BETAM: Döviz kontrol edilmeden gıda fiyatları da kontrol edilemez
Gıda enflasyonunun nedenleri üzerine araştırma raporu yayımlayan BETAM, gıda fiyatlarında en önemli etkenin döviz kuru olduğunu ve kurlardaki artış kontrol edilmeden gıda enflasyonunun da kontrol edilemeyeceğini açıkladı
Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), “Türkiye’de Gıda Enflasyonunun Nedenleri ve Ölçüm Sorunları” başlığıyla araştırma notu yayımladı. Dr. Barış Soybilen imzasıyla yayımlanan yönetici özetinde, yapılan analiz sonucunda gıda fiyatlarındaki değişkenliğin büyük bir kısmının sepet döviz kurundan etkilendiği ve ikinci önemli etmen olarak tarım üretici fiyatlarının etkili olduğunun belirlendiği vurgulandı. Gıda fiyatlarının kontrolünde döviz kurunun ve tarım politikalarının dikkatle yönetilmesinin kritik öneme sahip olduğu görüldü.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), İstanbul Ticaret Odası (İTO), Türk-İş ve BİLGİ Finansal Uygulama ve Araştırma Merkezi (CEFIS) tarafından oluşturulan gıda fiyat endeksleri kullanılarak yapılan araştırmada, döviz kuru ve tarım üretici fiyatlarındaki hareketlerin gıda fiyatları üzerinde uzun süreli etkileri incelendi. İhracatçılar rekabetçi fiyatların sağlanabilmesi için döviz kurunun yükselmesini talep etmesine karşın, araştırma notunda Türkiye’de hanehalkı bütçesi ve satın alma gücü üzerinde doğrudan etkiye sahip olması nedeniyle büyük bir ekonomik sorun teşkil ettiği belirtilen gıda enflasyonunun, döviz kuru kontrol edilmeden düşüşe geçemeyeceği bildirildi. Bulguların, gıda fiyatlarının kontrolünde döviz kurunun ve tarım politikalarının dikkatle yönetilmesinin kritik öneme sahip olduğunu gösterdiği bildirilirken “Özellik kuru kontrol etmeden gıda fiyatlarını yakın gelecekte kontrol etmenin mümkün görünmemektedir.” ifadesine yer verildi.
DÖVİZ ŞOKU FİYATLARI ARTIRDI
Araştırmaya göre 2021 sonunda başlayan faiz indirimleri bir kur şoku yaratarak gıda enflasyonunda ve tarım üretici enflasyonunda bir ivmelenme yarattı. Ardından tarım ürünleri üretici fiyatlarının kalıcı olarak yükselmesi, gıda enflasyonunu daha da yapışkan ve kalıcı hale getirdi. Dünya gıda fiyatlarında da 2021 ve 2022 yıllarında artış yaşanması Türkiye’deki gıda fiyatlarının düşmesini daha da zorlaştırdı. 2021 yılı sonunda faiz indirimleri sonrasındaki döviz kurundaki şokun da gıda fiyatlarını yükseltici etkisi, döviz kurunun gıda fiyatlarını belirlemedeki önemli bir etken olduğunun göstergesi olduğu kaydedildi.
DÖVİZ ETKİSİ YÜZDE 62
BETAM’ın yaptığı açıklamaya göre, döviz kurunun etkisi başlarda küçük olsa da, zaman içerisinde gıda fiyatlarındaki artışı açıklayan en önemli değişken olup ve değişimin yüzde 62’sini açıklamaktadır. Tarım ürünleri üretici fiyatları endeksinin gıda fiyatları endeksindeki değişimin yüzde 40 ile yüzde 50’sini açıklamaktadır, fakat zaman içerisinde açıklama gücü düşmektedir. Buna karşın uzun dönemde döviz kurundan sonra gıda fiyatlarını etkileyen en önemli etken olmaktadır. Türkiye’de gıda fiyatlarını etkileyen en önemli kalemler döviz kuru ve tarım ürünleri üretici fiyatlarıdır.
