Balkanlar'da 2021: Bulgaristan’da seçim Yunanistan’da ihlaller
Dünya, 2021 yılında salgın gündemine aşı tartışmalarıyla girdi. Her yerde olduğu gibi Balkanlar’da da aşı kampanyası planlamaları öne çıktı. Önceki yıl Avrupa ülkeleri arasında karşılıklı güvensizliğe yol açan maske korsanlığına benzeyen durumlar, bu kez aşıda yaşandı.
OCAK
Aşı tartışmalarının ışığında Avrupa Birliği (AB) üyesi 13 ülke, AB Komisyonuna doğudaki ortakları ve Batı Balkan ülkelerine Kovid-19 aşısı konusunda destek verilmesi talebiyle bir mektup gönderdi. AB Komisyonu Sözcüsü Ana Pisonero’nun 6 Ocak’ta günlük basın toplantısında açıkladığı mektuba ilişkin Pisonero, “Batı Balkanlar, doğu, güney ve daha ötesindeki yakın komşularımıza nasıl yardım edebileceğimizi araştırıyoruz.” ifadelerini kullandı. 11 Ocak’ta Arnavutluk Başbakanı Edi Rama ilk doz BioNTech aşısını oldu. 16 Ocak’ta da Sırbistan’a Çin’den Sinopharm aşısı sevkiyatı yapıldı. Aşı çeşitlerinin üçe yükseldiği ülkede Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, tüm vatandaşlara yönelik yaptığı aşı çağrısıyla kampanyayı başlattı. Bosna-Hersek vatandaşları ise ay sonunda dahi aşının hâlâ tedarik edilememiş olmasına tepkiliydi. Ocak ayında 120 bine ulaşan bulaşma sayısı karşısında Anadolu Ajansı’na (AA) konuşan Saraybosnalılar, endişelerini dile getirdi.
Hırvatistan’da gündem depremdi. Batı Balkanlar’ın AB üyesi ülkesinde, 2021’e üç gün kala 6,3 şiddetinde deprem yaşandı ve ülke 2021’e bu depremin etkisiyle girdi. Türkiye, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ile yardım malzemeleri gönderirken, 6 Ocak’ta Petrinja’da 5,3 şiddetine artçı deprem yaşandı.
2021’in uluslararası öneme sahip önemli gelişmesi, Sırbistan’da yaşandı. Avrupa’nın enerji güvenliğini bir adım daha ileri taşıyan TürkAkım Doğal Gaz Boru Hattı’nın Sırbistan ayağı; Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, İnşaat, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Tomislav Momirovic, Rusya’nın Belgrad Büyükelçisi Bocan Harcenko ve Sırp doğal gaz şirketi Srbijgas CEO’su Dusan Bajatovic’in katıldığı törenle açıldı. Bir diğer Balkan ülkesi Bulgaristan’da, Rus yapımı yeni tip nükleer reaktörlerin Kozloduy santralinde kullanılacağı belirtildi.
Yunanistan için ocak ayı adeta 2021’in nasıl geçeceğine işaret niteliğindeydi. Kabine revizyonuyla yeni yıla başlayan ülke, yılın ilk ayında Ege Denizi’ndeki düzensiz göçmenleri Türk kara sularına itti. İsrail ile yaptığı 1,68 milyar dolarlık savunma anlaşması da Türkiye’ye karşı saldırganlığın devam edeceğini gösterir gibiydi. Yunan Sahil Güvenlik unsurlarının hukuk dışı uygulamalarına eleştiriyi İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, “Yunanistan masum insanları ölüme itiyor, Avrupa seyrediyor.” sözleriyle dile getirdi.
