Aziz Konukman: Depremi fırsat bilip seçim harcamalarını artırdılar
İktisatçı Prof. Dr. Konukman, 2023 yılındaki 1,4 milyar TL’lik bütçe açığını yaratan harcamaların ağırlıklı olarak cari transfer, sermaye gideri ve sermaye transferi gibi sermaye grubunu ilgilendiren kalemler olduğunu söyledi.
Sabrican Tıknazoğlu
Hazine ve Maliye Bakanlığının açıkladığı 2023 yılı bütçe uygulama sonuçlarına göre, 2023 yılında oluşan toplam bütçe açığı 1 trilyon 345 milyar TL’nin 842,5 milyar TL’si yalnızca Aralık ayında meydana geldi. Bütçe açığının nedeni 6 Şubat depremi için yapılan harcamalar ve kur korumalı mevduat (KKM) giderleri olarak açıklanırken, Aralık ayında önceki 11 ayın iki katından da fazla bütçe açığının meydana gelmesi ise kamuoyunda tartışma yarattı. Bakanlığın açıkladığı verilere göre Aralık ayı harcamalarının çoğunluğunu sermaye transferi ve cari transfer kalemlerinin oluşturması, devasa miktarda transferlerin nedeninin ne olduğunu sorularını doğurdu.
İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman’a bütçe açığının neden Aralık ayında rekor seviyeye çıktığını ve hangi kalemlerin ağırlıkta olduğunu sorduk. Bütçe açığının depremden kaynaklandığı iddiasının yanlış olduğunu ifade eden Konukman, şunları söyledi: “2023 Haziran’da deprem gerekçesiyle Meclis’e 1,1 trilyonluk ek bütçe kanun teklifi getirildi. Başlangıç bütçesi 4,5 trilyon liraydı. Bütçe açığı da 659,4 milyardı. Deprem gerekçesi ile ek bütçenin içinde depreme ayrılan kaynak 1,1 trilyonun yarısının altında. Bu bizzat bütçe kanun teklifinde belirtiliyor. Yarısından fazlası deprem dışı harcamalar. Depremi fırsat bilerek, seçim yılı olduğu için diğer harcamalar artılıyor.
‘DEPREM HARCAMALARI BÜTÇE AÇIĞINI ARTIRMAZ’
“Deprem bütçe açığının artmasına neden olmaz. Çünkü bütçenin bağlı olduğu 5018 sayılı bütçe mali kontrol yasasının ilgili maddesine göre ek bütçe mutlaka denk olmalıdır. Deprem nedeniyle ödenekleriniz yetmeyip ekleme yaptığınız zaman, karşılığında gelir de ekleyeceğiniz için bütçe açığınız değişmez.” Aralık ayında 842,5 milyar liralık açığı yaratan harcamalardan ağırlıklı olarak emekçilerin değil sermaye grubunun faydalandığını vurgulayan Konukman, şu açıklamayı yaptı:
“Ocak-Kasım ayındaki açık 532,4 milyar. Sadece Aralık’ta, 11 ayın toplamının üzerinde artıyor bütçe açığı. Meclis’te konuşulmasını önlemek için giderler Aralık ayına yoğunlaştırılmış. Aralık’tan önceki SGK prim ödemeleri de dahil personel giderleri 1,4 trilyonmuş. Aralık’ta 1,5 trilyona yükselmiş. Yani Aralık’ta yaklaşık 100 milyar lira eklenmiş. Aralık’taki genel artış ne kadar? 1,4 trilyon. Bu sayının sadece yaklaşık 100 milyarı emekçileri ilgilendiren artış. Geri kalanı mal ve hizmet alımı, cari transferler, sermaye gideri, sermaye transferi gibi sermayeyi yakından ilgilendiren kalemler. Sermaye transferi ve sermaye giderini topladığımızda yatırım gideri denilir. 2023 Ocak-Kasım’da yatırım gideri 600 küsür milyar liraymış bu da 1,4 trilyona çıkmış. Demek ki toplam artış miktarı 1,4 trilyonun, yaklaşık 800 milyarı kamu yatırımlarına gitmiş. Bunlar da özel sektörü eliyle yapılıyor. Kamu ihale açıyor, onları ihya ediyor. Cari transferlerde de Aralık’ta artış yaklaşık 400 milyar lira olmuş. Buradan anlaşılıyor ki Aralık’taki 1,4 liralık artıştan ağırlıklı olarak sermaye grubu faydalanmış.
