Bu haberler ‘sokağa çıkmayın’ diyor!

Ana haber bültenlerinde tercih edilen yayınlara büyüteç tuttuk. Bültenlerde gündem, şiddet haberlerinin arasına sıkışıp kalmış durumda. Gazetecinin kamerası, mikrofonuyla özenle kurduğu haberlerinin yerini uzun süredir, ihbar hatlarına gelen ilgi çekici görüntüler, kamera kayıtları aldı. Gazeteciliğin ilkesi 5N1K (Ne, nerede, ne zaman, nasıl, neden, kim) kuralının bile çoğu zaman gözardı edildiği bu yayınlarda reyting için şiddet normalleştiriliyor.

Televizyon kanallarında genelde 19.00-20.00 saatleri arasında yayınlanan ana haber bültenleri, birçok insan için yorucu bir iş gününün ardından ülke gündeminin takip edildiği araçlar.

İnternet haberciliği yaygınlaşsa da ana haber bültenlerine ilgi sürüyor. Peki bu haber bültenlerinde insanlara ne izletiliyor?

‘ANA AKIM MEDYA’ ŞİDDETE TESLİM

Özellikle ana akım medya diye adlandırılan Show TV, ATV, Kanal D gibi kanalların ana haber bültenlerinde, haber akışlarının yarısından fazlasını şiddet, hırsızlık, gasp, trafik kazası haberleri oluşturuyor. Ana haber bültenlerinin bu haberleri veriş biçimleri de değişiyor. Kimisi haber bültenini bu haberlerle başlatıp yarım saat boyunca ardı ardına bu haberleri verirken kimisi bu haberleri bültenin aralarına serpiştiriyor. Türkiye’nin gündemine dair diğer önemli haberlerin, bu şiddet haberlerinin aralarına koyulduğu görülüyor.

Ardı ardına sıralanan şiddet, hırsızlık, gasp, trafik kazası haberleri izleyen kişide “Bu ülkede normal bir olay yaşanmıyor. Bütün çocuklar kaçırılma tehlikesiyle karşı karşıya, sokağa çıktığımızda bizi köpek ısırır, kadınlar şiddete uğrar, arabalar kaza yapar, marketlerde sürekli hırsızlık olur, kuyumcunun altınları çalınır” algısı oluşturuluyor.

KAYNAK: MOBESE GÖRÜNTÜLERİ, BİREYSEL ÇEKİMLER…

Ana haber bültenlerinde verilen şiddet, hırsızlık, gasp, trafik kazası haberlerinde kullanılan görüntülerin büyük bir çoğunluğu mobese kameralarından, sosyal medyadan ya da Whatsapp ihbar hatlarından gelen görüntüler...

Mobese, sosyal medya, ihbar hattı gibi platformlardan gelen haberler, herhangi bir kurgu olmadan izleyicinin önüne sürülüyor. Toplumu bilgilendirme düzeyi düşük ve merakı giderecek düzeyde haberlerin ana haber bültenlerinde sürekli döndürüldüğü görülüyor. Aslında haber değeri olmayan bu paylaşımlar, daha fazla izlenme ve izleyiciyi korku, coşku gibi duygularla kanalda tutma amacıyla bültenlerde yer alıyor.

ÖZELLİKLE ‘GÜVENİLİR’ YÜZLERİ TERCİH EDİYORLAR

Ana haber bültenlerinin neredeyse tamamında, bu şiddet içerikli haberler toplum içerisinde “güvenilir” olarak bilinen güzel yüzlü insanlar tarafından sunuluyor. Sanki tiyatral bir görüntü varmışçasına sunulan haberler, şiddet haberlerinin normalleşmesine sebep oluyor.

Kar yağışı haberlerinde bile kar topu oynayan, kardan adam yapan insanlardan daha fazla karda kayıp düşen, kaza yapan insanların haberleri veriliyor. Bu görüntülerin büyük bir çoğunluğu da büyük şehir merkezlerinden... Kırsal ya da şehir merkezinin çevresi olan yerlerde böyle bir kar manzarası olmazken ana haber bültenleri, ‘güvenilir’ yüzlere kaza manzaralarını sundurmayı tercih ediyor.