ŞUBAT
Düzenlediği tatbikat ve hidrog-rafik çalışmalarıyla Türkiye’ye karşı kışkırtmalarını sürdüren Yunanistan, yarımadanın Batı yakasında da Arnavutluk’la karşı karşıya geldi. 20 Ocak’ta İyon Denizi’nde kara sularını 6 milden 12 mile çıkaran Yunanistan’a karşı Arnavutluk, deniz yetki alanlarının sınırlandırılması konusunu Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı’na taşıyacağını açıkladı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Şentop, Arnavutluk’un İşkodra kentine yaptığı ziyarette önemli açıklamalarda bulundu. Arnavutluk’ta FETÖ’ye karşı kara para aklama soruşturması yürütüldüğünü söyleyen Şentop, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “FETÖ ile mücadelede Arnavutluk’un yanındayız.” sözlerini de hatırlattı.
2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Kosova, şubat ayı başında İsrail ile diplomatik ilişkileri resmen başlattı. Ancak İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Kosova’nın büyükelçiliğini Kudüs’te açacağını açıklaması hem ülke içinden hem ülke dışından tepki çekti. Türkiye’nin tepkisini Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy paylaşırken, AB de yapılan açıklamalarda Kosova’dan AB entegrasyonuna yönelik taahhütlerine uymasını istedi. Tepkilere rağmen büyükelçilik binası mart ayında Kudüs’te açıldı. Öte yandan, 14 Şubat’ta ülkede genel seçimler yapıldı. Katılımın yüzde 47,08 olduğu seçimleri yüzde 48,17 oy alan Kendin Karar Al Hareketi kazandı.
Şubat ayı Kuzey Makedonya için oldukça hareketli geçti. 26 Şubat’ta Üsküp Ceza Mahkemesi, aralarında eski İçişleri Bakanı Gordana Yankulovska ile eski Güvenlik ve İstihbarat Kurumu Müdürü Saşp Miyalkov’un da bulunduğu yasa dışı dinleme davasında 11 sanık hakkında toplam 65 yıl ceza verdi.
Üsküp’ün Çayır Belediyesi’nde, 2012’de 5 Makedon’un öldürülmesine ilişkin “Monstrum” davasında mahkemenin 23 Şubat’ta açıkladığı karara karşı protesto yürüyüşü düzenlendi.
MART
Mart ayı birçok Balkan ülkesinde salgınla mücadele ayı oldu. Çin’den gönderilen 192 bin doz aşı Arnavutluk’a ulaşırken, Avrupa’daki tartışmalar üzerine Bulgaristan, AstraZeneca aşısını yasakladı. Kuzey Makedonya, Rus Sputnik V aşısına acil kullanım izni verirken, Sırbistan Bosna Hersek’e 10 bin doz Ast-raZeneca aşısı hibe etti. Ayrıca yükselen vaka sayıları ve varyantlar karşısında birçok ülke yeniden kısıtlamalara gitti.
Önemli bir tartışma mart ayında Kuzey Makedonya Parlamentosunda yürütüldü. Muhalefet partisi İç Makedon Devrimci Örgütü-Makedonya Ulusal Demok-ratik Birliği Milletvekili Aleksandar Velyanovski’nin sorularını yanıtlayan Başbakan Zoran Zaev, FETÖ’nün Kuzey Makedonya’daki yapısı ve işleyişine değindi.
Düzensiz sığınmacılarla ilgili Birleşmiş Milletler’den Yunanistan’a uyarı geldi. 1951 Mülteci Sözleşmesi’nin hatırlatıldığı uyarıda, Yunanistan’ın uygulamasının Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve AB hukukunun da açıkça ihlali anlamına geldiği belirtildi.
NİSAN
Kuzey Makedonya’nın ardından Arnavutluk da Rus Sputnik V aşısına izin verdiğini açıkladı. Yunanistan’da tedbirlerin sıkılaştırıldığı Kovid-19 gündemi kapsamında AB, 651 bin doz aşıyı Batı Balkan ülkelerine göndereceğini ilan etti. Öte yandan Yunanistan, skandal bir karara imza attı. Batı Trakya bölgesindeki Türk azınlık okullarında görev yapan öğretmenler, Kovid-19 ile mücadele kapsamında Sağlık Bakanlığınca zorunlu olarak aşılanması kararlaştırılan eğitimciler arasına alınmadı.
