Cari açık nasıl kapanır? 1: Önce ara ürünleri ülkemizde üretelim

Savunma sanayi, ulaşım, sağlık ve inşaat alanlarında ülkemizi ilk ondaki ülkeler seviyesine ulaştırdık. Bununla birlikte, deprem ve cari açık konularının püf noktalarını gözden kaçırıyoruz. Bunlar ekonomimizi sarsıyor. Depreme dayanıklı binanın kritik noktası zemin, kolon ve kirişleri sağlam yapmaktır. Ekonomimiz sürekli cari açık veriyor ve bu açığı da borç bularak kapattığımız için devamlı dış borcumuz artıyor. Her an dövize olan ihtiyaç sebebiyle, bazen dövizde ani artışlar olabiliyor, bu da yüksek enflasyonlu ekonomik krizler yaşatıyor. Sürdürülemez olan bu ekonomik durumdan kurtulmanın püf noktası da cari fazlalık vermektir.

Almanya, Japonya, Güney Kore ülkeleri petrol, doğal gaz ve nüfus kaynakları bakımından Türkiye’nin eşdeğeridir. İstikrarlı ekonomiye sahip bu ülkeler cari fazlalık ve ilk on hedeflerine 30-40 yıl önce ulaşmışlardır. Eşdeğer ülkelerin sanayilerini Petkim'deki çalışmam sırasında öğrendim. Petkim’de kimya yüksek mühendisi olarak 38 yıl çalıştım. 13 yıllık genel müdür yardımcılığında da tüm fabrikaların ve enerji tesislerinin üretim, bakım ile proje, yatırım işlerini yürüttüm. İş hayatım boyunca, bu ülkelere en az üç dört defa teknik ziyaretlerde bulundum. Bu sırada onların üretim alt yapılarını inceleyerek dersler çıkarmaya gayret ettim.

Tespit ettiğim derslerden ilki şu: İhracat ürünlerini, hammadden başlayarak nihai ürünlere kadar ülkelerinde üretiyorlar. Kurdukları bu değer zincirleri sayesinde yüksek katma değer elde ederek cari fazlalık veriyorlar. Ayrıca alternatif çözümlerle de petrol, doğal gaz tüketimlerini azaltmışlar.

Son 40-50 yıldaki hükûmetlerimizin cari fazlalık ve ilk on hedefini, programlarına aldıklarını biliyoruz. Hedefler için eğitim, araştırma, ithal ikame gibi genel konulara öncelik verdik. Halbuki eşdeğer ülkeler gibi kritik noktalara 40-50 milyar dolar yatırım yapsaydık 40-50 yılda her yıl verdiğimiz 40-50 milyar dolar cari açıktan kurtulabilirdik.

Başarı farklarına baktığımızda, Türkiye ile eş değer ülkelerin yol haritalarının ve önceliklerinin aynı olmadığı görülüyor.

Eşdeğer ülkelerin kritik başarı faktörlerini, Avrupa mükemmellik modeli (EFQM) ve toplam kalite (TKY) yönetim sistemleri yaklaşımlarını rehber edinerek bulmaya çalışacağız. Yönetim sistemleri; “amacını belirle”, “ülkenin mevcut güçlü ve iyileştirmeye açık alanlarını analiz et”, “iyileştirmeye açık alanların çözümü için başarılı eşdeğer ülkelerle kıyaslama ile aradaki farkları bul”, “bu farkları incele ve doğrula.” Sonra çözüm önerilerini sunmamızı istiyor.

Amaç-hedef: Türkiye’yi eşdeğer ülkeler seviyesine ulaştırmak. Dayanıklı tüketim, savunma sanayi ve yatırım ekipmanları için üretim alt yapılarını kurarak Türkiye’nin küresel süper güç olmasına katkı vermek.

MEVCUT DURUM ANALİZİ

Türkiye her ne kadar ilk yirmide olsa da bazı konularda, dünyada ilk ondaki ülkelerin çoğundan daha iyi duruma gelmiştir.

Ülkemizin emniyetini ve bekasını ilgilendiren savunma sanayii ihtiyaçlarının, yüzde 80'ini, dışa bağımlılıktan kurtardık, yerli imkanlarla üretiyoruz. Sağlık hizmetlerini modern cihazlarla donatılmış yeni hastaneler ve yetkin sağlık personeli ile herkese yaygın ve etkin olarak veriyoruz. Sağlığımızın temelini oluşturan beslenme için gıda tedarik güvenliğini, barajlar, göletler ile sulu tarım alanlarını artırarak, teşvikler ile daha çok üretimler yapıyoruz. Çevreye duyarlı yenilenebilir enerji yatırımları, hidroelektrik santralleri (HES), güneş panelleri (GES), rüzgâr türbinleri (RES) gibi yerli kaynaklarla elektrik üretiyor, böylelikle hava emisyonlarını azaltıyoruz. Ayrıca her yıl milyonlarca fidan dikilerek, oksijen dengesini koruyoruz. Dünyada, her ülke ve kuruluş gibi bizde sağlık, emniyet ve çevre konularına öncelik veriyoruz.

