BM Keyfi Tutuklamalar Çalışma Grubu, 15 Temmuz darbe girişimine katılan bir subayın yargılama süreciyle ilgili ihlal kararı verdi

FETÖ’cülerin uluslararası alanda aklanma çabasında bir gelişme daha oldu. Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi Keyfi Tutuklamalar Çalışma Grubu, 15 Temmuz darbe girişimine katılan subay Cihangir Çenteli’nin yargılaması hakkında ihlal kararı verdi. Çenteli, 15 Temmuz ve öncesinde Hava Harp Akademisinde darbe faaliyetleri konulu toplantılara katıldığı gerekçesiyle “anayasayı ihlal” suçundan ağırlaştırılmış müebbet cezası almıştı.

13 Şubat’ta yayınlanan kararda Çenteli’nin keyfi olarak tutuklandığı ve yargılamada darbeye dahil olduğuna ilişkin herhangi bir somut delil olmadığı ileri sürüldü. Mahkemenin de yetkisiz olduğu iddia edilen kararda 15 Temmuz 2016’dan sonraki Olağanüstü Hal’in hukuksuz olduğu ileri sürüldü.

Başvuru değerlendirmesinde “kaynak” olarak belirtilen kişiden alınan bilgilere göre ihlalin oluştuğu belirtildi ve Türkiye’nin Çenteli’yi serbest bırakıp tazminat ödemesi gerektiği aktarıldı. Türkiye’nin Çenteli ve benzer davalardaki sorumlular için önlem alma çağrısı yapan BM kararında şunları söylendi:

HAKİM YETKİSİZMİŞ

“Kaynak, bu tür mahkemelerin yargı yetkisini sorgulamaktadır. Kaynak, Sayın Çenteli'nin anayasal düzeni ortadan kaldırmaya teşebbüs etmekle suçlandığını ve böyle bir suç için yetkili mahkemenin Ağır Ceza Mahkemesi olduğunu açıklamaktadır. Kaynağa göre, Sayın Çenteli savcı huzurunda ifade vermeden yetkisiz bir nöbetçi hakim tarafından tutuklanmıştır.

“Sayın Çenteli şu anda Silivri L Tipi Kapalı Cezaevinde cezasını infaz etmektedir. Sağlığını olumsuz yönde etkileyen sigara dumanıyla dolu bir ortamda tutulduğu bildirilmiştir.

“Çenteli daha sonra Silivri L tipi kapalı cezaevine, şimdiki adıyla Marmara L tipi kapalı cezaevine nakledilmiştir. 20 Ekim 2016 tarihinde, ailesiyle ilk kez cam bir bariyerin arkasından telefonla görüşmesine izin verildi. 22 Kasım 2016 tarihinde Çenteli'nin Hava Kuvvetleri ile ilişiği resmen kesilmiştir.

“13 Nisan 2017 tarihinde bay Çenteli’ye iddianamenin bir kısmı gönderilmiştir. Ancak belgede sadece darbe girişimi gecesi Sayın Çenteli'nin silahlı kuvvetlere ait bir binada görüldüğü belirtilmiştir. Daha fazla ayrıntı veya kanıt ortaya konmamıştır.

‘YASAL DAYANAĞI BULUNMUYOR’ İDDİASI

“Kategori I ile ilgili olarak, kaynak, Bay Çenteli'nin, Sözleşme'nin 9 (3) ve (4) maddelerini ve Herhangi Bir Şekilde Tutulan veya Hapsedilen Bütün Kişilerin Korunmasına İlişkin İlkeler Bütünü'nün 15. ilkesini ihlal ederek, tutukluluğunun yasallığına etkili bir şekilde itiraz etmesine izin verilmediğini belirtmektedir. Dolayısıyla, özgürlüğünden mahrum bırakılmasının ve tutukluluğunun yasal dayanağı bulunmamaktadır.

“Son olarak, kaynak, yetkililerin, Sözleşme'nin 14 (5) maddesini ihlal ederek, Bay Çenteli'nin mahkumiyetini kanun yolunda inceletme hakkını ihlal ettiğini belirtmektedir.