Sağlık alanında önemli bir gelişme Arnavutluk’ta yaşandı. Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB), Yunus Emre Enstitüleri (YEE) ve Türk İş Birliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) çalışmalarıyla Balkan ülkeleriyle olan ilişkilerini güçlendiren Türkiye, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın katılımıyla Türkiye-Arnavutluk Fier Dostluk Hastanesi’ni Arnavutluk’ta açtı. Türkiye Maarif Vakfı da Kuzey Makedonya’da 10 bin metrekarelik okul alanı satın aldı. Diplomatik alanda önemli bir gelişme de Sırbistan’da yaşandı. Boşnak nüfusun yoğun bulunduğu Sancak bölgesindeki Yeni Pazar’da, Türkiye’nin yeni başkonsolosluğu faaliyete açıldı.
Üç Balkan ülkesindeyse Kovid-19 şartları altında önemli seçimler yapıldı. Bulgaristan ve Arnavutluk’ta genel seçimler yapılırken, Kosova’daki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ipi göğüsleyen isim, Kendin Karar Al Hareketi’nin adayı Vyosa Osmani oldu.
MAYIS
Bulgaristan seçimlerinin ardından hükûmet kurma çalışmaları sonuçsuz kaldı. 4 Nisan’daki seçimlerin ardından Boyko Borisov, Korneliya Ninova ve Slavi Trifonov’un hükûmeti kurma girişimleri boşa çıkınca erken seçim tarihi olarak 11 Temmuz belirlendi.
Balkan ülkeleri arasında aşılama kampanyasına en geç katılan ülke Kosova oldu. 28 Mayıs’ta 1,2 milyon doz BioNTech aşısı satın alan Kosova da aşı sevkiyatının ardından aşılamaya başladı. Öte yandan, 6 Mayıs’ta Kuzey Makedonya da ilk Sinopharm aşısını uygulamaya başladı. İlk dozu alanlar arasında Başbakan Zoran Zaev de vardı. Yunanistan’da bazı gevşemeler yürürlüğe girdi. Kafe ve restoranların dış yerleri birçok bölgede yeniden kullanıma açılırken, bazı adalarda tedbirler daha da sıkılaştırıldı.
Yunanistan’ın insan hakları ihlalleri mayıs ayında yine gündemdeydi. Yunanistan ve Avrupa Birliği Sınır Koruma Ajansı’nın (Frontex) Ege Denizi’ndeki göçmenleri denizde Türkiye kara sularına geri itmesi, Avrupa Parlamentosu gündemine taşındı. Parlamento oturumunda Frontex’in eylemleri gizlemeye çalıştığı öğrenildi. Öte yandan Başbakan Kiryakos Miçotakis’in Türk kimliğini yok sayan açıklamaları da dikkat çekti. Türk köyü Paşevik’e “Pomak köyü”, Türk çocuklarına da “Yunan çocukları” diyen başbakana tepki T.C. Dışişleri Bakanlığı’ndan geldi. Twitter hesabında açıklama yapan bakanlığa Batı Trakya Türk Azınlığı Danışma Kurulu destek verirken, bir tepki de İskeçe Türk Birliği ve TBMM Başkanı Mustafa Şentop’tan geldi.
Mayıs ayı ayrıca tatbikat dönemini başlattı. 15 NATO üyesinin katıldığı Defender Europe 2021 tatbikatı için Türk Silahlı Kuvvetleri unsurları da Romanya’ya gitti.
HAZİRAN
Yaz tatili dönemine girilirken, Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığının çalışması, Türkiye’ye arabayla gidecek olan tatilcileri sevindirdi. Sırbistan için hazırlık yapan YTB yetkilileri, Memleket Yolu projesi kapsamında Kapıkule’ye danışma masaları kurdu. YTB Başkanı Abdullah Eren, Sırbistan’da da Türk polisinin tatilcileri karşılayacağını belirtti. Öte yandan Türkiye, Kuzey Makedonya’ya 30 bin doz aşı yardımında bulundu.
