Batı Çin'den ne öğrenmeli

Son zamanlarda, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Sekreteri, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) gündemiyle olağanüstü toplanan G20 Liderler Zirvesinde, salgının katlanarak büyüdüğüne ve bunun bir küresel kriz olduğuna vurgu yaptı.

Vaka sayısında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ilk sırada yer alıyor. İlk olarak ciddi salgına maruz kalan anakara Çin, 81 bin 900 enfeksiyon sayısı civarında stabilize oldu, ülke çapındaki yeni salgına yakalanma durumu sıfıra indirildi. Yeni görülen vakalar, yayılımı kontrol edilebilen dışarıdan gelen vakalardır. Tedavi edilen hastalar toplam enfekte olan kişi sayısının yüzde 92'sini oluşturuyor. Geriye kalan yaklaşık 3 bin hastanın tedavisi devam ediyor, vaka sayısının sıfıra inmesine de az bir zaman kaldı.

İKİ AYI BOŞA HARCADILAR

Buna karşılık, Avrupa ve ABD gibi ülkelerde enfekte olmuş kişilerin sayısı giderek artıyor, en yüksek seviyeye henüz ulaşılmadı. DSÖ, Çin'in şehri kapatıp ciddi fedakarlıklarla dünyaya kazandırdığı iki ayı, Batı ülkelerinin boşa harcadığından şikayet ediyor. New York Times gazetesi de ABD Başkanı'nı, önlem alma süresini boşa harcayıp salgınının hızla yayılmasına neden olduğu için eleştirdi. Avrupa'daki İtalya ve İspanya gibi ülkeler de zamanında önlem alma fırsatını kaçırdılar ve salgından ağır bir darbe yediler.

Neyse ki Çin başardı, salgını kontrol altına aldı, ekonomik ve sosyal operasyonlar yavaş yavaş eski haline dönmeye başladı. Böylece salgınla mücadele için gereken koruyucu malzemelerin üretimini hızlandırıp, hastalık durumu ağır olan ülkelere yardımcı olabiliyor.

Anakara Çin'de iki aydan fazla süren salgınla mücadele deneyimi de Batı ülkelerine yardımcı olabilir.

YEREL SAĞLIK BİRİMİ HIZLA SAPTADI

Anakara Çin'in deneyiminin çeşitli yönleri var. Birincisi salgına karşı uyanık olmak ve durumu ciddiye almaktır.

Daha önce dünyada bilinmeyen virüs geçen yıl Aralık sonunda Wuhan'nın Hubei kentinde görülür görülmez, Wuhan'daki yerel sağlık birimi hızlı bir araştırma yaptı ve yeni bir virüsle karşı karşıya olduğumuzu ortaya çıkardı. Çin hükümeti de ilk fırsatta, daha 3 Ocak'ta ABD'ye, diğer ülkelere ve DSÖ'ye salgını bildirdi, potansiyel bir salgının yayılma riskine karşı ciddiyetle uyardı. Çünkü Çin 2003 yılında SARS'la vurulduğunda, salgına karşı planları standartlaştırılmış, raporlama sisteminde ve vaka açıklama olgun bir sistem oluşturmuştu.

KULAK VERMEDİLER

Bununla birlikte, ABD ve Avrupa ülkeleri Çin'in uyarısına yeterince önem vermedi, Çin'in tutumu örnek alınmadı. 7 Şubat ve 19 Şubat'ta ABD Başkanı Trump, hava yavaş yavaş ısındığında yeni tip koronavirüsün bulaşıcılığının azalacağını iddia etti. Amerikalı netizenler, Trump’ı, sadece ekonomik faydaya odaklandığı ve ABD’nin salgın durumunu gerçekten anlamadığı yönünde eleştirmişlerdi. ABD’nin 'Atlantik Aylık' dergisi, ABD'deki salgın sırasında Trump'ın yeni tip koronavirüsün şiddetini tekrar tekrar küçümsediğini, bunun sadece yaygın bir grip olduğunu düşündüğünü belirtti. Salgının küresel bir krize dönüştüğü, ABD'deki enfeksiyon vakaları 100 bini aşıp dünyada birinci sıraya yükseldiğinde bile Trump, Amerikan halkının Paskalya'dan önce "İşe dönmesi gerektiğini" vurguladı.

'ÖZGÜRLÜK' ANLAYIŞI

Avrupa ülkeleri bu ani salgın karşısında dikkatsiz davrandılar, onlar kentin kapatılmasının insanların özgürlüğünü kısıtladığını, insan haklarını ihlal ettiğini, toplu etkinliklerin ve normal sosyal hayatın kısıtlanmaması gerektiğini düşündüler.