‘2024 HARCAMALARI İLK ÜÇ AYA YAPILACAK’
“Burada kalmayacak. 2024’ün bütçesi de belli oldu. 11 trilyon 89 milyar lira. Bazı harcamaları da ilk üç aya yığacaklar. Nasıl 2023’te Aralık ayına yığıldı. 2023 Mayıs seçimleri öncesinde yığılma olmuştu. Önümüzdeki dönemde yerel seçimlere dönük, seçim şekerleri dağıtılarak haksız rekabete neden olunacak. Bu seçim ekonomisi vergi mükelleflerine büyük bir haksızlıktır. Vergiler toplanıyor ancak iktidar partisi lehine seçim rüşvetleri dağıtılıyor.”
GERÇEKLEŞEN VERGİ MUAFİYETİ MİKTARI NE KADAR?
Yedi aylık KKM için kur farkı ödemeleri 59,5 milyar lira olduğunu ancak sonrasındaki ödeme miktarının bilgisinin paylaşılmadığını anımsatan Aziz Konukman, şöyle devam etti: “Kur farkı ödemeleri Merkez Bankasına verildi. Merkez Bankası da bu ödemelerin miktarını açıklamadı. Merkez Bankasının üstlendikten sonraki beş ay için kur farkı ödemeleri bilgisi yok yani elimizde. Son beş aydaki kur farkı ödemesi ne kadar ise bütçe açığı o kadar küçük gösterilmiş oldu. Bu konuda Meclis’in bildirilmesi lazım. 2023 yılı vergi harcamaları tutarı, yani vazgeçilen vergi miktarı 994,4 milyar lira olarak ilan edilmişti. Bunun gerçekleşmesi noldu? Meclis’e bilgi verilmedi. Kamuoyuna açıklanmadı. KKM için hem Merkez Bankası döviz hesapları için hem de TL hesapları için vazgeçilen vergi tutarı ne kadar? Muhalefet partilerinin bu bilgiye sahip olması gerekir. Bütçe hakkı gereği kamuoyu ile paylaşılması gerekir. 2023 yılındaki gerçekleşme tutarı bilinmeden, 2024 için 2,2 trilyonluk vergi muafiyeti miktarı belirlediler. Mevcut durum görülmeden geleceği ilişkin tutar nasıl onaylatılır? 2024’te bir öngörülerin 2023’teki gerçekleşmelere ve sapmalara göre yapılması gerekir.
MECLİS’TEN GİZLİ EK BÜTÇE
Meclis’ten alınan 5,6 trilyon liralık harcamanın üzerinde harcama yapılarak bütçe hakkının da ihlal edildiğini belirten Aziz Konukman, şu bilgileri verdi: “6 Eylül tarihli Resmi Gazete’de Orta Vadeli Program’da yer alan 2023 bütçesinin gerçekleşme tahmini yayımlandı. 6,6 trilyon lira. Meclis’ten Haziran ayında geçen ek bütçe ile birlikte oluşan 5,6’luk bütçe izni aşılıyor ve 1 trilyonluk gizli ek bütçe yaratılıyor. Niye gizli? Açık bir şekilde yapsalardı ek bütçenin 1,1 trilyon değil 2,1 trilyon olması lazımdı. Bu şekilde gelirlerin de 1 trilyon artırılması gerekirdi. Gelirler de vergi ağırlıklı olduğu için Meclis’te ve kamuoyunda tepki doğacaktı. Zaten 1,1 trilyonluk bütçeye ulaşabilmek için vergiler ciddi artırıldı. Seçim döneminde vergileri tekrar artırmaktan çekinildi ve gizli ek bütçe yapıldı.
BÜTÇE HAKKI İHLALİ
“Yasal olarak ikinci kez ek bütçe çıkarılamıyor. Birinci ek bütçe çıkarılırken de gelirlerin ve vergilerin daha fazla artırılması rahatsızlık yaratır diye düşünülerek ödenek üstü harcama yapıldı. Meclis’in verdiği 5,6 trilyonluk harcama izni aşılarak bütçe hakkı ihlal edildi.”