Haziran ayının en çarpıcı gelişmelerinden biri, Arnavutluk’ta yaşandı. Cumhurbaşkanı İlir Meta hakkında Arnavutluk Meclisi Soruşturma Komisyonunda hazırlanan raporun genel kurulda oylanmasında 104 milletvekili, Meta’nın görevden alınması yönünde oy kullandı. Kararla birlikte Meta’nın gö- revi sonlandırılırken, yerine Meclis Başkanı Gramoz Ruçi getirildi. Öncesinde Arnavutluk Sosyalist Partisi, Meta’nın 25 Nisan 2021’deki genel seçimler öncesinde anayasaya aykırı hareket ettiği gerekçesiyle meclise başvurmuştu.
Düzensiz mültecileri sınırda geri itme konusu Hırvatistan’da da gündem oldu. Avrupa Birliği’nin İçişlerinden Sorumlu Üyesi Ylva Johansson, Hırvatistan’ın sınırlarını korurken göçmenlerin temel haklarını ihlal etmemesi gerektiğini söyledi. Öte yandan, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi de Yunanistan’a tepki gösterdi. Batı Trakya Türk azınlığının sorunlarının hatırlatıldığı bir toplantıda komite üyeleri, Yunanistan’ı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarını uygulamaya çağırdı. Buna rağmen ilerleyen günlerde Selanik Tek Hâkimli Ceza Mahkemesi skandal bir karara imza attı. Hakkında “kamu düzenini bozma” davası görülen İskeçe Seçilmiş Müftüsü Ahmet Mete’ye 2016 yılında Dostluk Eşitlik Barış Partisi’nin (DEB) kongresinde yaptığı bir konuşma nedeniyle 3 yıl ertelemeli 15 ay hapis cezası verildi. Karadağ Meclisi haziran ayında Srebrenitsa soykırımının inkârına yönelik ceza öngören yasa tasarısını kabul etti. Yapılan bir oylamada ayrıca soykırımı inkâr ettiği gerekçesiyle Adalet ve İnsan ile Azınlık Hakları Bakanı Leposavic, görevden alındı.
TEMMUZ
Srebrenitsa’nın merkezindeki ülke Bosna Hersek’te Yüksek Temsilci Valentin Inzko, “Bonn Yetkilerine” dayanarak “soykırımın inkârının cezalandırılmasına ilişkin yasa” çıkardı. Yasa, ülkenin resmî gazetesinde yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yasa doğrultusunda uluslararası mahkemelerde veya Bosna Hersek Mahkemesi’nde kanıtlanmış soykırım, insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarını inkâr, yüceltme, önemsizleştirme veya aklamaya çalışan kişiler 6 aydan 5 yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilecek.
Temmuz ayı yaz tatili dönemi olmasına rağmen birçok ülke, Kovid-19 salgınından dolayı önemli kısıtlamalar getirdi. Hırvatistan, turistik Adriyatik sahili bölgesi için yeni tedbirler açıklarken, Karadağ da gece kulüplerini kapatma kararı aldı. Yunanistan, bakım personeline aşıyı zorunlu hale getirdi. Aşı zorunluluğunun genişletilmesi üzerine başkent Atina’da şiddetli protestolar düzenlendi. Eylemciler yer yer polisle de çatıştı. Öte yandan Yunanistan, Türkiye’den gelenlere ülkeye girişi yasakladı.
Bulgaristan, temmuz ayında ikinci kez sandığa gitti. Nisan ayındaki genel seçimlerin ardından hükûmetin kurulamamasından dolayı 11 Temmuz’da yapılan seçimlerde Trifonov’un partisi birinci oldu.
