Can Baydarol ambargonun olası etkilerini anlattı: Türkiye'nin stratejik önemi daha da artacak

Avrupa Birliği ve Küresel Araştırmalar Derneği (ABKAD) Başkan Yardımcısı Can Baydarol, Rusya’ya uygulanan ambargonun Avrupa’ya etkilerini Aydınlık’a değerlendirdi. Olası gelişmeleri sıralayan Dr. Baydarol, “Enflasyon azmasın diye kamusal hizmetlerde ciddi bir daralma olabilir. Sosyal yardımların kesilmesini beklemek gerekiyor. Topyekün yeni bir ekonomi modeline gidiş, kaçınılmaz olarak ortaya çıkacak.” dedi. Dr. Can Baydarol’un sorularımıza verdiği yanıtları sunuyoruz:

‘KARAYOLUYLA BÜTÜN TAŞIMALAR TÜRKİYE ÜZERİNDEN YAPILACAK’

• Avrupa ekonomilerinin Rusya’ya dönük yaptırımlardan nasıl etkileneceğine ilişkin genel bir değerlendirme yapabilir misiniz öncelikle?

Rusya’yla yapılan ticaretti, bankacılık hizmetleriydi, Rusya üzerinden üçüncü ülkelere yapılan taşımalar, pek çok AB malı için Rusya ve Ukrayna pazarı kapandı, oradan bir ticaret kaybı olacak, ama daha da ötesi Çin’e kadar giden yol kapanmış vaziyette. Kuzey Avrupa’nın malları genellikle Rusya üzerinden ya da Ukrayna-Rusya hattını izleyerek Türk Cumhuriyetleri dahil olmak üzere o hattan Çin’e kadar gidiyordu. Oradan ciddi bir ticari daralma olacak. Bu Türkiye’nin önemini artıracak çünkü Çin’e kadar giden yol kapanmış durumda. Karayolu ile yapılan bütün taşımalar Türkiye üzerinden yapılacak. Bu da Bulgaristan sınırında büyük yığılmalara yol açacak. Malum şu anda bile Bulgaristan sınırında araçlar, gümrükteki sorunlardan ötürü iki günle yedi gün arasında beklerken, şimdi yığılmalar daha da artacak. Bu da mal trafiğini daraltacak. Burada ciddi sorunlar var. Nerden baksak Rus oligarkların etkisi vardı dünya ticaretinde ve AB ticaretinde. Şimdi bu yollar kısılacak. AB’nin burada ticari boyutta zararı var. Kaçınılmaz olarak silah sanayisi çok büyük artış gösterecek. Çünkü şu anda bütün ülkeler savunma amaçlı da olsa büyük bir silahlanma yarışına doğru gidiyor. Bu da dünyada silah harcamalarının ekonomiler üzerindeki etkisini ortaya çıkaracak.

Şimdi kamu harcamalarının kısılması gündeme geliyor, bu konuşulmaya başlandı. Kamu harcamalarının kısılması ekonomik aktivitenin daralması anlamına gelir. Zaten pandemiyle ortaya çıkan olumsuz senaryo vardı, bu enflasyonist baskıya da yansımıştı. Enflasyon azmasın diye kamusal hizmetlerde ciddi bir daralma beklemek gerekiyor. Sosyal yardımların kesilmesini beklemek gerekiyor. Topyekün yeni bir ekonomi modeline gidiş, kaçınılmaz olarak ortaya çıkacak.

• Büyümeye ilişkin öngörünüz?

Enflasyon olmasın diye daha fazla silah sanayisine yüklenecekler. Kamu harcamalarını kısmaları enflasyona karşı bir önlem. Ama aynı zamanda durgunluk demek.

‘DOĞAL GAZ ÇOK CİDDİ ÜRETİM SORUNLARI BAŞLATIR’

• Avrupa’nın doğal gaz tedariki gibi bazı sorunların üstesinden gelememe durumu ortaya çıkar mı?

