Avrupa’nın aç gözlülüğü çiftçiyi isyan ettirdi: Ucuz Ukrayna tahılı üreticiyi vurdu

Avrupa’da çiftçiler isyanda. Avrupa pazarına giren ucuz Ukrayna tahıl ve gübresi fiyatları düşürdü. Rusya-Ukrayna savaşı nedeniyle Ukrayna tahılının ülke limanlarından ayrılamaması üzerine, Birleşmiş Milletler (BM) ve Türkiye'nin arabuluculuğunda Temmuz 2022'de Tahıl Koridoru Anlaşması imzalandı. Tahıla ihtiyaç duyan ülkeler için yapılan bu anlaşmada Avrupa tam anlamıyla açgözlülük gösterdi. Rusya’nın verdiği oranlara göre tahılın neredeyse tamamı Avrupa ülkelerine götürüldü. Bu ise Avrupa’da çiftçinin mal fiyatını düşürdü. Arzın artması sonucunda birçok çiftçi malını ucuza satmak durumunda kaldı.

Konuyu Vatan Partisi Merkez Karar Kurulu Üyesi Ziraat Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Cengiz Çakır’a sorduk. Çakır Avrupalı ülkelerin tahılın önemli çoğunu aldığını belirtti. Çakır, çiftçi protestolarının ise sistem nedeniyle ortak eylemlere dönüşemeyeceğini söyledi.

‘EYLEMLER KISA SÜREDE POLİTİKALARI ETKİLEMEZ’

Avrupalı üreticilerin eylemleri hükümetlere tahıl konusunda geri adım attırır mı?

Avrupalılar bireysel çıkarları ve özgürlük konusunda duyarlı davranmaktadır. Zaman zaman çiftçilerin etkili eylemler yaptıklarını izlemekteyiz. Eyalet yapılanması ortak eylemler yapılmasını engelleyebilir. Ortak tarım politikası uygulanması nedeniyle bireysel hükümetlere karşı yapılan yerel eylemlerin Avrupa Birliği'nin tümünde geçerli politikaları kısa dönemde etkilemesi beklenemez. Büyüyen ve hantallaşan karar mekanizması gündelik konularda kolayca harekete geçemez kanısındayım.

‘ÇİFTÇİ İSTESE DE ÜRETİMİ DURDURAMAZ’

Avrupalı çiftçiler greve gider mi?

Grev çiftçiler açısından geçerli bir eylem biçimi olamaz. Fabrika işçisi şalteri indirdiği zaman üretim bir anda durur, ama çiftçilerin böyle bir şansı olmaz. Çiftçi istese de üretimi durduramaz. Hayvanlara sürekli olarak yem ve su vermek gerekir. Sağmal inekler günde birkaç defa sağılmak zorundadır. Doğumu bekletemezsiniz, hastalıklara anında müdahale etmek gerekir.

Bitkisel ürünler için de zamanlama çok önemlidir, pek çok iş ertelenemez. Yeşil sebzeler, çiçekler, mantarlar zamanında hasat edilip piyasaya sunulmalıdır. Birkaç günlük gecikme bile büyük zararlara yol açar. Bu nedenle çiftçilerin greve gitmeleri beklenmez.

‘FİYATLAR TAHIL KORİDORUYLA DÜŞME EĞİLİMİNE GİRDİ’

Avrupalı üreticilerin grevleri Avrupa'da tahıl ve gıda fiyatlarını ne kadar etkiler?

Dünya Bankası emtia fiyatı verilerine göre Ukrayna krizi başlayınca buğday fiyat indeksi 1 Ocak 2021 düzeyinin iki katına, mısır fiyat indeksi 1,5 katına çıkmıştır. 2022 Temmuz ayına kadar yüksek seyreden fiyatlar Tahıl Koridorunun açılmasıyla düşme eğilimine girmiş olup şu anda başlangıç seviyesinin biraz üzerindedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO) verilerine göre Şubat 2023'e kadar ardışık olarak 11 aydır gıda emtia fiyat indeksi düşmüştür. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Mart 2023 Raporuna göre Karadeniz Tahıl Açılımı besin maliyetinin azaltılmasına ve küresel piyasaların istikrara kavuşup açık kalmasına yardımcı olmuştur. Gıda fiyatları savaş öncesinden yüksek olduğu için bu konuda daha fazla ilerleme sağlanması istenmektedir.

Karadeniz Tahıl Koridorundan geçen yükün oransal dağılımı:   

Ürünler                   %
Mısır                       49
Buğday                   28
Diğer                       9
Arpa                        4,3
Ayçiçeği yağı         5
Ayçiçeği küspesi   6
 

5 Mart 2023 tarihine kadar Tahıl Koridorundan 23 milyon ton tahıl geçmiştir. Bunların çoğu mısır ve buğdaydan oluşmaktadır ve taşınan yükün yüzde 77'sini oluşturmaktadır.

Ülke gruplarına göre gıda ihracatının oransal payları

Ülke grupları                                    %
Gelişmiş ülkeler                              45
Gelişmekte olan ülkeler                 49
En az gelişmiş ülkeler                    6
 

Arnavutluk, Bulgaristan, Romanya, Sırbistan, Bosna Hersek, Makedonya gibi bazıları dışındaki Avrupa ülkeleri gelişmiş ülke grubunda olup tahılın önemli bir bölümünü kapmış bulunmaktadır.

Tahıl koridorundan geçen gemilerin pusulası şaşmakta, paraya doğru yönelen ibre geminin rotadan sapmasına yol açmaktadır sanırım.

‘TÜRKİYE İLE BİRLİKTE İHTİYAÇ KARŞILANIR’

Rusya'nın Tahıl Anlaşmasından çekilmesi, tahılın Avrupa'ya geçmesini nasıl etkiler? Türkiye ve Katar'la ayrı bir tahıl koridoru kurulması Avrupa'yı ve diğer ülkeleri aynı şekilde nasıl etkiler?

İhraç edilebilecek tahılların en büyük üreticisi olarak Rusya Federasyonu'nun piyasadan çekilmesi arzı azaltacaktır. Talep artışı devam edeceğine göre piyasa fiyatlarının yükselmesi doğaldır.

Türkiye'de değirmencilik ve makarna sektörü gelişmiştir. Tahılların Türkiye'de un ve diğer mamüllere çevrilerek ihtiyaç sahibi ülkelere daha adil şekilde dağıtımı sağlanabilir. Katar finansman ve lojistik bakımından kolaylıklar sağlayabilir. Böylelikle zaten tahıl bakımından kendine yeterli olan Avrupa kıtasının aç gözlü davranmasına gerek kalmaz. Ucuz tahıl geliyor diye çiftçiler eylem yapma ihtiyacı duymazlar.