Bangladeş’teki renkli devrimin akademi ve basın ayağı

Bangladeş Yüksek Mahkemesi’nin 5 Haziran 2024 tarihinde 2018 genelgesini yasa dışı ilan etmesinin ardından, kamu işlerinde 2018 öncesi kota sistemi yeniden yürürlüğe girdi. Böylece Bangladeş Bağımsızlık Savaşı’na katılan savaşçıların çocukları ve torunları için kamu hizmeti kadrolarının yüzde 30’unu ayıran iş kotası yeniden belirlenmiş oldu.

Mahkemenin 2018 kota reform hareketine yanıt olarak geçirilen hükümet kararını geri alması üzerine de haziran ayında başta üniversiteler olmak üzere ülke çapında gösteriler başladı ve bu gösteriler temmuz ayında da devam etti.

Kuzey Güney Üniversitesi, Bangladeş Bağımsız Üniversitesi, Birleşik Uluslararası Üniversitesi ve BRAC Üniversitesi öğrencileri, kendi kampüslerinde ve kampüslerinin çevrelerinde protestolar düzenledi. Bu gösteriler daha sonra Başbakan Şeyh Hasina’nın istifasını talep eden gösterilere dönüştü. Gösteriler sırasında 300’den fazla kişi hayatını kaybetti.

Gösteriler karşısında Başbakan Şeyh Hasina 5 Ağustos’ta istifa edip ülkeyi terk etmek zorunda kaldı ve Hindistan’a sığındı. Son 15 yıl ülkeyi kesintisiz yöneten Hasina’nın istifa etmek zorunda kalması ve ülkeden kaçması sonrasında meydana gelen devrimin renkli devrim olup olmadığı tartışılmaya başlandı.

ÜNİVERSİTELER AYAĞI VE AKADEMİK ÖZGÜRLÜK YALANI

Protesto gösterilerinde önemli rol oynayan üniversitelerden biri olan BRAC Üniversitesi’nin internet sitesinde şu bilgiler yer alıyor:

“BRAC Üniversitesi, dünyanın dört bir yanındaki eğitim kurumlarının bir araya gelerek bilgiyi ilerletme, toplumsal katılımı teşvik etme ve küresel yükseköğrenime erişimi genişletme amacına adanmış küresel bir ağ olan Açık Toplum Üniversite Ağı (OSUN)’na katılan Güney Asya'daki ilk üniversitedir.”

OSUN, dünyada “renkli devrim” olarak nitelendirilen gösterilerin finansörü olan Macar asıllı ABD’li milyarder yatırımcı ve Açık Toplum Vakfı (Open Society Foundation) Başkanı George Soros tarafından kuruldu ve Soros bu projeyi hayatının en önemli ve en kalıcı projesi olarak niteledi. Soros, ayrıca bu ağa 1 milyar ABD doları bağışta bulundu.(1)

OSUN, dünya çapındaki yüksek öğrenim kurumları arasında öğretim ve araştırmayı uyumlu hale getirmeyi hedefliyor ve bu amaçla ağ dersleri ve ortak derece programları sunuyor. Dünyadaki birçok renkli devrim hareketinin arkasında olduğu açık bir şekilde bilinen Soros’un üniversiteleri ve akademisyenleri bir ağda bir araya getirmesi, bazı üniversiteleri ve akademisyenleri Batı’nın renkli devrim stratejilerinde araç olarak kullanmak istediğini gösteriyor.

OSUN’un kurucu kurumları New York, ABD’den Bard Koleji ve Viyana Avusturya’dan Orta Avrupa Üniversitesi. Bu ağın diğer üyeleri arasında Afganistan Amerikan Üniversitesi (Afganistan), Beyrut Amerikan Üniversitesi (Lübnan), Bulgaristan Amerikan Üniversitesi, Orta Asya Amerikan Üniversitesi (Kırgızistan), Kiev Ekonomi Okulu (Ukrayna), Ulusal Sun Yat-sen Üniversitesi (Tayvan) ve Parami Üniversitesi (Myanmar) gibi üniversiteler var.

Dikkat ederseniz Çin’in bir parçası olan Tayvan adası ve diğer ülkeler bir şekilde Batı’nın hedefinde olan yerler. Ağ, akademik özgürlüğü ve eleştirel düşünceyi yaymayı sadece Batı’nın siyasi olarak dönüştürmek istediği yerlerle sınırlı tutmuş. İşte Bangladeş’teki protestolarda yer alan BRAC da bu ağın bir parçası.