Sonuç olarak, salgın hızla yayıldı, tıbbi tedavi (sağlık) sistemleri çöktü ve ölüm vaka oranı hızla tırmandı. Ancak o zaman dışarı çıkmayı kısıtlamak zorunda kaldılar, ama artık çok geçti. Gelişmiş ülkeler olarak Avrupa ve ABD'nin sağlık sistemi, Çin'den daha ileri düzeydedir. Ancak farklı yönetim anlayışları nedeniyle, krize karşı ülkelerinin kaynaklarını Çin gibi seferber edemediler. Bu durum, farklı sosyal sistemlerin avantajlarının ve dezavantajlarının bir göstergesidir.

MASKE TAKMADILAR SAVUNMASIZ KALDILAR

Çin'in salgına karşı mücadelede uyguladığı ilkeler, aslında en temel tıbbi bilgidir, bu da "erken önlem, erken teşhis, erken izolasyon, erken tedavi" olarak adlandırılır. Bulaşıcı hastalıklar yayıldığında öncelikli olan kişisel korunmayı yerine getirmektir: maske takmak, ellerinizi sık sık yıkamak ve bir araya gelmemek, toplanmamak. Batılılar, tamamen hasta insanların maske takması gerektiğini düşünerek maske takmadılar, enfeksiyona karşı savunmasız kaldılar. Ağırlıklı olarak tükürük damlacıklarıyla bulaşan bu virüs hızla yayıldı. Ayrıca, Batı toplumunun toplu eğlence alışkanlıkları da enfeksiyonun yayılmasını hızlandırmıştır.

ÇİN'DE 700 YILDIRMASKE KULLANILIYOR

Çin'de maske kullanımı en az 700 yıllık tarihe sahiptir. Avrupa'da maskelerin ortaya çıkması ve kullanımı 19. yüzyılın sonlarındaydı.

1897 yılında Alman Doktor Mikulicz Radecki, ağız ve burundaki bakterilerin hastaya geçip enfeksiyona neden olmasını önlemek için, ameliyat sırasında ağız ve burunun gazlı bez ile kapatılması gerektiğinin farkına vardı. O tarihten sonra diğer ülkeler de maske kullanmaya başladı.

Salgın patlak verdiğinde, Çinlilerin ilk akına gelen maske takmak oldu, bu da ilk enfeksiyon zincirini geciktirip sonunda engellemiş oldu. Yeni koronavirüs resmi olarak onaylandıktan sonra, Çin'de az sayıda sağlık personeli enfekte oldu. Zira maskeler, koruyucu kıyafetler, gözlükler vb. malzemeler, öncelikli olarak sağlık personelinin kullanımına sunuldu. Salgın karşısında 'ana ordudan' kayıp vermeyi böyle engelleyebildi ve koronavirüslü yeni hastaların tedavisi için gerekli insan kaynağını koruyabildi.

PİYASA SİSTEMİNİN YETERSİZLİĞİ

ABD ve Avrupa ülkeleri salgının başlangıcında, ellerini sık sık yıkadıkları sürece maske takmaları gerekmediğini açıkça ilan ettiler. Bu, ABD ve Avrupa ülkelerinin sağlık geleneklerinden kaynaklanan bir dezavantajdır. Bir de şu var ki stratejik materyal olan maske stokları ciddi şekilde yetersizdi, piyasaya dayalıydı, malzeme eksikliği fiyatları yükseltecekti. Sıradan insanların maske takmasına gerek olmadığı yönündeki görüşleri teşvik ettiler, böylece maske kaynağı sağlık çalışanlarına yetebilirdi.

'BİRLİK OLUP BÜYÜK İŞLER BAŞARMAK'

Çin'in ulusal sistemi, tıbbi kaynakların dağıtımında önemli bir rol oynamıştır. Batı ülkeleri, özellikle ABD federal sistemi, kaynak tahsisinde merkezi entegrasyona uyum sağlayamaz. Wuhan'daki sağlık personeli aşırı yetersiz kaldığında, 40 binden fazla sağlık personeli ülkenin dört bir yanından hızla yetişti. Wuhan'daki hastane yatakları yetersiz kaldığında, 10 gün içinde iki özel bulaşıcı hastalıklar hastanesi inşa edildi ve arkasından onlara, sayısız çadır hastane ve böylece on binlerce yatak eklendi. Koruyucu malzemeler yetersiz kaldığında, ülke çapında çeşitli illerden ve birçok işletme tarafından hızlı bir şekilde destek sağlandı. Bu, Çin'in "birlik olup büyük işler başarmak" dediği kurumsal deneyimlerin avantajıdır.

KENDİ BAŞININ ÇARESİNE BAKANLAR...

Öte yandan, ABD'de test kitlerinin ciddi eksikliği, tanı konulma süresini etkiledi, çok sayıda enfeksiyon kaynağının toplum içinde dolaşmasına ve salgının daha geniş bir şekilde yayılmasına neden oldu. 50 eyalet cumhurbaşkanından tıbbi malzeme talep ettiğinde, başkanın yapabileceği bir şey yoktu ve her eyalet kendi başının çaresine bakmak zorunda kaldı.