Batı Trakya gündeminde Yunanistan Yargıtayı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının aksine İskeçe Türk Birliği’nin yeniden tescil başvurusunu reddetti. Konuyla ilgili ilk tepki, Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan gelirken, Batı Trakya Türkleri de kararı protesto etti. İTB’nin çağrısı üzerine İskeçe çarşısında bulunan İskeçe ve Gümülcineli bir grup, “Türk azınlık için adalet”, “Haksızlıklara, ayrımlara hayır”, “Barış, demokrasi, eşitlik” sloganları atarak şehir meydanına kadar yürüdü. Yunanistan’ın Ege ve Akdeniz’deki hukuksuzluklarına ilişkin bir adım da yine Türkiye’den geldi. Yunanistan’ın Doğu Ege adalarının silahsızlandırılmış statüsünü ihlal eden eylemleri dolayısıyla Türkiye, BM Nezdindeki Daimî Temsilcisi Feridun Sinirlioğlu aracılığıyla Genel Sekreter Antonio Guterres’e ilettiği mektupta Yunanistan’ın eylemlerini şikâyet etti.
AĞUSTOS
Balkanlar ağustos ayında yangınlarla mücadele etti. Yüksek sıcaklık ve ihmalkârlığın sebep olduğu yangınlarda Avrupa Birliği, yangının ağır tahribat yarattığı Arnavutluk, Kuzey Makedonya ve Yunanistan’a mücadelede destek sağladığını duyurdu. Yangının çıktığı yerlerde yerleşim birimlerine kadar yaklaşan alevler, Yunanistan’ın başkenti Atina’da da paniğe sebep oldu.
Türkiye’nin altyapıda olduğu gibi kültürel yatırımlarının da yoğun olduğu Bosna Hersek’te TRT’nin katkılarıyla Saraybosna Film Festivali düzenlendi. 27. kez düzenlenen festivalde, Türk ve dünya sinemasının örnekleri Balkanlar’daki sinemaseverlerle buluştu.
11 Temmuz’daki erken seçimlerin ardından Bulgaristan’daki hükûmet kurma girişimleri bir kez daha başarısızlıkla sonuçlandı. Hükûmeti kurmakla görevlendirilen Boyko Borisov ve partisi Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar’ın denemeleri boşa çıktı.
Ağustos ayında Kovid-19 gündemi de devam etti. Yunanistan bazı adalarındaki tedbirleri daha da sıkılaştırırken, Sırbistan hatırlatma dozu için kampanya başlattı. Kovid-19’a ek olarak Bulgaristan’da Afrika domuz gribi tespit edildi. Apriltsi köyünde tespit edilen grip, endüstriyel çiftlikteki 13 bin domuza bulaştı.
Batı Trakya’daki Türk kimliğini inkâr eden Yunanistan, ağustos ayı başında bir hukuksuzluğa daha imza attı. Batı Trakya Türk toplumunda olan okulların 12’si kapatılarak sayısı 103’e düşürüldü. Karar, Batı Trakya Türklerinde büyük tepkilere yol açtı.
EYLÜL
Al Jazeera, Balkanlar ofisi aracılığıyla Uluslararası Belgesel Festivali’nin dördüncüsünü düzenledi. 23 filmin gösteriminin yapıldığı, 11 filmin yarıştığı festival kapsamında başarılı belgeseller, üç dalda ödüllendirildi.
Salgın gündeminde aşılama kampanyaları, eylül ayında da öne çıktı. Amerika Birleşik Devletleri Kosova’ya 503 bin 100 doz aşı hibe etti. Yunanistan’da sağlık sektörü çalışanları, hükûmetin getirdiği aşı zorunluluğunu protesto etti. Daha öncesinde aşıyı zorunlu hâle getiren hükûmetin, öngördüğü sürede aşı olamayan 10 bin kişiye çıkış verilmesi kararı alması olasılığı gündeme gelmişti.
20 Eylül’de sabah saatlerinde Kosova, Sırbistan plakalı araçların Kosova-Sırbistan sınırından geçişlerini durdurdu. Taşıtlara geçici Kosova plakası verilmesi şartı, iki ülke arasında gerginliğe sebep oldu. 30 Eylül’e kadar süren gerginlik Avrupa düzeyine de taşınırken, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in müdahalesi gerginliği yatıştırdı.
