Çağdaş edebiyatta mimarlık

‘Mimarlık insan ırkının büyük fikirlerini kayıt altına almıştır. Sadece her dini sembol değil, her insan düşüncesi o büyük kitap içinde sayfa edilmiştir.’ Victor Hugo

2021 yılının dikkat çekici kültürel olaylarında biri de mimarlık kültürünü edebiyatta arayan dört ciltlik Mimarlık ve Beslenme Alanları başlığıyla yayınlanmasıydı. Böylece, 2014 yılında başlanan kapsamlı proje 2016 yılında ilk cilt olan Edebiyatta Mimarlık’ın yayınlanmasının ardından, devam ciltleri ile gerçek bir külliyata dönüştü.

Serinin ikinci kitabı Sinemada Mimarlık, 2020 yılında basıldı ve dört ay gibi kısa bir sürede tükendi. 2021 yılında ağır pandemi koşullarına rağmen revizyonlu ve genişletilmiş Edebiyatta Mimarlık’ın üçüncü baskısı ve Sinemada Mimarlık’ın ikinci baskısı ile Çağdaş Dünya Edebiyatında Mimarlık ve Çağdaş Türk Edebiyatında Mimarlık adlı ciltler toplu olarak basıldı. Külliyat oluşturulken, Çağdaş Türk Edebiyatında Mimarlık kitabında 39 yapıt, 33 yazar tarafından incelenirken, Çağdaş Dünya Edebiyatında Mimarlık kitabında ise 42 yapıt 41 yazar tarafından incelendi.

MİMARLIK MİRASIMIZA SAHİP ÇIKALIM

Türkiye’de mimarlık ve şehircilik uygulamalarının durumu ortada. Geçmişten kalan çok değerli mimarlık mirasına sahip çıkamadığımız ve koruyamadığımız gibi rant odaklı, rastgele ve kültürel alt yapıdan yoksun inşaat faaliyetleri sonucunda kentleri yaşanmaz kıldığımız bir gerçek. İşte bu seri kitaplar Türkiye’deki mimarlık kültürünü yükseltmek ve geliştirmek, topluma ve mimarlık dünyasına kültürel nosyon verebilmek amacıyla hazırlanmış.

Farklı üniversitelerden iki yüze yakın akademisyen, yazar, mimar ve felsefecinin katılımıyla yapılan kolektif kitapların fikir babası ve annesi edebiyatçı Hikmet Temel Akarsu ve Prof. Dr. Nevnihal Erdoğan. İlk kitaptan sonra Yüksek Mimar Türkiz Özbursalı da onlara katılmış. İTÜ Mimarlık Fakülteli üç kafadar tüm külliyatın editörlüğünü de üstlenerek eserlerin okurla buluşmasını sağlamış.

MİMARLIK SANATININ EDEBİYATLA İLİŞKİSİ

Külliyatı yayımlayan Yem Yayınevine göre; Mimarlık ve Beslenme Alanları dizisinin en son yayınlanan iki kitabı; Çağdaş Türk Edebiyatında Mimarlık ve Çağdaş Dünya Edebiyatında Mimarlık, mimarlık sanatının çağdaş edebiyat ile ilişkisini irdelemek ve başta mimarlar olmak üzere tasarıma ilgi duyan tüm okuyucular için yepyeni algı kapıları açmak hedefiyle yayımlanmış.

Mimarlık ve tasarımın beslenme kaynaklarında sanatsal ve kültürel ağırlığın artmasının toplumun estetik algılarının gelişmesinde büyük rol oynayacağına ve bu izlek üzerinden giden mimar, iç mimar, peyzaj mimarı, kent plancısı ve endüstri ürünleri tasarımcılarının hayal güçlerini çok daha çarpıcı şekilde kullanabileceğine olan inançla hazırlanmış.

Çağdaş edebiyatın önemli yazarların kitapları, yarattıkları mimari evrenle birlikte incelenirken mimarlığın hayal gücünü tetikleyen, insanı ütopik ya da distopik düşüncelere sevk eden, estetik ve sanatsal beğeniyi yükselten, sosyolojik algılara, ekolojik sorunlara yaklaşımlar sunularak okuyucuların imge dünyasını varsıllaştırmak hedeflenmiş.