Dikkat ederseniz SWIFT’ten çıkardılar Rusya’yı ama doğalgaz harcamaları hariç dediler. “Doğal gazı öderiz, onu almaya devam ederiz.” Belki hâlâ doğal gaz akımı var ama yakın gelecekte Ukrayna üzerinden doğal gaz akımının kesilmesi halinde çok ciddi üretim sorunları başlayacak. ABD’nin Kuzey Akım projesini engellemesi de söz konusu. Türk Akımı projesi ne kadar devreye girebilecek? İsrail Cumhurbaşkanı geliyor önümüzdeki günlerde Türkiye’ye, Doğu Akdeniz gazının Türk Akımı ile birleştirilmesi, keza Azerbaycan gazı da Türkiye üzerinden Batı’ya aktarılabilir mi arayışları var. İyi de Azerbaycan Rusya’nın sözünü ne kadar dinleyecek, dinlemeyecek, o da başka bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.

• Bütün bu yollar işlese bile sorun giderilebilir mi?

Hiç olmazsa karşılar gibi durur. Çünkü Cezayir var, Nijerya var. ABD de “Biz gemilere yükler getiririz” diyor Avrupa’ya ama o çok pahalı. Enerji fiyatlarında, zaten şimdiden hissetmeye başladık, büyük bir artış da olacaktır.

‘ENFLASYONİST BASKI KAÇINILMAZ’

• Demir çelik, alüminyum gibi ara mallarda Rusya ve Ukrayna önemli kaynak ülkeler. Bu kaynakların kesilmesi Avrupa’yı ne ölçüde etkiler?

Arz talep ilişkisine bağlı olarak bunlar da pahalanır. Dolayısıyla, istedikleri kadar kamu harcamalarını kıssınlar, bir enflasyonist baskıyı oradan görürler.

‘AVRUPA’DA HER ÜLKE KENDİ ÇIKARINA BAKIYOR’

• Avrupa’da kendi ekonomilerine ilişkin tartışmalar daha çok nerede yoğunlaşıyor?

Her ne kadar AB şemsiyesi altında olsalar da Avrupa’da her ülke kendi çıkarına bakıyor. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla birlikte tekrar birlik olduklarını hatırlamaya başladılar. Şimdi her şey Ukrayna üstüne dönüyor ama kaçınılmaz olarak tekrar bir dayanışma içine girmeleri gereken bir döneme giriliyor. Şu anda bunun tartışması var ama çok çabuk sonuca varırlar mı, ben biraz olumsuz bakıyorum.

‘BÜTÜN AÇIKLAMALAR RUSYA’YA GÖZDAĞI İÇİN’

• Yaptırımlara herkes uymuş görünüyor, bu hareketin uzun sürmesini bekliyor musunuz?

Dün bir iki yorum dinledim. Şimdi herkes Ukrayna’ya silah gönderiyor. Aslında daha önce gönderildi denmişti. Şimdi Rusya’ya gözdağı vermek için bu açıklamalar yapılıyor. Almanya bile Rusya ile bu kadar iç içe olmasına rağmen, çünkü Alman ekonomisi doğrudan Rus doğal gazına bağlı, yüzde 54 bağımlılık var, Almanya bile nerdeyse ilk defa tarafgir duruma düştü Rusya’ya karşı. Bundan sonraki dönemde bol bol NATO ve AB şemsiyesi altında yaptırımlar meselesi olsun, güvenlik meselesi olsun tartışacağımızı gösteriyor.

‘NATO AVRUPA İÇİN YENİDEN CANLANDIRILDI’

• Bu iş Ukrayna’nın NATO’dan vazgeçmesiyle sonuçlanır mı?

Bir ara formül bulacaklardır. Başka türlü bu olmaz. Amerika mı kışkırttı -ki kışkırttığına dair çok sayıda şey var, kanıt demeyelim de algı var- Putin mi haddini aştı, sonuçta iki dünya devi kapışıyor, Ukrayna halkı da bundan en büyük zarar gören taraf olarak karşımızda duruyor.

• NATO ile ilgili olumsuz değerlendirmeler de var. Bu bakış açısıyla Avrupa ülkeleri “Niye ben bu kadar krize katlanayım” der mi?