Çin hükümeti daha salgının başlangıcında, halka ücretsiz tedavi edileceklerine dair söz verdi, bu da bazı insanların hasta olsa bile hastaneye gitmeme düşüncesini yok etti ve salgının yayılmasının önüne geçti. ABD salgının erken evrelerinde salgına karşı bir bütçe ayırmamıştır. Sağlık sigortası olmayan bazı kişiler teşhis için hastaneye gitmek istemediler ve tıbbi tedavi görmediler, bunlar da salgının yayılmasına neden oldu.

Salgına karşı mücadele döneminde, Çin hükümeti tıp bilimine ve teknolojisine yoğunlaşarak etkili ilaçlar geliştirdi. Toplam yedi hedeflenmiş ilaç sürümü güncellendi ve hastanelere referans olarak sunuldu, hastaların ciddi vakalara dönüşmesini önlemede o ilaçlar rol oynadı. ABD tarafından benimsenen yaklaşımda, görünüşe göre tedavi edici ilaçlara pek odaklanılmadı, ABD Başkanı bile "kurtarıcı meleğin" gelmesini umuyor gibi, krizden çıkmak için ilaç şirketlerinin birkaç ay içinde aşı geliştirmesini istedi, ancak tıp uzmanlar ekibi, aşıyı geliştirmenin 12 ila 18 ay sürebileceğini söyledi.

ÇİN: İŞBİRLİĞİ VE UYUM TOPLUMU

Çin'deki yerel hükümetler bölge sakinlerinin seyahatine sıkı kısıtlamalar getirdi, insanlar işbirliği yaparak yönetmeliklere uyum sağladı ve enfeksiyonun yolunu hızla bloke ettiler. Bununla birlikte, ABD ve Avrupa'daki birçok ülkede, salgının ilk aşamalarında izolasyon önlemlerine önem verilmedi, toplumsal hareket akışı çok yoğundu ve maske de takmadılar, bu da ciddi sonuçlara yol açtı.

Salgın şiddetlendikten sonra, ABD'deki bazı eyaletler seyahat kısıtlamasına başladı. ABD Siyasi Haber web sitesinde yer alan bir rapora göre Trump, Amerikan halkının seyahatiyle ilgili kısıtlamaları kaldırmayı ve salgının yol açtığı ekonomik zararı hafifletmeyi amaçlayan bir kılavuz hazırlıyor. ABD'nin birçok bölgesinde, "sosyal mesafeyi genişletme" politikası yavaş gelişiyor. ABD hükümeti, ekonominin ancak salgını kontrol altına alındığında istikrara kavuşturacağı gerçeğini anlamıyor.

ACELECİLİK HEM ZARARLI HEM DE ETKİSİZ

Çin kısa süreli fedakarlıkla salgına karşı zafer elde etti ve bu da üretimin yeniden başlaması için fırsat yarattı. Çin'de hızla gelişen e-ticaret kapasitesi, salgın sırasında ve sonrasında sosyal operasyona güçlü destek sağladı, salgın sırasında şehrin kapatılması ve evde kalma talimatının uygulanması sırasında, yaşam malzemesi tedariki kesilmedi, toplum ruhsal olarak sağlıklı, sosyal düzen istikrarlı kaldı. Etkili önlemler olmadan, salgının kısa vadede kontrol edilmesi ve ekonomik operasyonların yeniden başlatılması mümkün değildir.

Benzer şekilde, salgını belirgin bir şekilde kontrol altına almadan eski ekonomik işleyişe ve normal yaşama geri dönmekte aceleci davranmak, toplum sağlığına zararlıdır, uygulamada da etkisizdir. Batı ülkelerinin kültürel gelenekleriyle, salgını durdurmak için planlanması gereken uygulamalar arasında uçurum var, belki de bu durumu değiştirmek gerekir.

KAMUCU SİSTEMİN AVANTAJI

ABD ve Avrupa ülkelerinde, stratejik materyal olan maske stokları ciddi şekilde yetersizdi, piyasaya dayalıydı, malzeme eksikliği fiyatları yükseltecekti. Sıradan insanların maske takmasına gerek olmadığı yönündeki görüşleri teşvik ettiler... Ağırlıklı olarak tükürük damlacıklarıyla bulaşan bu virüs hızla yayıldı.

Wuhan'daki sağlık personeli aşırı yetersiz kaldığında, 40 binden fazla sağlık personeli ülkenin dört bir yanından hızla yetişti... Koruyucu malzemeler yetersiz kaldığında, ülke çapında çeşitli illerden ve birçok işletme tarafından hızlı bir şekilde destek sağlandı. Bu, Çin'in "birlik olup büyük işler başarmak" dediği kurumsal deneyimlerin avantajıdır.