MİMARLIK KÜLTÜRÜNE KATKI

Kitabın editörleri Hikmet Temel Akarsu, Nevnihal Erdoğan ve Türkiz Özbursalı ise bu projeyi geliştirme ve yayına hazırlama gerekçelerini şöyle özetliyorlar:

“Bizler bu kitapları hazırlarken, mimarlık kültürüne ve eğitimine katkıda bulunmak, mimarlık algı ve anlayışını geliştirmek; olabiliyorsa değiştirmek ve mimarlıkta yeni bir iklim yaratarak kentlerimizi ve yaşam alanlarımızı gitgide katlanılmaz hale getiren tekdüze ‘mimari’ uygulamalardan kurtarmak ve yepyeni tasarımların kapılarını aralamak gibi kaygılar içinde olduk. Mimarların ve mimar adaylarının ruhsal, duygusal, kültürel dünyalarının varsıllaşmasını ve bunların yapıtlarına yansımasını umduk.” YEM Yayın’ın Mimarlık ve Beslenme Alanları dizisini oluşturan Sinemada Mimarlık, Edebiyatta Mimarlık, Çağdaş Türk Edebiyatında Mimarlık ve Çağdaş Dünya Edebiyatında Mimarlık kitapları Türkiye’deki mimarlık kültürüne ve birikimine nitelikli bir katkı olarak göz dolduruyor. Ayrıca Türkiye’de bu kadar çok sayıda meslek profesyonelinin bir araya gelerek böylesi kapsamlı bir külliyata imza atması oldukça dikkat çekici.

Söz konusu külliyatı sadece mimarlara, şehircilere, peyzaj mimarlarına, iç mimarlar, idarecilere değil daha nitelikli bir çevrede yaşamayı düşleyen herkes için kapsamlı bir başvuru kaynağı.

ÇAĞDAŞ TÜRK EDEBİYATINDA MİMARLIK KİTABINDA İNCELEN ESERLER VE YAZARLAR

MİMARLIĞA REFERANS VEREN ESERLER

Aylaklar – Melih Cevdet Anday; Gökdelen – Tahsin Yücel; Kırmızı Saçlı Kadın – Orhan Pamuk; İstanbul Bir Masaldı – Mario Levi; İnsansız Konağın İkonu – Ali Teoman; Kopoy – Barış Andırınlı; Sinek Isırıklarının Müellifi – Barış Bıçakçı; Symi’de Aşk – Hikmet Temel Akarsu

MİMARLIKTAN İLHAM ALAN / MİMARLIĞA İLHAM VEREN ESERLER

Uyku Şehir – Behiç Ak; Her Gece Bodrum – Selim İleri; Kara Büyülü Uyku – Vecdi Çıracıoğlu; Kapalıçarşı – Fuat Sevimay; Kenarda – Ayhan Geçgin; Madam Samatya ve Diğer Şüpheliler – İbrahim Yıldırım; Ay Gözetleme Komitesi – Mahir Öztaş; Mimari ve Aşk – Murat Aykaç Erginöz; Rüya Körü – Gürsel Korat; Ustam ve Ben – Elif Şafak

MİMARLIK SOSYOLOJİSİNE DAİR ESERLER

Çıplak Deniz Çıplak Ada – Yaşar Kemal; Aleladelik Çağı – Hikmet Temel Akarsu; Gölgeler ve Hayaller Şehrinde – Murat Gülsoy; Kırmızı Pelerinli Kent – Aslı Erdoğan; Ağır Roman – Metin Kaçan; İkircikli Biricik – İlhami Algör; İpek ve Bakır – Tomris Uyar

MİMARİ DENEMELER VE SEYAHATNAMELER

İstanbul Haneleri: Evlilik, Aile ve Doğurganlık 1880-1940 – Alan Duben - Cem Behar; Mimarın Soluğu: Peter Zumthor Mimarlığı Üzerine Denemeler – İhsan Bilgin; İlber Ortaylı Seyahatnamesi – İlber Ortaylı; Başka Kentler, Başka Denizler – Murat Belge; İstanbul Çeşitlemeleri – Rupert Wilbrandt

MİMARİ BİRER ESTET OLARAK İSTANBUL YAZARLARI

Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu – Salâh Birsel; Bir Beyoğlu Düşü - Berlin’de Sanrı - Kanallar – Demir Özlü; Yalıda Sabah – Haldun Taner; İstanbul’un Kuytu Köşeleri – Aydın Boysan; Cinlerin İstanbul’u – Enis Batur; Çok Kültürlü Pera – İo Çokona; Boğaz’daki Mutlu Çocuk Kuzguncuk – Gülsüm Cengiz; Moda Sevgilim “Yeniden” – İzel Rozental

SON SÖZ YERİNE: Akademik ideallere övgü

Bir Bilim Adamının Romanı – Oğuz Atay