Hava, kara, demir yolları ulaşım ve iletişim alt yapı yatırımları ile hayatı daha konforlu kılmaya çalışıyoruz. Turizmde yeni alanlar açarak, döviz gelirini ve istihdamı artırıyoruz.

Karbonlu çelik, çimento, tuğla, seramik, cam ve ağaç ürünlerini gibi ara ürünleri yerli üreterek, inşaat sektörünü iyi konuma taşıyoruz.

Bu sayede, TOKİ tarafından, ödenebilir şartlarda dar gelirlilere konutlar yapıyor. İnşaat firmaları da konut, alt yapılar ve yurt dışında müteahhitlik hizmetleri veriyor.

Ülkemizde bulunan 330'dan fazla Organize Sanayi Bölgesi (OSB)'nde kurulan fabrikalarında dayanıklı tüketim ürünleri olan otobüs, kamyon, lastik, çok çeşitli makinalar, tekstil, cihaz, İHA SİHA, tank, uçak gibi ürünleri üretiyoruz. Bunların ihracattaki tutarını 250 milyar dolara yükseltiyoruz.

Mavi Vatan'da, hidrokarbon kaynaklarını kendi gemilerimizle arıyoruz.

Başarılarımızı daha da sıralayabiliriz. Türkiye’nin hedefi cari fazlalık ve ilk on olduğundan, raporda bu konulara ağırlık vereceğiz.

İYİLEŞTİRMEYE AÇIK ALANLARIMIZ

Yukardaki başarılarımızla birlikte, ilk on hedefi, cari açık, orta gelir tuzağı, işsizlik en önemli iyileştirilmeye açık alanlarımızdır.

Bize göre iyileştirme alanlarının ana sebebi üretim alt yapımızın yetersizliğidir. İlerleyen bölümlerinde detaylı anlatacağız. Cari açık, ekonomi üzerine deprem ve yangın etkisi yapmaktadır. Onun için cari açığı, yangın olayı ile kıyaslayarak anlamaya çalışacağız.

Şekil-1'de gösterildiği gibi yanıcı madde, hava-oksijen ve ateş-kıvılcım bir araya geldiğinde yangınlar oluyor. Burada en kritik parametre ateş-kıvılcım ortamdan uzaklaştığında yangınlar oluşmuyor.

Şekil-2'de ekonomik şer üçgeninin en kritik ögesi cari açıktır. Çünkü cari açık veren ekonomilerde, sürekli dövize ihtiyaç var. Herhangi bir neden ile dövizde ani artışlar olduğunda önce tüm ürünlerin maliyetleri sonra fiyatları ile birlikte enflasyonu artıyor ve ekonomi yangın yerine dönüyor. Normal durumlarda bile cari açığın finansmanını dış ve iç piyasalardan belirli faiz/bedel ile döviz tedarik ederek karşılıyoruz. Bu durum hem cari açığa hem de üretim maliyetlerine ilave artışlar getiriyor. Sonuçta, enflasyonu istenilen seviyeye düşüremiyor ve ülkemizin dış borcu sürekli artıyor.

Zaman zaman cari açık için değişik tedbirler ile ekonomimiz stabil olsa da ana nedeni çözülmediği için ekonomik krizler tekrarlanıyor.

Bu anlatılanları hepimiz biliyoruz. Bugüne kadar yapılan gayretler geçici ve uzun vadeli çözümler üretmiştir. Amacımız cari açığın ana nedenini kıyaslama ve kesin çözüm önerilerini sunmaktır.

KIYASLAMA

Kıyaslama; eş değer ülkeler içinde hedefe ulaşmışlar ile ulaşmak isteyenlerin arasındaki etkili ve kritik farkları/sırları bulmaktır.

Bu kıyaslamada, eş değer ülkelerdeki teknik incelemelerim ve 38 yıllık üretim tecrübem yardımcı olmuştur. Eş değer ülkeler;

1. Ham maddeden başlayarak önce ara ürünleri ülkelerinde üretiyorlar. Bu ara ürünlerle, araç, alet, makine, tekstil, cihaz gibi dayanıklı tüketim ile savunma sanayi araçları ve yatırım ekipmanları ürünleri üretiliyor. Oluşan değer zincirlerinde yüksek katma değer elde ediliyor.

2. Doğal gaza göre maliyeti daha ucuz olan elektriğin yüzde 20'sini, nükleer santrallerden üreterek doğal gaz ithalatlarını azaltmışlar.

3. Kara yoluna göre petrol tüketimi tasarruflu olan raylı sistemleri daha çok kullanarak petrol ithalatlarını azaltmışlar.

-DEVAM EDECEK-