Dakka merkezli bir düşünce kuruluşu olan ve Bangladeş Milliyetçi Partisi (BNP)’ne yakın kişiler tarafından yönetilen Yönetişim Çalışmaları Merkezi (Center for Governance Studies) ise Ulusal Demokrasi Vakfı’nın (National Endowment for Democracy-NED) paravan örgütü olan Uluslararası Özel Girişim Merkezi (CIPE)’nden de fon alıyor.(2)

CIPE, sitesinde “ülke çapında özel sektör liderliğindeki bir girişimi desteklemek için Dakka merkezli bir düşünce kuruluşu olan Yönetim Çalışmaları Merkezi (CGS) ile ortaklık” kurduğunu belirtiyor.(3)

Bangladeş Milliyetçi Partisi’nin medya hücresi olan CGS hem ülke içinde hem de yurt dışında Bangladeş hakkında yanlış bilgi yaymak ve hükümet karşıtı propaganda yapmakla uğraşıyor.(4)

CGS’nin “Bangladeş’te Yanlış Bilgilendirmeyle Mücadele (Confronting Misinformation in Bangladesh)” adlı bir projesi var ve bu proje de ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından finanse ediliyor.(5)

Projenin baş ekibi içinde Nazmul Arifeen, Saima Ahmed, Dr. Kajalie Islam, Dr. Saimum Parvez, Mohammad Sajjadur Rahman ve Zillur Rahman var. Nazmul Arifeen, NED tarafından finanse edilen medya ve siyaset bağı projesinde Mohammad Sajjadur Rahman ile birlikte çalışmış ve Dakka Üniversitesi’nde yüksek lisans yapmış.(6)

Saima Ahmed, Dakka Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde doçent olarak görev yapıyor. Ahmed, daha sonra Fulbright burs programı kapsamında Tufts Üniversitesi Fletcher Hukuk ve Diplomasi Okulu'nda Hukuk ve Diplomasi alanında ikinci yüksek lisansını tamamlamış.

Dr. Kajalie İslam, Dakka Üniversitesi Kitle İletişimi ve Gazetecilik Bölümü'nde doçent olarak görev yapıyor. Dr. Parvez, USAID, Dünya Bankası, IRI ve UNDP tarafından finanse edilen projelerde danışman olarak çalışmış ve Fulbright programı kapsamında George Washington Üniversitesi'nden yüksek lisans derecesi almış.

Rahman, Fulbright Bursu programı kapsamında Monterey Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü’nde terörizm çalışmaları alanında yüksek lisans yapmış. Rahman aynı zamanda Bangladeş’te medya mülkiyetini inceleyen NED tarafından finanse edilen bir projenin (2020-21) iki baş araştırmacısından biri. CGS’nin baş yetkili müdürü Zillur Rahman, 2007 yılında ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından desteklenen 'Uluslararası Liderlik Programı' programına “ABD'de Medyanın Rolü” konusunda katılmış.(7)

ABD KOŞULLARI SAĞLADI

ABD’nin desteği ve fonlarıyla Dakka Üniversitesi’nde akademisyenlik yapan kişilerin yetiştirdiği öğrenciler de doğal olarak dışarıdan dayatılan renkli devrim düşünceleriyle eğitim görmüş oluyor. Bunun en açık kanıtı, Hasina’nın devrilmesine yol açan gösterilere liderlik eden Dakka Üniversitesi öğrencileri Nahid İslam ve Nusrat Tabassum.

Her ikisinin de Soros tarafından finanse edilen “Front Line Defenders” veri tabanında kayıtları bulunuyor. Nahid Islam, Dakka Üniversitesi sosyoloji bölümünde öğrenci ve Hasina’nın devrilmesine neden olan protestolarda baş rol oynayan Ayrımcılığa Karşı Öğrenci Hareketi’nin ulusal koordinatörlerinden biri.(8)

Nusrat Tabassum da Dakka Üniversitesi Siyaset Bilimi bölümü öğrencisi ve Ayrımcılığa Karşı Öğrenciler Hareketi’nin ulusal koordinatörlerinden biri. Nahid İslam, 8 Ağustos 2024’ten beri Nobel ödüllü Dr. Muhammed Yunus’un lideri olduğu Bangladeş geçici hükümetine bilgi ve iletişim teknolojileri alanında danışmanlığı yapıyor.

Görüldüğü gibi ABD, bazı Bangladeş üniversitelerini ve akademisyenleri kısmen denetimi altına alarak renkli devrimin gerçekleşmesi için gereken koşulları sağlamış. Burada, Bangladeşli akademisyenlerin bir kısmını Batı’da eğitim aldığı için değil Batılı bir ülkenin dış politika çıkarları doğrultusunda eğitim aldığı ve dışarıdan dayatılan bu politikalara alet olup ülkelerini istikrarsız hale getirdikleri için eleştiriyoruz.

BASIN AYAĞI: NED DESTEKLİ NETRA NEWS

Netra News, Bangladeş’te Hasina karşıtı protestoları destekleyen yayın organlarından biri. Netra News, kendi internet sitesinde kendisini şöyle tanıtıyor:

“Netra News, Bangladeş siyaseti, toplumu ve kültürü hakkında haber, analiz ve tartışmalar yayınlayan kamu yararı gazeteciliği için bağımsız bir platformudur. Netra News'in yazı işleri ofisi İsveç'in Malmö şehrinde bulunmaktadır. İsveç Basın ve Yayın Otoritesi (Myndigheten För Press, Radio Och TV)’ne çevrim içi yayın olarak kayıtlıyız”.(9)

Platform, 26 Aralık 2019’da, şu anda İsveç’te yaşayan ve baş editör olarak görev yapan sürgündeki bir Bangladeşli gazeteci olan Tasneem Khalil tarafından kurulmuş. Tasneem Khalil’in hikayesi ise bize Bangladeş’te olan bitenler hakkında ilginç ipuçları veriyor.

