Cari açık nedir? Cari açık hangi durumlarda oluşur? Cari açık artarsa ne olur?

Bir ülkenin aylık veya yıllık olarak ihraç ettiği mal, hizmet veya finansal aracı dış piyasadan ithal etmesi, “Cari açık nedir?” sorusunun yanıtını taşır. Cari açık, ülkenin dış ticaret hesabının negatif farkı olarak da tanımlanır. Başka bir deyişle, ülkenin dışarıya ödediği mal ve hizmet bedelinin, içeriden aldığı mal ve hizmet bedelinden fazla olmasıdır. Cari açık, ülkenin finansal ve ekonomik açıdan güçsüzleşmesine ve ülke para biriminin değer kaybetmesine sebep olabilir.

CARİ AÇIK HANGİ DURUMLARDA OLUŞUR?

Cari açık oluşumu için ülkeye giren dövizin ülkeden çıkan dövizden fazla olması gerekmektedir. Cari açık aşağıdaki durumlardan kaynaklıdır:

• Uluslararası mal ticareti ile cari açık oluşumunda; ülkeler arası ithalat ve ihracat ile cari açık oluşma ihtimali oldukça yüksek olmaktadır.
• Hizmetler hesabı ile cari açık oluşabilmektedir. Taşımacılık, sigortacılık ve turizm gibi hizmetlerin hepsi hizmetler hesabı kapsamında olmaktadır.
• Transfer hesapları sebebi ile cari açık oluşabilmektedir. Yurt dışında çalışan ülke vatandaşlarının getirdikleri dövizin

  giriş çıkışında cari açık meydana gelebilmektedir.

CARİ AÇIK HESAPLAMASI NASIL YAPILIR?

Cari açığı hesaplamak cari denge ve sermaye hesabı bilinmelidir. Cari denge; mal dengesi, hizmetler dengesi, yatırım gelirleri dengesi ve cari transferlerin toplamı ile hesaplanmaktadır. Cari dengeyi oluşturan unsurlar ise şöyledir:

• Ülkenin ithalat ve ihracatı arasındaki farka mal dengesi ismi verilmektedir.
• Sigorta, turizm gibi verilen hizmetler karşılığında alınan döviz ve satılması halinde ödenen döviz farkına hizmetler dengesi denmektedir.
• Doğrudan ya da dolaylı olarak ülkenin yurt dışına yaptığı yatırımların döviz bedelinin ilgili ülkeye yabancı ülkelerin yaptıkları yatırımların döviz bedeli ile olan farkına yatırım geliri dengesi denmektedir.
• Yurt dışında çalışan işçilerin getirdikleri döviz bedeli cari transfer olarak adlandırılmaktadır.
• Cari denge unsurlarının her birinin toplamında eğer sonuç pozitif çıkar ise; bu durum cari açığın olmadığı anlamına gelmektedir. Negatif çıkması ise, cari açığın var olduğu anlamını taşımaktadır.

CARİ AÇIĞI KAPATMAK İÇİN NE YAPILMALIDIR?

Cari açığı düşürmek veya tamamen kapatmak için yapılabilecekler aşağıdaki gibidir:

• İhraç edilen malların değerini ithal edilenlere göre yükseltmek amaçlanabilmektedir. Bu sebeple ithal edilen mallara kota ya da vergi koyma önlemi alınabilmektedir. Bu şekilde ülkeye giren malların kontrol edilebilmesi ve sınırlandırılması mümkün olmaktadır.
• İthalat odaklı politikaların yerini ithal ikameci sanayileşme gibi ihracata yönlendiren politikalar almalıdır. Ülkenin küresel pazarda rekabetçi düzeyini artırmaya ve üreticilerin ihracat yapmasını teşvik etmeye yönelik bir politika izlenmelidir.
• Devalüsyon ile ulusal para değerini diğer döviz türlerine göre geliştirerek ülkedeki üreticilerin mallarının daha hızlı ihraç edilmesi sağlanabilmektedir. Ülke mallarının ucuzlaması ile dış ülkelerden bu mallara olan talep artmaktadır ve dolayısı ile ihracattan kazanılan ithalata harcananı geçecektir. Cari açık bu şekilde kapatılabilmektedir.

CARİ AÇIK NASIL KAPATILIR?

Cari açığı düşürmek ya da ortadan kaldırmak için ithal edilen mallara göre ihraç edilen malların değerleri artırılabilir. Aynı zamanda ithal edilen mallara kotalar ve vergiler koyarak ülke içine giren mallar sınırlandırılabilir.

• İthalat odaklı politikalar yerine ithal ikameci sanayileşme gibi ülke mallarının küresel pazarda rekabetçiliğini arttıran politikalar izlenerek üreticiler ihracata yönlendirilebilir.
• Aynı zamanda ulusal para değerini diğer döviz türlerine göre devalüasyon ile geliştirip ülkenin mallarının ihracatı ucuzlaştırılabilir. Ucuzlaştırılmasıyla birlikte ülkenin mallarına dış ülkelerden talep artacak, ihracattan elde edilen miktar ithalata ödenen miktarı aşacaktır.

CARİ AÇIK ARTARSA NE OLUR?

Cari açık ne demek sorusu, ülkelerin ekonomik göstergelerden biri olup cari açığın fazla olması durumunun ekonominin güçsüzlüğünü gösteren bir hesaplama olduğu şeklinde yanıtlanabilir. Cari açık, bir ülkenin yıllık ihracatının ithalatından daha az olduğu durumda oluşur. Cari açık artarsa, ülkenin dış borçları da artar. Ayrıca, para birimi değer kaybedebilir ve enflasyon oranları da artabilir. Bu durum, ülkenin yatırım ortamının bozulmasına ve dış yatırımların azalmasına neden olabilir.

Cari açık artışının uzun vadede ekonomik büyümeyi yavaşlatması ve ülkenin kredi notunun düşmesi gibi negatif etkileri de bulunabilir. Ayrıca, cari açığın artması, ülkenin dış fonlara ihtiyacının artmasına neden olabilir. Dış fonlar, ülkenin ekonomik durumunu kısa vadede desteklemek için kullanılabilir, ancak uzun vadede bu durum ülkenin ekonomik borçlarını artırabilir ve ülkede borçları ödeme güçlüğü yaşanabilir.

Yani cari açığın artması ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir, dış borçların artmasına neden olabilir ve enflasyon oranlarının yükselmesine neden olabilir.

TÜRKİYE'DE YILLARA GÖRE CARİ AÇIK

Türkiye’de cari açık yıllara göre değişkenlik gösterir ve bu durum farklı ekonomik ve siyasi faktörlerin etkisi altındadır. Türkiye’deki ekonomik büyüme, döviz kuru, enerji fiyatları, turizm gibi sektörlerin performansı gibi faktörler cari açık oranını etkiler. Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre Türkiye’de cari açık oranları şu şekildedir.

2023 YILI

Merkez Bankası açıkladı! İşte Türkiye'nin cari açığıEkonomi

GEÇMİŞ YILLARDAKİ CARİ AÇIK ORANLARI