Sırbistan’da Yeni Pazar Başkonsolosluğu’nun resmî açılışı, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da katıldığı törenle yapıldı. Türkiye’nin Belgrad Büyükelçisi Hami Aksoy, Niş kentinde de bir konsolosluğun Türkiye’ye giden tatilcilere hizmet, ticari, ekonomik ve kültürel ilişkilerin gelişmesine katkı sunmak amacıyla açılacağını açıkladı.
Önceki ay 12 Türk okulunu kapatan Yunanistan, eylül ayı sonunda yeni bir hukuksuzluğa imza attı. Ders saatlerini düzenleyen Bölge Eğitim Müdürlüğü, daha önce cuma namazı saatleriyle uyumlu olan ders saatlerini değiştirerek okulların özerk statüsüne müdahale etti. Öğrenci ve öğretmenlerin dinî görevlerini yerine getirmelerini de kısıtladı. Yunanistan’ın Batı Trakya Türklerine yönelik artan baskıları, Türk toplumunun temsilcilerinin Strazburg’a yaptıkları ziyarette de gündeme geldi.
EKİM
2021’in son çeyreğine girerken Avrupa Birliği temsilcileri, Balkan ülkeleriyle bir kez daha bir araya geldi. AB dönem başkanı Slovenya’nın ev sahipliğinde yapılan zirvede, Kuzey Makedonya ve Arnavutluk ile müzakerelerin Bulgaristan’ın karşı çıkması nedeniyle tıkandığı ifade edildi. Bu durumun AB’nin bölgedeki manevra gücünü ve duruşunu da tehlikeye attığı belirtildi.
Havaların soğumasıyla birlikte Kovid-19 vakalarındaki artış öne çıktı. Yükselen vakalar dolayısıyla Bulgaristan ve Sırbistan, günlük hayat için iç mekânlarda “yeşil sertifika” zorunluluğunu getirdi. Nüfusa oranla günlük Kovid-19 ölümlerinde dünyada ilk sıraya yerleşen Romanya da yeni kısıtlamalar ilan etti.
Siyasi açıdan çalkantılı günler, ekim ayı başında Romanya’da yaşandı. 5 Ekim’de düzenlenen parlamento oturumunda Başbakan Florin Citu’nun hükûmeti, kurulduktan 11 ay sonra düştü. Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da da Bağlantısızlar Hareketi’nin 60. yıl dönümü dolayısıyla özel zirve düzenlendi. Ay sonunda da Bosna Hersek, Devlet Başkanlığı Konseyi Sırp Milorad Dodik’in sözleriyle sallandı. Bosna Hersek’i başarısız bir ülke olarak tanımlayan Dodik’in, üç kutuplu siyasi anlaşmazlığın çözülebilmesi için “Bosna Hersek’in ortadan kaldırılmasının gerektiğini” söylemesi endişelere yol açtı. Dodik’in açıklamalarını değerlendiren Devlet Başkanlığı Konseyi Boşnak Üyesi Sefik Dzaferovic, ülkenin Dayton Barış Antlaşması’ndan bu yana en büyük siyasi krizle karşı karşıya olduğunu söyledi. Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis’e Almanya’nın Aachen kentinde Karl Barış Ödülü verilmesi, ülke halkını mutlu etti.
Yaz aylarında Rusya’yı hedef alan Defender Europe tatbikatı sırasında Yunanistan’a Dedeağaç Limanı üzerinden yığılma yapan ABD, ekim ayında Yunanistan’a tatbikat bahanesiyle yeni sevkiyat yapacağını bildirdi.