Tasneem Khalil, 2007 yılında Bangladeş’ten İsveç’e mülteci olarak gidiyor ve İsveç’e vardığında insan hakları için “Independent World Report” adında küresel bir haber dergisi çıkarmaya karar veriyor. Stockholm News, Tasneem Khalil ile İsveç’in Örebro şehrinde bir röportaj için bir araya gelmiş.

İsveç’e gelmeden önce neler yaptığıyla ilgili bir soruya Khalil, “Bangladeş'te gazeteciydim ve o zamanlar oradaki en büyük İngilizce günlük gazete olan The Daily Star’da çalışıyordum. Editör asistanıydım. Ayrıca Forum adlı aylık bir dergide de çalışıyordum. Haberciliğim özellikle polis ve güvenlik güçlerinin insan hakları ihlalleri üzerineydi. Ayrıca Human Rights Watch'ta danışmandım.” diye cevap veriyor.(10)

Netra News internet sitesinde kendisi hakkında, “Bir organizasyon kurulu tarafından denetlenen kar amacı gütmeyen bir dernek olan Bangladesh Media Network’ün bir projesidir. Kerstin Brunnberg (gazeteci, İsveç) kurulun şu anki başkanıdır. Dan Morrison (gazeteci, Amerika Birleşik Devletleri) kurulun mali işler sorumlusudur.” diyor.

Netra News, editöryal misyonunun, Bangladeş’te demokrasiyi kamu yararı gazeteciliği yoluyla savunmak, insan hakları ihlallerini ve yolsuzlukları ifşa etmek için araştırmalar yayınlamak, ayrıca kamuoyunda tartışma yaratmak için haber analizleri, röportajlar ve fikir yazıları yayınlamak olduğunu belirtiyor. Netra News sitesinde, NED’den hibe aldığını açıkca belirtmiş.

Netra News’e katkı sunan ve sitenin eski editörlerinden biri olan David Bergman ise İngiltere merkezli bir gazeteci. Bergman’ın kayınbabası Bangladeş’in kurucu liderlerinden, avukat ve siyasetçi Dr. Kemal Hüseyin. Anayasa hukukçusu ve uluslararası hukukçu olan Dr. Hüseyin, 1992’de Avami Birliği’nden ayrılarak Gano Forum adında bir siyasi partiyi kuruyor.

David Bergman 4 Ağustos 2024’te Netra News’te “Hasina’nın öğrenci devriminden sağ çıkma yolu daralıyor” başlıklı bir yazı yazmış.

Bergman, “Bangladeş'in sıkıntı içindeki Başbakanı Şeyh Hasina, otoriter rejiminin siyasi bir devrim nedeniyle varoluşsal bir tehdit altına girmesi karşısında sadece birkaç seçeneğe sahip.” diyor.(11)

Bergman, aynı yazısında ordu içindeki bazı generallerin Hasina’ya diğerlerinden daha sadık olduğunu ve genç subayların ise daha karmaşık fikirlere sahip olduğunu belirtiyor. Bu yazıdan bir gün sonra Bangladeş Başbakanı Hasina istifa etmek zorunda kaldı ve Hindistan’a kaçtı.

Netra News’te Zillur Rahman’ın 9 Ağustos 2024’te yazdığı “Bir elçinin mirası” başlıklı yazı ise oldukça ilginç. Rahman, görev süresi dolan ABD’nin eski Bangladeş Büyükelçisi Peter Haas'ı öven bir yazı yazmış. Rahman Haas hakkında şunları diyor: “ABD büyükelçisinin eylemleri ve sözleri bizimki gibi bir ülkede muazzam bir ağırlığa sahiptir.

Haas, Bangladeş’te özgür, adil ve katılımcı seçimlerin en açık sözlü savunucularından biriydi. Görev süresi boyunca ABD'den Bangladeş’e benzeri görülmemiş sayıda yüksek profilli diplomatik ziyaret gerçekleşti. Hükümeti halkın taleplerini dinlemeye çağırmak için toplantılar düzenlendi ve mektuplar yazıldı.”(12)

SIRADAKİ HEDEF

Yukarıda bahsedilen bağlantılar, Bangladeş’teki devrimin rengi hakkında tartışmaları netleştirecek nitelikte. ABD, her ne kadar Bangladeş’teki protestolara karışmadığını iddia etse de, ABD’nin NED’i, George Soros’un Açık Toplum’u Bangladeş’teki birçok Batıcı ve Hasina karşıtı akademisyenin, gazetecinin ve öğrencilerin arkasında. Cumhurbaşkanı Sayın Tayyip Erdoğan’ın dediği gibi, “Bunlar para ile istedikleri yeri istedikleri gibi sallamaya çalışıyorlar. Bunların iyi takip edilmesi lazım.” Bangladeş de bu ülkelerden biri oldu ve sıradaki hedef Hindistan olabilir.