KAZA HABERLERİNDE ‘İNSANSIZLAŞTIRMA’

Trafik kazası haberlerinin sunuşunda bir diğer boyut ise insansızlaştırma. Trafik kazası haberlerini izlediğimizde ‘kontrolden çıkan tırın’ kaza yaptığı, ‘bisikletin’ yayaya çarptığı, ‘arabanın’ insanı ezdiği gösteriliyor. Tırı, bisikleti ya da arabayı süren insan silikleştiriliyor ve ‘araç’ hatalı bulunuyor. Tır ya da araba, kontrolden çıkabilen bir şeymiş korkusu oluşturuluyor.

'İZLEYENİN PSİKOLOJİSİ BOZULUR'

Youtube’da yayın yapan “Times of Türkiye” kanalı da ana haber bültenlerindeki şiddet haberlerinin yoğunluğunu inceledi. Daily Sabah yazarı Meryem İlayda Atlas ve KADEM Yönetim Kurulu Üyesi Melek Cevahiroğlu Ömür’ün sunduğu Medya Meselesi programında aktarılan verilere göre bazı haber kanallarının sadece ilk yarım saatinde toplamda 10 tane şiddet haberi var. Atlas ve Cevahiroğlu, peşi sıra verilen olumsuz haberleri “Bunları peş peşe izleyenin psikolojisi bozulur.” diyerek yorumluyor.

ULUSAL KANAL VE TRT HABER ÖRNEK

Ana haber bültenlerinin sunuşuna baktığımızda Ulusal Kanal ve TRT Haber olumlu örnekler oluşturuyor. Bu kanalların haber akışlarını incelediğimizde ağırlıklı olarak siyasi gündem ve ekonomi haberlerinin verildiği görülüyor. İstisnai olan şiddet haberlerinin sunuşunda ise sorumluluk sahibi bir tavır sergileniyor.

RTÜK HAREKETE GEÇTİ

Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), ekranlarda şiddet içerikli yayınlara karşı önceki gün “son uyarıyı” yaptığını duyurdu. Haber bültenlerinde akıllı işaretlerin kullanımının zorunlu kılınacağı belirtilen açıklamada, şiddete karşı cezalandırma yönteminin ötesinde uygulamalara gidileceği belirtildi. Şiddetin televizyon ile meşrulaştırıldığı, bireylerde psikolojik tramvalara neden olduğu kaydedildi. Yayınların şiddete eğilimli kişileri teşvik ettiği vurgulandı.

Şiddet haberleri uzun süredir RTÜK'ün gündeminde. Kurul, 27 Aralık 2021'de televizyonlara gönderdiği uyarı yazısında “haber ihbar hatlarına dayanılarak yapılan şiddet içerikli haberlerin toplumu tehdit ettiğini” vurgulamıştı. Yazısında uyarılar yapılmıştı: “Üst Kurulumuzda görevli meslek uzmanları tarafından yapılan içerik analizlerinde, gazetelerde 'üçüncü sayfa haberi' olarak adlandırılan haber konularının televizyon haberlerinde de ön plana çıktığı, haber bültenlerinin çoğunun 'Whatsapp İhbar Hattı'na gelen haberlerden derlendiği ve şiddet içerikli görüntü ve seslerin ekranlarda çok fazla yer aldığı tespit edilmiştir. Şiddet içerikli yayınlar, sadece haber bültenleri ile sınırlı kalmamakta dramatik yapımlarda da maalesef şiddet içerikli görüntülere yer verilmektedir. Fiziksel şiddetten psikolojik şiddete, ekonomik şiddetten cinsel şiddete kadar her türlü şiddet, zaman zaman değişik kanallarda ve farklı biçimlerde ekrana getirilmektedir. Üzülerek görüyoruz ki, ekranlardaki şiddet içerikli yayınların artması ile doğru orantılı olarak maalesef ülkemizde şiddete maruz kalan ve şiddet sonucu hayatını kaybeden kadınların sayısı da çoğalmaktadır. Bu yayın politikalarının yansıması olarak benzer şekilde çocuklara ve hayvanlara uygulanan şiddet de artma eğilimi göstermektedir.”