Ekim ayı Yunus Emre Enstitüleri (YEE) için de adeta bir atılım yılı oldu. Balkanlar’daki faaliyet alanlarını geliştiren Türk kurumlarının başında gelen YEE Tiran Temsilciliği, Arnavutluk’un başkenti Tiran’da faaliyet gösteren Aristoteli Özel Okulu ile Türkçenin seçmeli yabancı dil olarak öğretilmesi konusunda bir protokol imzaladı. Benzeri bir anlaşma, Sırbistan’ın başkenti Belgrad’da da sağlandı. Ülkenin köklü okullarından Belgrad Filoloji Lisesi ile Yunus Emre Enstitüsünün imzaladığı protokol doğrultusunda Türkçe, seçmeli ders olarak eğitim programına alındı.
KASIM
Ekim ayında Bosna Hersek Başkanlık Konseyi Sırp Üyesi Dodik’in yaptığı açıklamaların etkisi kasım ayında da devam etti. Birleşmiş Milletler Gözlemcisi Christian Schmidt, Birleşmiş Milletler’e sunduğu bir raporunda ülkenin dağılma tehlikesinin bir gerçek olduğu tespitine yer verdi. ABD Batı Balkanlar Özel Temsilcisi Gabriel Escobar da Bosna Hersek’te savaşın olmayacağını söyledi. Öte yandan, farklı ülkeler de Sırp lider Dodik’i sorumsuz açıklamalarda bulunmakla eleştirdi.
Salgın gündemi kasım ayında yeni kısıtlamaları da beraberinde getirdi. Karadağ’ın başkenti Podgorica’daki Sağlık Bakanlığı binası önünde, Kovid-19 salgınında hayatını kaybedenler yere bırakılan 2 bin 231 ayakkabıyla anıldı. Üzücü bir gelişme, Bulgaristan’ın Sliven kasabasında meydana geldi. Bir Kovid-19 hastanesinde meydana gelen yangında üç kişinin öldüğü açıklandı. En sıkı tedbirler, Yunanistan’da alındı. Ülkede alışverişlerde müşteri kısıtlaması yeniden yürürlüğe girerken, aşı olmayan 60 yaş üstü kişilere de para cezası geleceği açıklandı.
Yunanistan’ın kuzey komşusu Bulgaristan’da kasım ayında cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu yapıldı. Mustafa Karadayı ile ikinci kez bir Türk adayın da aday olduğu seçimlerde kazanan, mevcut Cumhurbaşkanı Rumen Radev oldu. Radev’in seçimlerden önceki son televizyon tartışmasında kullandığı ifadeler, ABD’de tepkiye yol açtı. Anastas Gerdjikov ile kameralar karşısında tartışan Radev, Kırım’ın 2014’ten bu yana Rusya’ya ait olduğunu söyledi.
ARALIK
Yılın son ayında Bosna Hersek’te “soykırım” tartışmaları daha da alevlendi. Aralık ayının başında polis yetkilileri, soykırıma katıldığı gerekçesiyle 7 kişiyi tutukladı. Sırp entitenin talebi doğrultusunda “soykırımı inkâr yasasında değişiklik” üzerinde çalışıldığı iddiasıysa yeni bir tartışma başlattı. İddialar, 21 Aralık’ta Avrupa Birliği Komisyonunun Genişlemeden Sorumlu Üyesi Oliver Varhelyi’in Bosna Hersek’e yaptığı ziyarete dayanıyor. Ziyaretin ardından çıkan haberlerde ziyaretin iç yüzüne ilişkin iddialar öne sürülmüştü. AB Bosna Hersek Büyükelçisi Johann Sattler’in Brüksel’e yazdığı raporda soykırım yasasında değişikliğe gidilmesi gerektiği ifade edilmişti. Önceki ay Devlet Başkanlığı Konseyi Sırp Üyesi Milorad Dodik’in açıklamalarıyla alevlenen bir tartışma, bu sayede daha da genişledi. Karar, Boşnak siyasetçilerde büyük öfkeye yol açtı. Savcılık, Dodik başta olmak üzere Sırp Cumhuriyeti entitesindeki siyasetçiler hakkında soruşturma başlattı. Bosna Hersek’in bütünlüğünün korunması yönünde bir açıklama, Hırvatistan’dan geldi. Bosna Hersek’te hiçbir şekilde “ayrılıkçı eğilim” görmek istemediklerini belirten Başbakan Andrej Plenkoviç, “Bosna Hersek’in bütünlüğünü ve kurumlarının işlevselliğini korumalıyız.” diye konuştu. Srebrenitsa soykırımı tartışmalarında Hırvatistan Cumhurbaşkanı Zoran Milanoviç’in açıklamalarıysa tepki çekti. Olayların soykırım olduğunu öne çıkaran Milanoviç, buna rağmen tarihte daha kötü olaylar yaşandığını da belirterek, bu olaylar için soykırım dışında yeni bir isim bulmak gerektiğini söyledi.
