TÜİK: 5 yaş altı ölüm hızı artıyor

Türkiye bebek ölümlerinde, 2020 yılına kadar, küçük sayılabilecek sapmalar dışında belli bir çizgide yavaş da olsa bir düşüş sağlamış görünüyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2021’de bebek ölüm hızı binde 9,7’den binde 10,1’e yükseliyor. 2022’deki düşüşü 2023’te tekrar bir yükseliş takip ediyor.

İkinci grafik, beş yaş altı çocuk ölüm hızını gösteriyor. Dünyada bebek ve çocuk ölümleri istikrarlı bir düşüş kaydederken ülkemizde özellikle beş yaş altı ölüm hızında 2023 yılında çarpıcı bir yükseliş var.

Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün ‘İllere Göre Beş Yaş Altı Ölüm Hızları 2018-2023’ çalışmasına göre, özellikle depremin etkilerinin en şiddetli biçimde devam ettiği üç ilimizde, beş yaş altı ölüm hızı binde 11’lerden 2023 yılında binde 80’lere kadar yükselmiş.

Deprem illeri dışında da bebek ve çocuk ölümlerinin çok yüksek olduğu illerimiz var. Beş yaş altı ölüm hızı aynı yıl Edirne ilimizde 5,5 puanlık artışla iki katına çıkmış. Denizli ilimizdeki 3 puanlık düşüş de açıklanmaya muhtaç. Bebek ölümlerinde 2023 yılında bir önceki yıla göre Adana, Giresun, Diyarbakır, Karabük ve Iğdır’da 3 puan ve üzerinde, Bartın, Yalova ve Bingöl illerimizde 4 puana yakın artışlar görülüyor.

2024 verileri açıklandıktan sonra yapılacak bir incelemeyle ayrıntılara ve nedenlere ilişkin daha net sonuçlara ulaşılabileceği belirtiliyor. Ancak Yenidoğan Çetesi’nin ortaya çıkmasının ardından Türkiye’de bebek ve çocuk ölümlerine ilişkin mevcut fotoğrafı ortaya koymak ve zaman kaybetmeden çözümler üretmek önem kazandı.

DEPREM İLLERİNİN ÜÇÜNDE İKİ KATTAN FAZLA ARTIŞ

Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Nüfus Bilimi Ana Bilim Dalı Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Ali Eryurt’a, öncelikle bebek ölüm hızındaki artışın nedenini sorduk, şöyle yanıt verdi:

“2020 yılına kadar düzenli olarak düşme eğiliminde olan bebek ölümleri o tarihten itibaren artmaya başladı. 2021-2022 yıllarındaki artışın Kovid 19 pandemisinin doğrudan ve dolaylı sosyo-ekonomik etkisinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. 2023 yılında ise depremin belirgin bir etkisi olduğu görülüyor.

"TÜİK’in ölüm istatistiklerine göre 2023 yılında bebek ölüm hızı bir önceki yıla göre Türkiye genelinde binde 9,2’den binde 10’a yükselirken, depremden en çok etkilenen illerimizden üçünde bebek ölüm hızı iki kattan fazla artış gösterdi. Adıyaman’da binde 10,8’den binde 23’e, Kahramanmaraş’ta binde 9,0’dan binde 20,8’e, Hatay’da ise binde 10,7’den binde 20,3’e yükseldi.”

ÇEVRESEL KOŞULLARIN KÖTÜLEŞTİĞİNE İŞARET

Beş yaş altı çocuk ölümlerinde ise olağanüstü bir artış görülüyor. Beş yaş altı ölüm hızı Türkiye genelinde 2022 yılında binde 11,2 iken 2023 yılında binde 14,5’e yükselmiş, 2012 yılındaki seviyeye geri dönülmüş durumda.

Nüfus Bilimci Prof. Dr. Eryurt, “Bebek ölümleriyle beş yaş altı çocuk ölümleri bize farklı uyarılar mı veriyor?” sorusunu şöyle yanıtladı:

“Aslında beş yaş altı ölümlerin ve bebek ölümlerinin iç kompozisyonu, ölüm nedenleri hakkında genel bir fikir verir. Doğumdan sonraki ilk bir ay, erken yenidoğan dönemi olarak nitelenir, bu dönemde gerçekleşen ölümler daha çok doğumla ilgili, biyolojik nedenlerden kaynaklanır.

"Yenidoğan sonrası dönem olarak adlandırılan doğumdan sonraki 1-11. aylarda ve 1-4 yaşları arasındaki dönemde gerçekleşen ölümler ise çevresel koşulların kötüleştiğine, bulaşıcı hastalıklar nedeniyle ölümlerin arttığına işaret eder.

"Bahsettiğimiz 2020-2023 döneminde yenidoğan sonrası dönemde ve beş yaş altı ölümlerde bir artış olduğunu görüyoruz. Beş yaş altı ölümler, bebek ölümlerinden daha fazla artış göstermiş durumda.”

DEPREM İLLERİNDE ACİL ÖNLEM ALINMALI

Nüfus bilimci Mehmet Ali Eryurt, deprem illerinde kötüleşmenin çok çarpıcı olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yaptı: “Adıyaman’da binde 11,8’den binde 82,8’e, Hatay’da binde 13,0’ten binde 67,9’a, Kahramanmaraş’ta binde 11,4’ten binde 65,3’e yükselmiş durumda.

“Sonuçlar özellikle deprem illerinde yaşam koşullarının ne kadar kötüleştiğini çarpıcı bir şekilde ortaya koyuyor. Çevresel koşulların kötüleşmesinden en çok etkilenenler, çocuklar ve bebekler oluyor. Deprem bölgesinde ilgili kamu kurumlarının acilen bu konuda tedbirler alması gerekiyor.”