Çağdaş kadının simgesi ‘Afife’

Dünya prömiyeri 1998’de, Halk Bankası’nın desteği ile gerçekleştirilen eser, Cumhuriyet’in yetmiş beşinci, Türk balesinin ellinci yıldönümüne bir armağan. Her yönüyle Türk sanatçılarının ürünü olan “AFİFE” eseri, Ankara Modern Dans Topluluğu’nun, Meriç Sümen’in “AFİFE” rolüyle sahneye dönmesiyle, repertuvarında yer almış. Geçen sezonda İstanbul Devlet Opera ve Balesi prodüksiyonları arasında yer alan eser, 20 Şubat 2014 tarihinde, yeniden Kadıköy Belediyesi Süreyya Opera Sahnesi’nde seyircisiyle buluşacak.
1919 yılında Müslüman Türk kadınlarının sahneye çıkması yasak olduğu bir dönemde, bütün zorluklara karşın sahneye çıkan ilk Müslüman Türk kadın tiyatro oyuncusu Afife Jale’nin hayatı üzerine kurulmuş olan “AFİFE” modern bale prodüksiyonunun reji ve koreografisi Beyhan Murphy’ye ait. Koreograf 1998 tarihindeki program kitabında şöyle yazıyor:
“Afife Jale’nin hayatının bir dans yapıtı olarak sahneye yansıması konusu gündeme geldiği zaman, açıkçası heyecanla birlikte tedirginlik duydum. Period dramalarının tiyatro ya da klasik bale anlatımına daha uygun olduğunu düşüncesindeydim.
Ancak çağdaş dans anlatımının, klasik anlamda zaman-mekân ötesi kalıplardan ayrılabilen, öze inerek duygu ve düşünce boyutlarını ön plana çıkarabilen ve bunu yaparken hikâye anlatabilen bir özelliği vardır. Belki de bu, Afife Jale’nin aşması gerektiği yoğun kalıplar ve kurallar için gerekli olan heyecanlı ve sürekli psiko-duygusal yapısıyla özdeşlik gösteren bir metot.
Bu bağlamda Afife Jalenin hayatını alışagelmiş belgesel nitelikli bir yapıyla anlatmayı yeğlemedim. Belirgin temalara sadık kalarak kendi “Afife anlayışım”daki hikâyeyi anlatmaya çalıştım. Zaman-mekân boyutunda yaşadığı olaylar ve hayatındaki önemli kişilerle (bazıları hakkında çok az bulgu var) bunların kendi iç dünyası arasındaki etkilerini, somut-soyut arasında beliren rüya âlemlerinde gördüğümüz gibi...”
2 perde olan eserin ilk sahnelenişinde Meriç Sümen’nin dans ettiği “AFİFE” rolünde şimdi Tülay Yalçınkaya dans ediyor. 4 bölümden oluşan eserde diğer “AFİFE”ler birinci bölüm ALTIN DÖNEM’de Müge Bayramoğlu, “ZİYA” Erhan Güzel, ikinci bölüm KIRMIZI DÖNEM’de Ebru Cansız, “MEHMET ALİ” Onur Tunay, üçüncü bölüm MOR DÖNEM’de Deniz Zirek, “DR SUAT” Bahadır Ovacıklı, dördüncü son bölüm GÜMÜŞ DÖNEM’de İlke Kodal, “SELAHATTİN PINAR” rolünde ise Arkın Zirek dans ediyorlar. Orkestrayı Naci Özgüç’ün yöneteceği eserin Müzikleri Turgay Erdener’e ait. Kostüm tasarımları Bahar Koçan’a, dekor tasarımı Adnan Öngün’e, ışık tasarım ise Beyhan Murphy ve Taner Aydın’a ait.
1998’deki yazısını Beyhan Murphy şöyle sonlandırmış:
“2000 yılının eşiğinde bizler de çağdaş sanat üretimcileri ve icracıları olarak çabalarımızı sürdürmeli ve Afife Jale’nin sonu gelmeyen sanat aşkını “önceki”, “şimdiki” ve “sonraki” Afife’ler için yaşatmalıyız...”
AFİFE balesi; 20 Şubat, 4-5 Mart saat 20.00’de; 22 Şubat ve 8 Mart saat 16.00’da Kadıköy Belediyesi Süreyya Opera Sahnesi’nde izlenebilir.
Deniz Olgay Yamanus