Maalesef diyemiyorlar Avrupa ülkeleri çünkü Avrupa’nın bir savunma ve güvenlik şemsiyesi yok. Bunu NATO aracılığıyla sağlıyorlar. Macron “NATO’nun ruhu öldü” demişti geçen sene hatırlarsanız ama şimdi Biden NATO’nun ruhunu tam anlamıyla ortaya koydu. 2000’li yıllarda bu konu çok tartışıldı “Avrupa Savunma ve Güvenlik Kimliği” adı altında. Ama baktılar ki NATO şemsiyesi olmadan silahlanmaya gitmenin maliyeti çok çok yüksek, bunu hiçbir Avrupa ekonomisi kaldıramaz durumda, ikincisi, savaşacak insan gücü yok. Savaşacak insan gücü deyince bir tek Türkiye çıkıyor karşılarına, o zamanlar Türkiye’ye şu teklif gelmişti “Siz askerlerinizi verin ama karar alma sürecinde yer almayın.” Bu ahlaksız teklifti, Türkiye de reddetti. Bu koşullar altnda NATO’nun yeniden canlandırıldığını görüyorum ve bir sürü Avrupa ülkesinin de mevcut şartlar altında aksini düşünme şansının olmadığını görüyorum.

‘BİR PANİK ATAK DURUMUYLA KARŞI KARŞIYA AVRUPA’

• Belki salim kafayla düşünme şartı mı yok?

Sıcak bir çatışmanın alarmı var şu anda. Biden, üçüncü dünya savaşının çıkması meselesini ifade etti. Rusya da nükleer şantajını ortaya koydu. Umarım bütün bunlar olmaz. Şu anda sıcak bir gelişme ortamı içindeyiz. Sakin kafayla düşünülebilecek hiçbir durum yok. Bir panik atak durumuyla karşı karşıya Avrupa.

‘RUSYA PAZARI ARTIK AVRUPA İÇİN KAYIP’

• Avrupa’dan da Rusya’ya makine ve ekipman ihracatı var, yüzde 35 ihtiyacını Avrupa’dan karşılıyor Rusya, yine IT ve diğer bilgi teknolojilerinde yüzde 20’nin üzerinde.

Tabii ki o pazar kayıp Avrupa için. Artık öyle bir pazar yok. Savaş bitse bile uzun süre Rusya’ya ambargo uygulanacağı kesin.

• Ambargo en çok Avrupa ekonomisini etkileyecek gibi mi gözüküyor?

Rusya ve Ukrayna ile ilişkisi olan bütün ekonomiler etkilenir. Bize de maalesef olumsuz yansıyacaktır ama Türkiye’nin stratejik önemi artacaktır.

‘ANTİ ERDOĞAN SİYASETİ DEĞİŞECEKTİR’

• Bazı fırsatlar da çıkacak mı Türkiye’nin önünde?

Karayollarında Avrupa’nın Türk taşımacılara uyguladığı çok sayıda engel vardı. Avrupalılar Türkiye üzerinden gideceklerse mecburen karayollarını daha çalışır hale getirmek zorundalar. Herhalde Marmaray’dan konteyner taşıyan trenlerin geçişine çok daha fazla şahit olacağız. Bunlar Türkiye’nin lojistik önemini stratejik olarak çok artırıyor. Enerji bağımlılığı meselesi var. Türkiye’nin stratejik ağırlığı burada da artar. Bir de malum, Boğazlar Sözleşmesi, göç ve güvenlik meseleleri var. Bütün bu olumsuz koşullar içerisinde Türkiye kaçınılmaz olarak Batı için kaybedilmemesi gereken bir ülke konumunda.

• Avrupa’da ambargoların etkisine ilişkin değerlendirmeler nasıl? Bize bir özet yapabilir misiniz?

Şu anda Avrupa’da herkes Türkiye’nin önemini kavramış vaziyette, bunu rahatlıkla söyleyebilirim. Türkiye ile ilişkileri canlandırmak için daha önce söyledikleri hep “hele bir seçimleri görelim, sonra bakarız” şeklindeydi. Bir anti Erdoğan provası vardı. Ama Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasıyla bunlar değişti. Önümüzdeki günlerde Avrupa’dan daha ılımlı mesajlar bekliyorum ben açıkçası.