‘HÜKÜMET GEREKLİ ADIMLARI ATMALI’

“Çalışma Grubu, Türkiye Hükümeti'nden Sayın Çenteli'nin durumunun gecikmeksizin düzeltilmesi ve İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ile Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'de belirtilenler de dahil olmak üzere ilgili uluslararası normlara uygun hale getirilmesi için gerekli adımları atmasını talep etmektedir.

“Çalışma Grubu, davanın tüm koşulları göz önünde bulundurulduğunda, uygun çözüm yolunun Sayın Çenteli'nin derhal serbest bırakılması ve kendisine uluslararası hukuka uygun olarak tazminat ve diğer tazminatlar konusunda icra edilebilir bir hak tanınması olacağı kanaatindedir.

“Çalışma Grubu, İnsan Hakları Komitesi'nin tüm devletleri Çalışma Grubu ile iş birliği yapmaya teşvik ettiğini ve görüşlerini dikkate almalarını ve gerektiğinde keyfi olarak özgürlüklerinden mahrum bırakılan kişilerin durumunu düzeltmek için uygun adımları atmalarını ve attıkları adımlar hakkında Çalışma Grubu'nu bilgilendirmelerini talep ettiğini hatırlatır.”

FİRARİLERİN İLK TEPKİSİ

FETÖ firarisi Adem Yavuz Arslan, FETÖ’nün yayın organı Tr724’te kararı değerlendirdi. 15 Temmuz’dan sonra Türkiye’de “soykırım” suçu işlendiğini ileri süren Arslan, kararın FETÖ davalarındaki diğer hükümlüler için de emsal olduğunu iddia etti. Arslan şunları söyledi:

“Kendi alanında ilk olan bir ihlal kararı çıktı. BM Keyfi Tutuklama söz konusu dosya İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 3, 9, 10, 11 ve Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Sözleşme’nin 9 ve 14. Maddelerine aykırıdır. Bu şekilde tutuklanıp TCK’daki en ağır suçlarla cezalandırılan çok sayıda asker ve sivil için de emsal bir karar. Diyor ki çalışma komisyonunun raporu, ‘Bu kişiler tıpkı Çentele gibi sadece nöbet listelerinde ismi olduğu için, çağırıldıklarında birliklere geldikleri için ya da kim tarafından oluşturulduğu belli olmayan atama listelerinde oldukları için ceza cezalandırılmıştır diyor. Dolayısıyla bu karar onlar için de emsal. Bu Türkiye’deki soykırım sürecinin uluslararası arenada tescillenmesi açısından önemli kararlardan bir tanesi. Burada insanlığa karşı bir suç var, organize bir soykırım sürecinin içerisindeyiz deniyor.”

Öte yandan yurt dışında FETÖ’cülerin avukatlığını da yapan Gökhan Güneş, BM kararıyla ilgili “Bu çok önemli ve darbe teşebbüsüyle ilgili yargılamaları doğrudan ilgilendiren karar” diyerek şunları söyledi: “Kararda yer verilen hususlar, benzer gerekçelerle tutuklanıp TCK'daki en ağır suçlarla cezalandırılan çok sayıda kişi için de emsaldir.”

HÜKÜMETİN TAVRI

Kararda AK Parti Hükümeti’nin, BM Çalışma Grubu’nun söz konusu kararın inceleme sürecinde istenilen delilleri göndermediği de belirtildi. İlgili bölümde “Çalışma yöntemlerine uygun olarak, Çalışma Grubu 31 Temmuz 2023 tarihinde Türkiye Hükümeti'ne Cihangir Çenteli ile ilgili bir bildirim iletmiştir. Hükümet bu başvuruya yanıt vermemiştir. Türkiye Devleti, Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme'ye taraftır.” ifadelerine yer verildi.

Kararda ayrıca hükümetin başvuru sürecinde iddiaları çürütme imkânına sahip olmasına rağmen bunu yapmamayı tercih ettiği ileri sürüldü.