Üç erken seçimin ve çok sayıda girişimin ardından Bulgaristan yeni hükûmetine kavuştu. Dört siyasi parti, Kiril Petkov’un liderliğinde bir koalisyon hükûmeti kurmak için uzlaştı. Önceki Başbakan Boyko Borisov’un liderliğindeki Avrupalı Gelişimi İçin Yurttaşlar muhalefette kalırken, Türklerin partisi Hak ve Özgürlükler Hareketi (HÖH) de muhalefette yer edindi. Petkov hükûmeti ile yeni kabinesi, 13 Aralık’ta güvenoyu alarak göreve başladı.
Aralık ayının son günlerinde Kosova, ilginç bir karara imza attı. Danimarka ile 300 kişilik hapishane hücresini kiralama üzerinde anlaşan Kosova Adalet Bakanlığı, fiilen Danimarka’nın hapishanesi haline geldi. Yapılan anlaşma doğrultusunda hapishaneye, Danimarka’da cezalandırılan ancak Danimarka vatandaşı olmayan hırsızlık, kaçakçılık, sahtecilik ve cinayet gibi suçlar işleyen hükümlüler yerleştirilecek.
Kasım ayında görevinden istifa eden Kuzey Makedonya Başbakanı Zoran Zaev’in istifası, parlamento genel kurulunun özel oturumunda 23 Aralık günü kabul edildi.
2021 yılının son günlerinde Türkiye, Balkanlar’daki ilişkilerini sürdürmek için yeni ziyaretler gerçekleştirdi. Aralık ayının son günlerinde TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Kuzey Makedonya, Sırbistan ve Karadağ’ı ziyaret etti. Ak Parti, MHP, CHP ve İyi Parti milletvekillerinin de eşlik ettiği Şentop, başkent Belgrad’da Cumhurbaşkanı Aleksandar Vuçiç ile görüştü. Sırbistan ziyaretinin öncesinde Kuzey Makedonya’nın başkenti Üsküp’te bulunan TBMM Başkanı, katıldığı Türkçe Eğitim Bayramı kutlamasında yaptığı konuşmada, Balkanlar’da Türkçenin konuşulmasının önemini vurguladı. Sırbistan ziyaretinin ardından Şentop, Karadağ’a da bir ziyarette bulundu.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararlarını tanımamakta direnen Yunanistan’da sevindirici bir gelişme, Gümülcine Müftüsü İbrahim Şerif’in yargılandığı bir davada çıkan beraat kararı oldu. 2016 yılında Gümülcine’nin Alankuyu Mahallesi’nde bir sünnet törenine katılan Müftü Şerif’in okuduğu mevlid-i şerif, “makam gaspı” olarak sayılmış, Lozan Antlaşması ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi hükümleri dikkate alınmadan İbrahim Şerif hakkında dava açılmıştı. Buna rağmen Yunan yargısı, yılın son günlerinde Türkiye’nin Rodos Başkonsolosluğunda görev yapan sözleşmeli personeli casusluk yaptığı gerekçesiyle beş yıl ağır hapis cezasına çarptırdı. Dava sürecindeki birçok hukuksuzluğa Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığından eleştiri geldi.
