘ödül veya ceza’ şeklinde dönebilir. Sosyal Kredi Sistemi bugün test ediliyor ve isteyen yararlanabiliyor. Ancak yarın yasal uygulamaya doğru adım atılırsa, toplum içerisinde eleştiri ve tepkilere neden olacağı ve kamplaşmaların ortaya çıkacağı şimdiden görülüyor.